Sự học ở bản Cá Giáng

Nằm bên kia sông Mã và cách trung tâm xã Trung Lý gần 50km, bản Cá Giáng là một trong những điểm lẻ khó khăn nhất của Trường Tiểu học Trung Lý 2. Dù vậy, sự học của những đứa trẻ nơi đây vẫn chưa từng bị đứt quãng.

Cô và trò điểm lẻ Cá Giáng, Trường Tiểu học Trung Lý 2, xã Trung Lý.

4h sáng ngày đầu tuần, cô giáo Hà Thị Lặng, Trưởng điểm lẻ Cá Giáng, Trường Mầm non Trung Lý đã sẵn sàng đồ đạc vào bản. Cô nói, đường xa, khó đi, lại phải đợi đò nên tranh thủ đi sớm một chút. Theo Quốc lộ 16, cô qua cầu Chiềng Nưa về bản Mau thuộc xã Mường Lý, rồi xuống đò qua sông Mã để đến với bản Cá Giáng. Cùng cô len lỏi men theo con đường ngoằn ngoèo, trơn trượt đầy hiểm trở để xuống đò, lên bến, chúng tôi mới thấu hiểu hết những gian nan của những người mang tuổi xuân đi gieo chữ trên ngàn.

Điểm lẻ Cá Giáng, Trường Mầm non Trung Lý nằm trên một khu đất bằng phẳng. Năm học 2025-2026, điểm lẻ có 45 học sinh và 4 cô giáo trẻ. Trong đó, 3 cô ở nơi khác đến cắm bản, giáo viên còn lại là người bản địa. Dù điểm trường hiện tại đã được kiên cố hóa, có điện lưới quốc gia... nhưng cơ sở vật chất, nhu cầu về nước sạch, thực phẩm vẫn còn rất bất cập. Thời điểm hiện tại, điểm lẻ Cá Giáng chưa thể tổ chức ăn bán trú nên hằng ngày trẻ mang cơm từ nhà đi hoặc được phụ huynh đưa đến lớp hai lần sáng, chiều. Nhiều em, nhà ở xa điểm trường 4 - 5km đường rừng, trẻ về rồi ở nhà luôn. Cô giáo Hà Thị Lặng chia sẻ: “Điều may mắn và hạnh phúc đối với chúng tôi, đó là các con ngoan, chăm chỉ đến lớp; bà con dân bản rất quý mến các cô giáo. Vào những ngày mưa bão, bản bị cô lập, bà con sẵn sàng tiếp tế đồ ăn, thức uống nuôi thầy cô. Vì thế dù còn nhiều khó khăn, vất vả nhưng chị em chúng tôi đều đồng tâm hợp lực, đoàn kết để hoàn thành tốt nhiệm vụ và xác định việc chăm sóc trẻ thật tốt là mục tiêu cao nhất”.

Điều kiện ở cấp tiểu học cũng chẳng khá hơn bên mầm non. Theo thầy giáo Đinh Văn Phới, Trưởng điểm lẻ Cá Giáng, Trường Tiểu học Trung Lý 2, sau khi sáp nhập điểm lẻ Cánh Cộng vào điểm lẻ Cá Giáng, năm học 2025-2026, điểm lẻ có 129 học sinh, từ lớp 1 đến lớp 5. Tuy có 5 lớp, nhưng hiện tại điểm trường chỉ có 2 phòng học, 3 phòng đang sửa chữa. Các thầy cô phải chia ca để dạy và học, 3 lớp học buổi sáng, 2 lớp học buổi chiều.

Ngoài khó khăn về cơ sở vật chất, điều kiện đi lại thì vấn đề bất đồng ngôn ngữ là một rào cản lớn giữa thầy và trò. Các em học sinh đi học ở trường nhưng thường nói chuyện với nhau bằng tiếng Mông, đặc biệt học sinh lớp 1 và 2. Điều này gây không ít khó khăn trong việc giảng dạy của thầy và trò khi tập đánh vần, viết chính tả. Hiện tại, điểm lẻ Cá Giáng có 5 thầy cô, trong đó, thầy Thao Văn Nu và thầy Va Văn Tuấn là người Mông, 3 thầy cô còn lại đều không rành tiếng Mông. “Khi không hiểu các em học sinh nói gì, chúng tôi lại nhờ thầy Nu và thầy Tuấn phiên dịch. Nhờ thế, việc dạy và học nơi đây dễ dàng hơn rất nhiều” - thầy Phới chia sẻ.

Điểm lẻ Cá Giáng, Trường Mầm non Trung Lý chưa tổ chức ăn bán trú nên trẻ mang cơm đến trường ăn trưa hoặc về nhà.

Bản Cá Giáng có 120 hộ dân, với 560 nhân khẩu, 100% thuộc hộ nghèo và cận nghèo. Cái khó, cái nghèo đã kéo sự học của những đứa trẻ người Mông xuống. Phần nhiều các em chỉ học hết bậc tiểu học, cao hơn nữa thì hết cấp 2, rồi xây dựng gia đình, làm ruộng, chăn nuôi hoặc đi làm ăn xa. Cán bộ bản cùng các giáo viên lặn lội vào tận bản để vận động học sinh đến trường học chữ. Tuy nhiên, việc vận động rất khó khăn, có những gia đình phải đến 2 - 3 lần mới vận động họ cho con đi học.

Theo anh Vàng Thanh Di, trưởng bản Cá Giáng, cho biết: “Mình tuyên truyền, vận động từ năm này qua năm khác và thường nói với bà con rằng, cái chữ không làm no cái bụng ngay nhưng cho ta kiến thức, có thể học cách thoát được cái nghèo. Hai năm nay, cây sắn cho thu nhập, đời sống bà con đỡ vất vả hơn. Điện sáng đã về bản, bà con cần con đường kiên cố nữa thôi. Có điện, có đường, con đường đến trường của những đứa trẻ sẽ rộng mở hơn”.

Bài và ảnh: Tăng Thúy