Sản phẩm OCOP ở khu vực miền núi: Tiềm năng lớn nhưng vẫn khó phát triển

Theo thống kê của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh, khu vực miền núi đã có 10 sản phẩm OCOP của 7 chủ thể, thuộc 5 huyện Như Xuân, Như Thanh, Thường Xuân, Thạch Thành và Quan Hóa, được công nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Trong đó, có 2 sản phẩm là tinh dầu quế và ống hút tre của huyện Thường Xuân đạt tiêu chuẩn 4 sao.

Cam Vân Du (Thạch Thành) được đánh giá là một trong những sản phẩm OCOP tiềm năng. Ảnh: Lê Hòa

Khu vực miền núi tỉnh ta có nhiều sản phẩm nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp đặc trưng, độc đáo có giá trị văn hóa và trở thành sản phẩm chủ lực mang lại thu nhập cho người dân. Trong đó, có những sản phẩm mang tính đặc hữu vùng miền, có giá trị kinh tế, thương mại cao, có thể phát triển thành các sản phẩm chất lượng của Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Tuy nhiên, sau hơn 2 năm triển khai thực hiện, 11 huyện miền núi mới chỉ có 10 sản phẩm được công nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Điều này cho thấy, sản phẩm lợi thế của khu vực miền núi chưa được khai thác, phát triển, đa phần vẫn còn tồn tại ở dạng tiềm năng.

Huyện Ngọc Lặc chủ yếu là đồi núi thấp, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Theo khảo sát của UBND huyện, trên địa bàn có gần 20 sản phẩm lợi thế, đây đều là các sản phẩm có giá trị kinh tế, có khả năng mở rộng thị trường và có thể phát triển thành các sản phẩm OCOP trong tương lai gần... Tuy nhiên, đa phần các sản phẩm trên vẫn đang ở dạng tiềm năng, quy mô cấp hộ gia đình, chưa có sự liên kết chặt chẽ trong sản xuất, tiêu thụ. Trong đó, có những sản phẩm mang tính tập thể, nhưng sản xuất ở các hộ cá thể nên việc quản lý, duy trì, phát triển sản phẩm gặp nhiều khó khăn... Hiện nay, huyện Ngọc Lặc đang trong quá trình triển khai và phát triển Chương trình OCOP. Ông Đặng Văn Quang, Phó Chủ tịch UBND huyện Ngọc Lặc, cho biết: Huyện sẽ quan tâm làm tốt các sản phẩm lợi thế hiện có, chuẩn hóa thành sản phẩm OCOP theo đúng chu trình của tỉnh đề ra. Đáng mừng nhất là hiện nay, nhiều chủ thể sản xuất đã chú trọng đến việc quan tâm, giữ gìn, phát huy thương hiệu, nâng cao hiệu quả kinh tế của sản phẩm. Ví dụ như sản phẩm miến dong của xã Ngọc Liên. Đây là sản phẩm truyền thống của địa phương, song chủ yếu phát triển ở hộ gia đình, quy mô sản xuất nhỏ, lẻ. Những năm gần đây, nhiều hộ đã chú trọng đầu tư máy móc sản xuất, xây dựng hệ thống chế biến, sấy khô, đóng gói hợp vệ sinh... Đồng thời, chú trọng mở rộng thị trường tiêu thụ hướng tới xây dựng nhãn hiệu cho sản phẩm. Bên cạnh đó, Nhân dân trong xã cũng tích cực mở rộng diện tích trồng dong riềng để tạo nguồn nguyên liệu cho sản xuất và bảo đảm chất lượng cho sản phẩm miến dong truyền thống của địa phương.

