Nguy cơ xung đột Venezuela - Mỹ: Cần một lối thoát từ đối thoại, không phải súng đạn

Căng thẳng giữa Venezuela và Mỹ đang leo thang nhanh chóng, khi Washington tăng cường hiện diện quân sự ở vùng Caribe và Caracas chuẩn bị cho tình huống kháng cự nếu bị tấn công. Những tín hiệu từ cả hai phía khiến khu vực Mỹ Latinh đứng trước nguy cơ trở thành tâm điểm bất ổn mới, trong bối cảnh thế giới vốn đã đầy rẫy khủng hoảng và đối đầu.

Tàu chiến lớn nhất thế giới, tàu sân bay USS Gerald R. Ford của Mỹ, trên đường ra khỏi Oslofjord tại Nesodden và Bygdoy, Na Uy, ngày 17/9/2025. (Ảnh: Reuters)

Theo Reuters, quân đội Venezuela đã triển khai nhiều loại vũ khí, phần lớn là thiết bị do Nga sản xuất, đồng thời chuẩn bị kế hoạch phản kháng theo kiểu du kích và chiến thuật “kháng cự kéo dài”. Trong trường hợp bị tấn công, họ sẽ phân tán lực lượng về hơn 280 địa điểm để tiến hành phá hoại, phục kích và tạo tình trạng vô chính phủ ở thủ đô Caracas nhằm khiến đất nước “không thể kiểm soát được” đối với lực lượng nước ngoài. Cách tiếp cận này cho thấy chính quyền Tổng thống Nicolas Maduro hiểu rõ sự chênh lệch quá lớn giữa quân đội Venezuela và Mỹ, và tìm cách dựa vào chiến tranh phi truyền thống để răn đe đối phương.

Giới chuyên gia quân sự cho rằng, Venezuela hiện đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng. Quân đội thiếu nhân sự, huấn luyện yếu, thiết bị xuống cấp. Mức lương binh sĩ chỉ khoảng 100 USD/tháng, thấp hơn nhiều so với chi phí sinh hoạt cơ bản. Một số đơn vị phải tự tìm nguồn thực phẩm để duy trì hoạt động. Trong bối cảnh đó, tuyên bố về khả năng “chiến đấu đến cùng” mang nhiều ý nghĩa chính trị và tinh thần hơn là thực tế quân sự.

Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là cả hai bên đều đang phát đi những tín hiệu có thể dẫn đến tính toán sai lầm. Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây ám chỉ khả năng tiến hành các hoạt động trên bộ tại Venezuela, dù sau đó phủ nhận đang cân nhắc tấn công. Cùng lúc, nhóm tác chiến tàu sân bay Gerald Ford, con tàu lớn và hiện đại nhất của Hải quân Mỹ, đã được triển khai đến khu vực Mỹ Latinh. Washington khẳng định đây là nỗ lực “chống buôn lậu ma túy và tội phạm xuyên quốc gia”, nhưng Caracas coi đó là hành động khiêu khích, đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia.

Ở chiều ngược lại, Chính quyền Tổng thống Nicolas Maduro liên tục tuyên bố sẽ “chiến đấu đến người cuối cùng”, huy động cả lực lượng dân quân và những người ủng hộ vũ trang. Nhưng ngay cả trong kịch bản đó, giới phân tích cho rằng một cuộc kháng chiến du kích quy mô lớn khó có thể thành công, và nguy cơ lớn nhất là sự hỗn loạn, chia rẽ nội bộ và làn sóng bạo lực kéo dài trong dân chúng. Một đất nước vốn đã suy kiệt về kinh tế, thiếu lương thực và bất ổn chính trị có thể nhanh chóng rơi vào tình trạng sụp đổ nếu xung đột nổ ra.

Quân đội Venezuela khi tham gia một cuộc tập trận quân sự theo lời kêu gọi bảo vệ chủ quyền quốc gia của Tổng thống Nicolas Maduro, trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với Mỹ, tại Caracas, Venezuela ngày 4/10/2025. (Ảnh: Reuters)

Từ góc nhìn rộng hơn, vấn đề Venezuela không chỉ là câu chuyện song phương với Mỹ. Đây còn là biểu hiện của cạnh tranh ảnh hưởng ở Tây bán cầu, nơi Mỹ muốn duy trì vị thế truyền thống, trong khi Nga, Trung Quốc và một số nước Mỹ Latinh cánh tả tìm cách ủng hộ Caracas như một biểu tượng chống lại sức ép phương Tây. Nếu xảy ra xung đột, hệ lụy không chỉ dừng lại ở Venezuela mà có thể lan ra toàn khu vực, đẩy hàng triệu người vào cảnh di cư và tạo thêm gánh nặng nhân đạo cho các quốc gia láng giềng.

Điều thế giới cần lúc này không phải là thêm một cuộc chiến nữa, mà là kiềm chế và đối thoại. Cả Washington lẫn Caracas đều có lý do riêng để bảo vệ lợi ích của mình, nhưng vũ lực không thể là giải pháp lâu dài. Mỹ, với vai trò cường quốc toàn cầu, cần chứng minh rằng họ có thể bảo vệ trật tự quốc tế bằng luật pháp và ngoại giao, chứ không chỉ bằng tàu sân bay. Ngược lại, chính quyền Venezuela cần thận trọng trong việc triển khai các biện pháp phòng thủ và kiểm soát an ninh, bảo đảm rằng mục tiêu “bảo vệ chủ quyền” không bị chuyển hướng thành những hành động có thể làm gia tăng căng thẳng trong nước hoặc gây thêm khó khăn cho nền kinh tế vốn đang chịu nhiều sức ép.

Các quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Brazil, Mexico và Cuba, có thể đóng vai trò trung gian, thúc đẩy đối thoại giữa hai bên. Tổ chức các nước châu Mỹ (OAS) và Liên hợp quốc cần chủ động tạo cơ chế hòa giải, đồng thời khuyến khích các biện pháp phi quân sự nhằm giải quyết căng thẳng. Kinh nghiệm cho thấy, mỗi khi ngoại giao bị gạt ra ngoài, hậu quả nhân đạo sẽ là điều không thể tránh khỏi.

Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến nhiều cuộc xung đột cùng lúc, từ Trung Đông đến Đông Âu, bất kỳ điểm nóng mới nào cũng có thể làm suy yếu thêm nỗ lực duy trì ổn định toàn cầu. Venezuela, một quốc gia từng giàu có nhờ dầu mỏ, không nên trở thành chiến trường cho cuộc đối đầu quyền lực. Mọi bên liên quan cần hiểu rằng hòa bình không chỉ là tránh đổ máu, mà còn là con đường duy nhất để khôi phục niềm tin và phát triển.

Căng thẳng hiện nay là lời nhắc nhở về giới hạn của sức mạnh quân sự và tầm quan trọng của giải pháp chính trị. Nếu hai bên tiếp tục leo thang, người dân Venezuela sẽ là những người chịu tổn thương đầu tiên. Do đó, thay vì chuẩn bị cho chiến tranh, thế giới cần chuẩn bị cho hòa bình: bằng đối thoại, hợp tác và sự tôn trọng lẫn nhau.

Hùng Anh (CTV)