Tăng cường quản lý khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên khoáng sản

Thanh Hóa được đánh giá là tỉnh có nguồn tài nguyên khoáng sản đa dạng và phong phú. Việc khai thác tài nguyên khoáng sản trong những năm qua đã góp phần không nhỏ vào việc phát trển kinh tế - xã hội, song cũng là nguyên nhân tác động trực tiếp và hủy hoại môi trường. Do đó, khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên hợp lý, hiệu quả gắn với bảo vệ môi trường đang là vấn đề cấp bách hiện nay.

Hoạt động khai thác, vận chuyển cát tại một bãi tập kết cát thuộc xã Xuân Hồng (Thọ Xuân).

Theo quy hoạch thăm dò, khai thác khoáng sản, trên địa bàn toàn tỉnh có 156 mỏ đất san lấp, tài nguyên dự báo 183 triệu m3; 17 mỏ đất đắp đê, tài nguyên dự báo 26 triệu m3; 60 mỏ đất sét sản xuất gạch tuynel, trữ lượng 26 triệu m3; 187 khu mỏ đá làm vật liệu xây dựng thông thường, tài nguyên dự báo khoảng 584 triệu m3; có 13 khu mỏ khoáng sản phân tán nhỏ lẻ do Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) bàn giao cho tỉnh với trữ lượng khoảng 649.351 tấn; có 124 mỏ, điểm mỏ cát làm vật liệu xây dựng với tổng diện tích 571 ha, trữ lượng khoảng 18 triệu m3.

Hiện nay, toàn tỉnh có 330 giấy phép khai thác khoáng sản do UBND tỉnh đã cấp phép còn hiệu lực, gồm có đá làm vật liệu xây dựng thông thường 222 giấy phép với tổng trữ lượng được khai thác khoảng 190 triệu m3, tổng công suất khoảng 8,25 triệu m3/năm. Cát làm vật liệu xây dựng thông thường 29 giấy phép với tổng trữ lượng được khai thác khoảng 7,9 triệu m3, tổng công suất năm 0,757 triệu m3/năm. Đất làm vật liệu san lấp 45 giấy phép với tổng trữ lượng được khai thác khoảng 38 triệu m3, công suất khai thác khoảng 4,55 triệu m3/năm. Đất san lấp cấp cho dự án đường cao tốc 2 giấy phép với tổng trữ lượng được khai thác khoảng 4,4 triệu m2, công suất khoảng 3,788 triệu m3/năm... Nhìn chung các đơn vị được cấp phép thực hiện khai thác theo quy hoạch, mang lại hiệu quả tích cực.

Tuy nhiên, qua kiểm tra, giám sát của ngành chức năng cho thấy vẫn còn một số đơn vị khai thác mỏ chưa chấp hành đầy đủ các quy định pháp luật hiện hành, còn nhiều tồn tại, hạn chế như khai thác ra ngoài vị trí mỏ được cấp; khai thác vượt công suất; chưa hoàn thành đầy đủ các thủ tục liên quan đến môi trường; việc lắp đặt trạm cân còn hạn chế. Quá trình khai thác, vận chuyển làm ảnh hưởng đến môi trường, đường giao thông...

Trước thực trạng đó, ngành chức năng đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm sai phạm, từng bước nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước. Trong năm 2022, các phòng, ban chức năng của Sở TN&MT đã thực hiện 23 cuộc kiểm tra đột xuất theo chỉ đạo của UBND tỉnh, các thông tin phản ảnh của báo chí, người dân về tình hình hoạt động khoáng sản trên địa bàn tỉnh. Qua thanh, kiểm tra Sở TN&MT đã phát hiện và xử lý hoặc kiến nghị xử lý kịp thời nhiều tổ chức, cá nhân vi phạm góp phần ngăn chặn, đẩy lùi các hoạt động khai thác, vận chuyển và kinh doanh khoáng sản trái phép trên địa bàn tỉnh. Theo đó, năm 2022 Sở TN&MT đã tham mưu cho UBND tỉnh xử phạt vi phạm hành chính hoặc xử phạt theo thẩm quyền 16 vụ với tổng số tiền 2,619 tỷ đồng. Ngoài ra một số đơn vị, cá nhân khai thác trái phép, ra ngoài mốc giới mỏ được cấp, hiện cơ quan công an đang hoàn thiện hồ sơ để xử lý theo quy định như: Công ty Đức Lộc khai thác cát vượt công suất, trữ lượng, ngoài mốc giới tại mỏ cát số 41 xã Quý Lộc, huyện Yên Định; Công ty Tân Hải, khai thác ra ngoài mốc giới mỏ được cấp tại mỏ đá vôi xã Hà Tân, huyện Hà Trung; Công ty TNHH Phú Sơn, khai thác ra ngoài mốc giới mỏ được cấp tại mỏ đá vôi xã Nga An, huyện Nga Sơn... Từ đầu năm 2023 đến nay các phòng, ban chuyên môn của Sở TN&MT cũng đã thực hiện 3 cuộc kiểm tra đột xuất, kịp thời báo cáo UBND tỉnh, thông tin đến các cơ quan báo chí và người dân; từ đó chấn chỉnh, xử lý kịp thời các vi phạm trong hoạt động khoáng sản trên địa bàn.

Vai trò của tài nguyên khoáng sản đối với sự phát triển kinh tế - xã hội là không thể phủ nhận, tuy nhiên hoạt động trong lĩnh vực này thời gian qua vẫn còn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế, đặc biệt là vấn đề khai thác khoáng sản trái phép làm thất thoát tài nguyên và ảnh hưởng đến môi trường. Để việc khai thác, sử dụng nguồn tài nguyên khoáng sản có hiệu quả và bền vững, ngành chức năng, chính quyền, các doanh nghiệp cần nâng cao vai trò, trách nhiệm trong quản lý, khai thác, chế biến khoáng sản. Tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về lĩnh vực này cho đội ngũ cán bộ các cơ quan quản lý Nhà nước và người dân; quan tâm rà soát nắm rõ quy hoạch để có sự đánh giá sát với thực tế, tránh thất thoát tài nguyên. Cùng với đó, công tác thanh tra, kiểm tra cần phải được triển khai mạnh mẽ, thường xuyên, quyết liệt hơn. Kiên quyết xử lý nghiêm việc khai thác, vận chuyển, kinh doanh khoáng sản trái phép. Cần xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu nếu để xảy ra tình trạng khai thác, vận chuyển, mua bán khoáng sản mà không có biện pháp ngăn chặn xử lý triệt để. Sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ đảm bảo lâu dài từ ngành chức năng và chính quyền các cấp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nguồn tài nguyên khoáng sản cũng là mong muốn của nhiều người hiện nay.

Bài và ảnh: Lê Phong