Được biết, đến nay, huyện Ngọc Lặc đã có 5 sản phẩm đăng ký tham gia đánh giá, xếp hạng sản phẩm OCOP cấp tỉnh năm 2021, gồm: tinh bột sắn dây, miến dong (xã Ngọc Liên); gạo nếp hạt cau Thạch Lập (xã Thạch Lập); cà gai leo, cao thìa canh (Công ty CP Tập đoàn bảo tồn và phát triển cây dược liệu ASEAN, xã Quang Trung). Ngoài ra, còn có hàng chục sản phẩm lợi thế tham gia Chương trình OCOP trong giai đoạn tiếp theo, như: rau an toàn, mật ong Kiên Thọ, cam, bưởi, trà nhúng rau má, thịt dê sấy khô, măng tây sấy lạnh... Tuy nhiên, một vấn đề đang là trở lực cho quá trình thực hiện chương trình OCOP của huyện chính là nhận thức của người dân chưa đầy đủ về chương trình, việc sản xuất hàng hóa thiếu tập trung, chưa xác định được mục tiêu của sản phẩm. Các sản phẩm đặc thù của địa phương còn manh mún, nhỏ lẻ, tự cung, tự cấp. Người dân chưa chú trọng đến xây dựng, thiết kế mẫu mã bao bì sản phẩm chất lượng và đẹp mắt để thu hút người tiêu dùng... Cùng với đó, công tác chỉ đạo, tuyên truyền, vận động các chủ thể tham gia chương trình còn hạn chế; thói quen phát triển sản phẩm thụ động; hiểu biết về sản phẩm, năng lực nghiên cứu và phát triển còn yếu; kiến thức, kỹ năng về thị trường của cộng đồng và đội ngũ cán bộ còn hạn chế...

Theo khảo sát, đa phần các sản phẩm lợi thế mang tính đặc trưng, đặc hữu vùng miền ở khu vực miền núi tỉnh ta đều thuộc nhóm thực phẩm, đồ uống. Mặc dù được sáng tạo, lưu truyền lâu đời, song những sản phẩm này đều được sản xuất theo quy mô nhỏ lẻ, việc ứng dụng sản xuất theo những tiêu chuẩn kỹ thuật còn hạn chế. Chính vì vậy, khi phát triển sản phẩm theo chu trình OCOP gặp rất nhiều khó khăn. Ông Phạm Văn Tuấn, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND huyện Như Xuân, cho biết: Thực tế trên địa bàn huyện có rất nhiều sản phẩm đặc trưng mang giá trị văn hóa, kinh tế cao, được thị trường ưa chuộng, tìm kiếm và có tiềm năng để phát triển sản xuất theo chu trình OCOP. Tuy nhiên, huyện mới có 2 sản phẩm là cam Xã Đoài Như Xuân và cam đường Canh Như Xuân được công nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Nguyên nhân chính là quy mô, quy trình sản xuất của các chủ thể chưa lớn, chưa đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng, mẫu mã, vệ sinh an toàn thực phẩm...

Theo thống kê của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh, khu vực miền núi đã có 10 sản phẩm OCOP của 7 chủ thể, thuộc 5 huyện Như Xuân, Như Thanh, Thường Xuân, Thạch Thành và Quan Hóa, được công nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Trong đó, có 2 sản phẩm là tinh dầu quế và ống hút tre của huyện Thường Xuân đạt tiêu chuẩn 4 sao. Thực tế cho thấy, khu vực miền núi tỉnh ta có nhiều sản phẩm đặc trưng, nổi tiếng và có tiềm năng mở rộng thị trường, như: vịt Cổ Lũng, cam Vân Du, mía Kim Tân, kẹo nhãn Lang Chánh... Đại diện lãnh đạo Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh, cho biết: Tiềm năng, lợi thế của khu vực miền núi là điều dễ nhận thấy, nhưng khi bắt tay vào thực hiện Chương trình OCOP ở khu vực này thì xuất hiện nhiều thách thức, như: Có ít sản phẩm xây dựng được thương hiệu; sức cạnh tranh thấp; mẫu mã sơ sài, không bắt mắt; chưa gắn kết được lịch sử, văn hóa của địa phương; chưa có sự liên kết để tạo nên chuỗi giá trị gia tăng, dẫn đến hạn chế trong việc tạo vùng nguyên liệu, thu hút nhà đầu tư thực hiện các dự án quy mô lớn, sử dụng công nghệ hiện đại. Đặc biệt, các chủ thể hạn chế trong việc nghiên cứu, dự báo xu thế, phát triển, nhu cầu thị trường... Do đó, để các sản phẩm lợi thế của khu vực này khẳng định được vị thế, chiếm lĩnh thị trường, bên cạnh sự trợ lực của các cấp chính quyền, địa phương thì cần sự nỗ lực, táo bạo nhiều hơn của các chủ thể sản xuất, nhất là những doanh nghiệp, HTX.

Thanh Hòa