Nghệ sĩ nhiếp ảnh Mai Nam với Thanh Hóa

Cuộc kháng chiến chống Mỹ đã lùi xa, nhưng dư âm về một cuộc kháng chiến vĩ đại đánh dấu một trang sử vẻ vang nhất, chói lọi nhất trong lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm thì còn mãi. Những dư âm ấy hiện lên sinh động trong ảnh của nghệ sĩ nhiếp ảnh Mai Nam.

Bức ảnh chụp cầu Hàm Rồng của Nghệ sỹ nhiếp ảnh Mai Nam.

Nghệ sĩ Mai Nam tên thật là Nguyễn Hữu Thống, sinh năm 1931 tại xã Đại Phúc, thị xã Bắc Ninh. Ông là Một trong số những hội viên hàng đầu của Hội nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam. Năm 1984 ông được bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành, năm 1989 được tín nhiệm giữ chức Ủy viên Ban Thư ký Hội NSNA Việt Nam, Phó chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật. Năm 1994 - 1999 ông là Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật Hội NSNA Việt Nam. Ông được tôn vinh với tước hiệu: Nghệ sĩ Xuất sắc Hội NSNAVN-EVAPA và Nghệ sĩ có công Hội NSNAVN- HVAPA.

Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Mai Nam cũng đoạt được nhiều giải thưởng và Huy chương Vàng, Bạc, Đồng về Nhiếp ảnh trong nước và quốc tế. Sách “Một thời hào hùng” đã dành lời giới thiệu trang trọng về ông: “ Nghệ sĩ nhiếp ảnh Mai Nam- một trong những cựu phóng viên của Báo Tiền Phong người đã đi tới nhiều vùng miền của đất nước. Với chiếc máy ảnh trong tay, ông đã ghi lại nhiều hình ảnh về tuổi trẻ Việt Nam, những hoạt động của họ trong phong trào “Ba sẵn sàng”, phong trào “5 xung phong” và đó cũng là những dấu ấn không phai mờ của một thời hào hùng oanh liệt trong lịch sử”.

Với Thanh Hóa, nghệ sĩ nhiếp ảnh Mai Nam có cảm tình đặc biệt. Năm 1964, 1965 với tư cách là phóng viên Báo Tiền Phong, ông đã có điều kiện tiếp cận, hòa nhập với nhịp sống hào hùng của bộ đội phòng không, dân quân tự vệ Nam Ngạn và Yên Vực, kịp thời ghi lại tinh thần chiến đấu anh dũng quật cường của bộ đội và tinh thần hy sinh xả thân của nam nữ dân quân Nam Ngạn và Yên Vực tại trận địa Hàm Rồng, Đồi C4, trận địa Yên Vực, Đồng Đá…

Hình ảnh những chàng trai, cô gái trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu đã làm nhà báo xúc động và được ông ghi lại bằng những bức ảnh đen trắng trung thực, đẹp và hào sảng biết bao. Giữa cái chết và sự sống cách nhau trong gang tấc, họ vẫn luôn vui tươi, yêu đời, chiến đấu sản xuất học tập dưới mưa bom bão đạn của kẻ thù. Ông đã cùng họ viết lên bài ca chiến thắng đi cùng thời gian. Đối với nam nữ dân quân Nam Ngạn, Yên Vực. ông trở thành người bạn- tình cảm ấy được ông trân trọng và nối dài mãi. Sau ngày hòa bình ông đều trở về dự hầu hết ngày gặp mặt truyền thống. Trong cuốn sách ảnh “Một thời hào hùng” ông có bản dành tặng chị Nguyễn Thị Hiền – tiểu đội trưởng dân quan thôn Yên Vực ghi rõ “Thân tặng chị Nguyễn Thị Hiền và gia đình. Người ở bìa sách và là nguyên mẫu mà tôi đã tạo ra tác phẩm Đi trực chiến”. Đây cũng là tác phẩm góp phần làm nên tên tuổi ngời sáng của nghệ sĩ nhiếp ảnh tài ba Mai Nam. Năm bức ảnh được ông lựa chọn điển hình về đất và người Thanh Hóa trong chiến tranh được đưa trang trọng như những điểm nhấn ấn tượng.

Sau này trong cuốn sách CEUX DU NORD của Patrick Chauvel cũng chọn ảnh Nữ dân quân Yên Vực Nguyễn Thị Hiền làm bìa. Xin mượn Lời bạt của ông bà Samuel Chau Giang Nguyen Glassr để nói về ảnh và những sáng tạo nghệ thuật tuyệt diệu của ông: “Chính sức sống và tính chân thực của những bức ảnh đã hấp dẫn tôi. Tôi đã lặng người đi trước vẻ đẹp của bố cục và hình tượng bạo lực khủng khiếp của chiến tranh mà nội dung các bức ảnh đề cập. Tôi rất ngạc nhiên thấy hình ảnh của các nữ thanh niên xuất hiện trong bối cảnh chiến trường. Tôi đã không thể nào quên những hình ảnh này dù chỉ xem một lần. Những bức ảnh đó đã để lại dấu ấn không thể phai mờ trong ký ức của tôi. Sự quả cảm, can trường và hy sinh của con người cũng giống như tình yêu và âm nhạc không hề có giới hạn. Chủ nghĩa anh hùng cũng như cái đẹp là tuyệt đối. Đó là những thứ cần phải được thừa nhận và chào đón bất kể bối cảnh và nguyên nhân nào. Mai Nam đã biến những điều đó thành hiện thực”.

Hữu Ngôn