Như Xuân ra khỏi danh sách huyện nghèo - Vẫn cần nhiều nguồn lực hỗ trợ (Bài 1): Luồng gió mới từ Nghị quyết 30a

Trước năm 2018, Như Xuân là huyện được thụ hưởng cơ chế, chính sách giải pháp hỗ trợ từ Nghị quyết số 30a ngày 27-12-2008 của Chính phủ về Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 30a). Sau 10 năm, ngày 7-3-2018, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định 275/QĐ-TTg phê duyệt Như Xuân ra khỏi huyện nghèo giai đoạn 2018-2020. Có được kết quả trên là sự nỗ lực, cố gắng, quyết tâm của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Như Xuân, sự vận dụng sáng tạo các chính sách ưu đãi từ Nghị quyết 30a để phát triển kinh tế, vươn lên giảm nghèo bền vững...

Nhờ nguồn vốn vay từ Nghị quyết 30a, đến nay gia đình anh Hà Văn Lai ở thôn Lâm Chính (xã Thanh Xuân) đã xây được nhà và thoát nghèo. Ảnh: Kiều Huyền

Như Xuân là huyện miền núi nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Thanh Hóa, có tổng diện tích tự nhiên hơn 72.000 ha, với 16 đơn vị hành chính, dân số gần 72.000 người gồm 4 dân tộc: Thái, Thổ, Mường, Kinh... Sau gần 10 năm được thụ hưởng cơ chế, chính sách từ Nghị quyết 30a, Như Xuân đang thay đổi từng ngày.

Từ "đòn bẩy"...

Nhớ về những ngày đầu năm 2009, Như Xuân là một trong 7 huyện nghèo của tỉnh cùng với Lang Chánh, Thường Xuân, Quan Hóa, Quan Sơn, Mường Lát, Bá Thước, cơ sở hạ tầng đường, điện, trường, trạm còn rất khó khăn, ngoài đường liên huyện, có đến 80% đường liên xã đã xuống cấp, địa hình hiểm trở. Trước đây, khi nói đến vùng “Sáu Thanh” (Thanh Quân, Thanh Xuân, Thanh Hòa, Thanh Phong, Thanh Lâm, Thanh Sơn) mọi người đều cảm thấy ái ngại không chỉ vì giao thông cách trở mà đời sống bà con Nhân dân quá nghèo, có xã tỷ lệ hộ nghèo lên tới trên 60%.

Nhưng nhờ nguồn lực hỗ trợ của Nghị quyết 30a, bộ mặt huyện nghèo đã thay đổi. Đến cuối năm 2018, tỷ lệ hộ nghèo của huyện giảm chỉ còn 14,92%; tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân đạt 17%; thu nhập bình quân đầu người là 27,5 triệu đồng/năm; 100% xã có điện lưới quốc gia, có đường giao thông đến trung tâm xã, có trạm y tế xã; tỷ lệ người biết chữ trong độ tuổi từ 15 - 60 tuổi đạt 98%...

Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Như Xuân Lê Văn Thuận khẳng định: "Nghị quyết 30a có ý nghĩa quan trọng, là đòn bẩy để Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Như Xuân tập trung thực hiện những mục tiêu mới trong phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số theo hướng bền vững”.

Để thực hiện được mục tiêu, huyện có “chiến dịch” tuyên truyền sâu rộng, triển khai học tập, quán triệt về Nghị quyết 30a, về đề án phát triển kinh tế - xã hội nhằm giảm nghèo nhanh và bền vững giai đoạn 2009-2020 của tỉnh. Các nội dung, định mức hỗ trợ của Chính phủ và nội dung cơ bản từ đề án được phổ biến đến tận khu dân cư, thôn, bản. Cụ thể, giai đoạn 2009-2018, ngân sách Trung ương đã hỗ trợ cho Như Xuân 425,339 tỷ đồng thực hiện Nghị quyết 30a, trong đó vốn đầu tư phát triển 311,794 tỷ đồng; vốn sự nghiệp 113,545 tỷ đồng. Ngân sách địa phương đã bố trí trên 30 tỷ đồng để thực hiện lồng ghép các chính sách giảm nghèo chung. Ngoài ra, vốn hỗ trợ của doanh nghiệp 23,056 tỷ đồng; vốn lồng ghép từ các chương trình, dự án giảm nghèo khác 437,875 tỷ đồng. Từ các nguồn lực đó, trên địa bàn huyện đã đầu tư xây dựng 32 công trình, gồm: 20 công trình hồ đập, 11 công trình giao thông, 1 trường học với tổng mức đầu tư 318,749 tỷ đồng và 12 công trình (trạm y tế xã) từ vốn doanh nghiệp hỗ trợ. Kết quả, tỷ lệ hộ nghèo bình quân giai đoạn 2010-2015 của huyện đã giảm 6,7%/năm; giai đoạn 2016-2020 giảm 7,57%/năm. Nhìn lại 10 năm từ khi bắt đầu thực hiện Nghị quyết 30a đến khi ra khỏi danh sách các huyện nghèo giai đoạn 2018-2020, đó là “giấc mơ có thật" của người dân huyện Như Xuân.

