Xét duyệt đối tượng được mua nhà ở xã hội: Còn nhiều bất cập

Thanh Hóa là một trong những địa phương phát triển mạnh về nhà ở xã hội (NƠXH) khi số căn hộ NƠXH đã hoàn thành đứng thứ 6 cả nước, số căn hộ đang triển khai đứng thứ 10 cả nước. Nhiều hộ gia đình, cá nhân có thu nhập thấp trên địa bàn đã có thể “an cư” nhờ chính sách NƠXH. Tuy nhiên thực tế triển khai chính sách NƠXH hiện vẫn còn nhiều vướng mắc, trong đó khâu xét duyệt đối tượng được thụ hưởng chính sách về loại hình NƠXH còn bất cập.

Nhà ở xã hội khu dân cư Tân Thành ECO2, phường Quảng Thành (TP Thanh Hóa).

Lỏng lẻo xét duyệt hồ sơ?

Luật Nhà ở hiện hành quy định 10 nhóm đối tượng hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH gồm rất nhiều thành phần như: người có công với cách mạng; hộ gia đình nghèo và cận nghèo khu vực nông thôn; người thu nhập thấp, hộ nghèo, cận nghèo tại khu vực đô thị... Các đối tượng hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH hiện phải đáp ứng các điều kiện về nhà ở, cư trú, thu nhập. Các mẫu giấy tờ chứng minh đối tượng, điều kiện để được mua, thuê, thuê mua NƠXH bao gồm: đơn đăng ký mua theo mẫu số; giấy xác nhận về đối tượng và thực trạng nhà ở; giấy tờ chứng minh về điều kiện cư trú và đóng BHXH; giấy tờ chứng minh về điều kiện thu nhập.

Theo quy định, tiêu chí để lựa chọn người mua NƠXH gắt gao, trải qua các bước thẩm định hồ sơ người đăng ký mới được mua NƠXH. Song thực tế, việc xác nhận, kiểm tra, xét duyệt hồ sơ của khách hàng mua NƠXH vẫn còn lỏng lẻo và bất cập.

Theo đại diện lãnh đạo Ban Quản lý Dự án số 2, Công ty CP Đầu tư và Xây dựng HUD4 - một trong những đơn vị đi đầu trong tỉnh về thực hiện dự án NƠXH trên địa bàn, quy định về hồ sơ mua NƠXH chủ yếu là các giấy tờ chứng minh về thực trạng nhà ở, điều kiện cư trú, điều kiện thu nhập các thành viên trong hộ gia đình. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay liên quan đến cơ sở dữ liệu nhà đất chưa đồng bộ, việc cập nhật, đối chiếu so sánh các nội dung liên quan đến nhà ở, đất ở của người dân chưa thực sự đầy đủ, gây hạn chế trong quá trình thẩm tra thông tin.

Trưởng phòng Quản lý Nhà và thị trường Bất động sản, Sở Xây dựng Nguyễn Mạnh Tuấn cho rằng: Trong khâu xét duyệt đối tượng, việc kiểm tra, lập danh sách đối tượng được thụ hưởng mua, thuê, thuê mua NƠXH thuộc trách nhiệm của chủ đầu tư, cam kết của người mua nhà và xác nhận của chính quyền địa phương. Sở Xây dựng có trách nhiệm kiểm tra lại danh sách được đề xuất và đăng tải danh sách trên trang website của sở. Song, việc kiểm tra là khâu khó khăn. Sở chỉ kiểm tra được các thông tin cơ bản về tên người mua, đối tượng đã được thụ hưởng mua NƠXH của các dự án trên địa bàn tỉnh hay chưa. Còn việc kiểm tra các loại giấy tờ về nhà đất, thu nhập cá nhân thì ngoài khả năng của sở. Sở Xây dựng phải gửi danh sách tổng hợp về các cơ quan, đơn vị, địa phương liên quan để đề nghị phối hợp kiểm tra, thẩm định thông tin người mua nhà...

Tháng 8/2023, Sở Xây dựng đã thành lập đoàn kiểm tra việc quản lý, sử dụng NƠXH của các chủ đầu tư, ban quản trị nhà chung cư và các đối tượng đã được mua, thuê mua NƠXH tại 7 dự án trên địa bàn tỉnh. Báo cáo kết quả kiểm tra đánh giá: Nhìn chung các hồ sơ đều cơ bản đầy đủ thành phần theo quy định, đều có đơn đăng ký mua, thuê, thuê mua NƠXH theo mẫu; giấy tự khai về điều kiện thu nhập; giấy xác nhận về đối tượng, thực trạng nhà ở và điều kiện thu nhập được cơ quan có thẩm quyền xác nhận và giấy tờ chứng minh về điều kiện cư trú.