Có “đòn bẩy” để Như Xuân thoát nghèo, nhưng để thoát nghèo bền vững thì điều kiện cần vẫn là nội lực.

... đến nội lực...

Thế mạnh dễ nhận thấy là Như Xuân có đất tự nhiên lớn, khoảng 720 km2, trong đó có gần 530 km2 rừng và đất lâm nghiệp, chiếm 73,1% diện tích tự nhiên của huyện; có nguồn lao động dồi dào, điều kiện địa hình phù hợp với nhiều loại cây trồng. Ngoài ra, nguồn nhân lực ở Như Xuân rất lớn, trong đó nhận thức người dân so với những năm trước đây trong phát triển kinh tế đã thay đổi nhiều. Người dân tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp, xây dựng các vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa tập trung và liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, tập trung các vùng cây ăn quả như cam (Xuân Hòa), dưa hấu (Bãi Trành, Xuân Hòa, Xuân Bình), ổi lê Đài Loan (Bãi Trành), bưởi da xanh, bưởi Diễn (Xuân Hòa, Bãi Trành, Xuân Bình)...; thay đổi phương thức chăn nuôi gia súc, gia cầm theo hướng liên kết và áp dụng khoa học - kỹ thuật vừa hạn chế dịch bệnh, bảo vệ môi trường vừa mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt.

Bên cạnh đó, Như Xuân còn được tác động lan tỏa từ tuyến đường Hồ Chí Minh, đường ngang Bãi Trành nối với Cảng nước sâu Nghi Sơn; từ trung tâm huyện đi Cảng Hàng không Thọ Xuân, TP Thanh Hóa, Hà Nội đều dễ dàng. Đặc biệt, tuyến đường cao tốc Bắc - Nam (đoạn Ninh Bình - Thanh Hóa) cách huyện khoảng 20 km sẽ được hoàn thành trong tương lai. Với vị trí địa lý thuận lợi ấy, Như Xuân được xem là một trong những vùng động lực kinh tế nổi bật của khu vực Nam Thanh - Bắc Nghệ trong tương lai.

Trưởng Ban Tuyên giáo Huyện ủy Như Xuân Nguyễn Văn Phương nhớ lại: “Nghị quyết 30a được ví như luồng gió mới làm thay đổi mạnh mẽ đời sống chính trị, kinh tế - xã hội huyện Như Xuân. Giai đoạn 2008-2018, những hiệu quả to lớn mà Nghị quyết 30a đem lại cho huyện nghèo Như Xuân khó có thể cân đo đong đếm được hết. Sau khi tiếp thu tinh thần Nghị quyết 30a, Ban Thường vụ Huyện ủy đã ban hành nghị quyết về chủ trương, giải pháp lãnh đạo thực hiện; UBND huyện xúc tiến thành lập các ban chỉ đạo công tác giảm nghèo và thực hiện Nghị quyết 30a từ huyện đến xã, thị trấn, huy động tổng lực sức mạnh toàn hệ thống chính trị, toàn dân vào cuộc”.

... và sức bật

Cũng chính nhờ nội lực và sức bật ấy mà về Như Xuân hôm nay, chúng ta có thể cảm nhận được sự ấm no, yên bình đang hiện hữu. Hạ tầng cơ sở khang trang, giao thông thuận lợi; những mái nhà ngói, nhà kiên cố xuất hiện nhiều trong các thôn...

Về Thanh Xuân - xã duy nhất trong vùng “Sáu Thanh” thuộc khu vực II theo Quyết định số 861 ngày 4-6-2021 của Thủ tướng Chính phủ để tìm hiểu về công tác giảm nghèo. Tiếp chúng tôi, Phó Chủ tịch UBND xã Vi Đức Huấn cho biết: “Thanh Xuân có 2.780 khẩu với 6 thôn, trong đó bà con người dân tộc Thái chiếm 93% chủ yếu là làm ruộng và canh tác trồng sắn, mía... Ngoài ra một số người trẻ đi làm việc ở các công ty. Không còn được hưởng các chính sách hỗ trợ từ Nghị quyết 30a, điều đầu tiên người dân phải tự thân vận động, sẵn sàng đóng góp để cùng xây dựng thôn, xã phát triển”.

Dẫn chúng tôi một vòng trong thôn Lâm Chính, thôn duy nhất thoát nghèo của xã, ông Vi Văn Vững, trưởng thôn, kiêm bí thư chi bộ cho biết: “Nắm được tinh thần chuẩn bị ra khỏi xã đặc biệt khó khăn, bà con đã chuẩn bị tư tưởng rằng sắp tới không còn chính sách hỗ trợ, họ phải tự vươn lên, phải chủ động làm ăn. Trước năm 2018, diện tích đất lúa là 5 ha thì hiện nay chỉ còn 4 - 5 sào; tỷ lệ người làm ruộng chỉ chiếm 1 - 2%, hầu hết bà con chuyển đổi sang trồng nhiều loại cây khác có năng suất và thu nhập tốt hơn. Hiện nay, thu nhập bình quân khoảng 36 triệu/năm/người. Bà con đã nhận thức được phải “tự lực cánh sinh” mới hết nghèo được”.

Nhớ lại hành trình ấy, ông Vững khẳng định: “Thay đổi nhận thức là cả một quá trình. Đầu tiên, chúng tôi phải xuống các hộ khó khăn vận động người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nhất là chuyển đổi những diện tích cây trồng hiệu quả kinh tế thấp sang những cây có giá trị kinh tế cao hơn, như: keo, sắn, mía. Sau khi sáp nhập thôn, chúng tôi họp bà con lại để ra một hương ước chung và hàng năm hương ước có thể được sửa đổi cho phù hợp với thuần phong mỹ tục và văn hóa thôn đồng thời hài hòa giữa lợi ích của người đồng bào dân tộc thiểu số và văn hóa của người dân tộc Kinh. Hiện, lễ tang chỉ được phép tổ chức trong 48 giờ và khuyến khích việc bà con đi hỏa táng, tránh ô nhiễm môi trường. Việc cưới xin cũng chỉ tổ chức gói gọn trong 1 ngày thay vì 3 - 4 ngày như trước kia. Thậm chí các sinh hoạt như hát karaoke chỉ được bật vào tối thứ 7 trong khung giờ 8 - 10 giờ đêm”.

Ông Lò Đình Nhân (65 tuổi), người dân tộc Thái, sau khi xã ra khỏi khu vực đặc biệt khó khăn, ông cũng quyết chuyển cả gia đình từ thôn Thanh Thủy ra trục đường chính ở thôn Lâm Chính để làm ăn. Hiện gia đình ông ngoài trồng 7 ha keo và một số diện tích đất trồng sắn, mía, ông còn đầu tư 2 chiếc xe tải để làm vận chuyển. “Ra khỏi huyện nghèo là động lực để gia đình tôi cố gắng vươn lên” - ông Nhân tâm sự.

Không chỉ có ông Nhân, những người trẻ như vợ chồng anh Hà Văn Lai (1987) từ hai bàn tay trắng, nhờ có dự án hỗ trợ 1 con trâu, sau đó vừa làm thuê, vừa trồng thêm một số loại cây. Khi xã ra khỏi khu vực đặc biệt khó khăn thì gia đình anh cũng ra khỏi hộ nghèo. Năm 2021, anh đã vay ngân hàng chính sách 50 triệu đồng mua 2 con trâu. Đến nay, tổng cộng hộ gia đình anh đã có 7 con trâu, ngoài ra còn có 1,5 ha keo trồng được 6 năm. “Nếu có tiền tôi sẽ mua thêm đất đồi để trồng keo, thu nhập có thể không cao nhưng ổn định”, anh vui vẻ nói với chúng tôi.

Rời Thanh Xuân, chúng tôi thấy vui vì bà con đã ý thức và chủ động với cuộc sống của mình. Mọi sự hỗ trợ của Nhà nước chỉ có tính thời điểm. Hơn hết vẫn là khát vọng thay đổi cuộc sống, khát vọng vươn lên thoát nghèo.

Kiều Huyền

Bài 2: Liệu đã có sản phẩm đặc thù?