Tuy nhiên, báo cáo chỉ rõ vẫn còn một số sai sót về mặt hồ sơ. Tại 4 dự án có tổng cộng 27 trường hợp, hồ sơ đăng ký mua, thuê, thuê mua NƠXH chưa bảo đảm quy định, cụ thể: có 3 trường hợp chưa có xác nhận của chính quyền địa phương nơi cư trú hoặc của thủ trưởng cơ quan nơi công tác; 4 trường hợp viết sai mẫu đơn đăng ký mua, thuê nhà và có sai sót trong việc xác nhận, thuê nhà; 3 trường hợp cơ quan nơi đối tượng công tác chỉ xác nhận nội dung đối tượng đang công tác tại cơ quan, đơn vị. Đáng chú ý, có 17 trường hợp, UBND cấp xã nơi cư trú xác nhận hồ sơ của người dân không đúng nội dung cần xác nhận theo biểu mẫu quy định. Đối với mỗi dự án được kiểm tra, Sở Xây dựng đã ban hành kết luận kiểm tra và kiến nghị các biện pháp xử lý, khắc phục, đồng thời hướng dẫn các chủ đầu tư thực hiện đúng các quy định của pháp luật.

Cần hướng dẫn cụ thể hơn

Đánh giá về quy trình kiểm tra, xét duyệt đối tượng mua NƠXH, Luật sư Vũ Văn Trà (Đoàn Luật sư tỉnh Thanh Hóa), cho rằng: “Vướng mắc lớn nhất hiện nay trong quá trình tiếp cận để mua NƠXH là thủ tục. Chủ đầu tư dự án vừa bán nhà, vừa kiểm soát hồ sơ là chưa hợp lý. Bởi lẽ, chủ đầu tư thường mang mục đích lợi nhuận, vì vậy việc để chủ đầu tư vừa bán dự án, vừa xét duyệt hồ sơ để lập danh sách khách hàng mua nhà liệu có khách quan? Hơn nữa, các chủ đầu tư dự án NƠXH cũng không có đủ chuyên môn để thẩm định các vấn đề về điều kiện của người mua nhà như thu nhập, đối tượng, điều kiện sở hữu nhà.... Nếu áp dụng theo quy trình hiện hành, có thể trong nhiều trường hợp, Sở Xây dựng chỉ có thể kiểm tra những đối tượng đủ điều kiện trong danh sách chủ đầu tư đề xuất mà không thể biết những đối tượng đủ điều kiện nhưng đã không được chủ đầu tư chấp nhận đưa vào danh sách”.

Luật sư Vũ Văn Trà cũng đưa ra quan điểm: “Cách khắc phục tình trạng chồng chéo thì cần sửa đổi quy định giao chủ đầu tư xét duyệt hồ sơ đăng ký mua NƠXH và quy định thống nhất Sở Xây dựng của các địa phương là chủ thể duy nhất thực hiện các thủ tục lập hồ sơ, danh sách và phê duyệt đối tượng đủ điều kiện mua NƠXH”.

Luật Nhà ở sửa đổi mới được Quốc hội thông qua ngày 27/11/2023 với một số điểm mới liên quan đến lĩnh vực NƠXH. Luật chính thức có hiệu lực ngày 1/1/2025. Theo đó người mua NƠXH từ năm 2025 không phải đáp ứng điều kiện về cư trú, người dân chỉ cần đáp ứng hai điều kiện về nhà ở và thu nhập. Luật mới đã bổ sung 2 nhóm đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH. Đó là học sinh, sinh viên các học viện, trường đại học, cao đẳng, dạy nghề, trường chuyên biệt theo quy định của pháp luật; học sinh trường dân tộc nội trú công lập và doanh nghiệp, HTX, liên hiệp HTX trong khu công nghiệp.

"Luật Nhà ở năm 2023 được đánh giá là bộ luật có chất lượng tốt nhất trong hơn 30 năm qua, bởi tính tích cực, phù hợp với thực tiễn. Đặc biệt, với việc nới lỏng các quy định về điều kiện mua NƠXH khi Luật Nhà ở sửa đổi năm 2023 áp dụng trong thực tiễn sẽ giúp người dân dễ dàng tiếp cận hơn với NƠXH, giảm bớt các thủ tục hành chính, tháo gỡ được những vướng mắc, bất cập hiện nay về quy định đối tượng được mua NƠXH. Tuy nhiên, để thực hiện hiệu quả các quy định của pháp luật, cần tăng cường trách nhiệm của UBND các phường, xã, thị trấn khi xác nhận hồ sơ đề nghị mua, thuê, thuê mua NƠXH của người dân cũng như thực hiện tốt khâu hậu kiểm đối với NƠXH để đảm bảo chính xác những người có nhu cầu về nhà ở thực sự mới được mua NƠXH bởi đúng người, đúng đối tượng sẽ lan tỏa, phát huy ý nghĩa của một chính sách nhân văn”, Luật sư Vũ Văn Trà nhấn mạnh.

Bài và ảnh: Minh Hiền