Mỹ tiến thoái lưỡng nan với S-400 của Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria

Theo nguồn tin được Middle East Eye trích dẫn, Thổ Nhĩ Kỳ đã thực hiện một động thái táo bạo nhằm khẳng định quyền kiểm soát căn cứ không quân T-4 ở miền trung Syria, một địa điểm chiến lược gần thành phố cổ Palmyra, với kế hoạch triển khai các hệ thống phòng không tiên tiến và máy bay không người lái.

Ảnh: AFP.

Diễn biến này báo hiệu ý định của Ankara nhằm tăng cường sự hiện diện quân sự tại Syria sau sự sụp đổ của chính quyền Bashar al-Assad vào tháng 12/2024.

Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đặt mục tiêu lắp đặt hệ thống phòng không Hisar sản xuất trong nước tại căn cứ này, đồng thời đang thảo luận về khả năng triển khai cả hệ thống S-400 do Nga sản xuất, tùy thuộc vào sự chấp thuận của Moscow.

Động thái này được coi là một chiến lược hướng đến mục đích củng cố khả năng phòng thủ của chính phủ Syria non trẻ, tăng cường chiến dịch của Thổ Nhĩ Kỳ chống lại Nhà nước Hồi giáo (ISIS) trong khu vực. Tuy nhiên, sự việc đã gây ra phản ứng gay gắt từ Israel, nước đã tiến hành các cuộc không kích vào T-4 chỉ vài ngày trước, đồng thời đặt ra câu hỏi về những tác động đối với lợi ích của Mỹ ở Trung Đông.

Căn cứ không quân T-4, còn được gọi là Tiyas, nằm ở tỉnh Homs của Syria, cách biên giới Thổ Nhĩ Kỳ khoảng 140 dặm về phía nam và nằm giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Israel. Vị trí của căn cứ này khiến nó trở thành căn cứ quan trọng để kiểm soát không phận miền trung Syria.

Các nguồn tin cho biết Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt đầu lên kế hoạch xây dựng để phục hồi và mở rộng căn cứ, nơi đã bị hư hại nặng nề trong nhiều năm xung đột. Hệ thống Hisar, một tên lửa đất đối không tầm ngắn và tầm trung do các công ty Thổ Nhĩ Kỳ Roketsan và Aselsan phát triển, được cung cấp ngay lập tức.

Trong khi đó, việc bổ sung S-400, một hệ thống tên lửa tầm xa, có thể làm thay đổi đáng kể cán cân quyền lực trong khu vực. Thổ Nhĩ Kỳ cũng có kế hoạch bố trí máy bay không người lái giám sát và tấn công tại T-4 để mở rộng phạm vi hoạt động của mình trên khắp sa mạc Syria.

Hệ thống Hisar là nền tảng cho nỗ lực thúc đẩy quyền tự chủ quốc phòng của Thổ Nhĩ Kỳ. Được phát triển vào năm 2007, hệ thống này bao gồm các biến thể như Hisar-A và Hisar-O. So với hệ thống Patriot do Mỹ sản xuất hoặc S-400 của Nga, Hisar ít tốn kém hơn nhưng nhanh nhẹn hơn.

Tuy nhiên, S-400 mới thực sự là yếu tố thay đổi cuộc chơi. Được Thổ Nhĩ Kỳ mua từ Nga vào năm 2019 với giá 2,5 tỷ đô la, hệ thống này có thể phát hiện và tiêu diệt các mục tiêu từ máy bay tàng hình đến tên lửa đạn đạo ở độ cao lớn.

Ở Syria, về mặt lý thuyết, S-400 có thể bao phủ phần lớn không phận của quốc gia này, vươn tới Israel, miền đông Thổ Nhĩ Kỳ và một số vùng Địa Trung Hải.

Quyết định triển khai các hệ thống này tại Syria của Thổ Nhĩ Kỳ đi kèm với một lịch sử phức tạp. Việc mua S-400 đã gây ra rạn nứt lớn với Mỹ, một đồng minh của NATO, dẫn đến việc Thổ Nhĩ Kỳ bị loại khỏi chương trình máy bay chiến đấu F-35 vào năm 2019.

Washington lo ngại hệ thống radar của S-400 có thể làm giảm khả năng tàng hình của F-35. Mỹ duy trì sự hiện diện ở miền đông Syria, nơi có khoảng 900 quân làm việc với Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) để chống lại tàn dư của ISIS. Một hệ thống S-400 do Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát gần Palmyra có thể làm phức tạp các hoạt động trên không của Mỹ.

Phản ứng của Israel rất nhanh chóng và rõ ràng. Vào ngày 21 và 22/3, không quân Israel đã ném bom T-4 và các căn cứ gần Palmyra, nhắm vào đường băng, nhà chứa máy bay và các tòa nhà kiểm soát. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tiếp tục các cuộc tấn công vào đầu tháng 4, phá hủy đường băng của T-4 để ngăn chặn bất kỳ sự tập trung nào của Thổ Nhĩ Kỳ. Hình ảnh vệ tinh từ Planet Labs cho thấy thiệt hại đáng kể, khiến các máy bay vận tải hạng nặng gần như không thể hạ cánh.

T-4 là một điểm nóng. Trong nội chiến Syria, nơi này đóng vai trò là trung tâm chính cho lực lượng của Assad. Vị trí gần các vùng sa mạc do ISIS chiếm giữ cũng khiến căn cứ này trở thành nơi chuẩn bị cho các hoạt động chống khủng bố, một vai trò mà Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang muốn kế thừa.

Mỹ thấy mình đang ở trong tình thế khó khăn. Việc Thổ Nhĩ Kỳ bị trục xuất khỏi chương trình F-35 khiến nước này mất quyền tiếp cận một máy bay phản lực có thể hiện đại hóa lực lượng không quân đang già cỗi của mình. Các cuộc đàm phán gần đây giữa Ankara và Washington đã xem xét việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt liên quan đến S-400.

Việc triển khai S-400 đến Syria có thể thử thách nỗ lực này. Mỹ có các ưu tiên phòng không riêng của mình trong khu vực, với các khẩu đội Patriot ở Iraq và hệ thống THAAD ở Israel, nhưng trọng tâm vẫn là kiềm chế Iran, chứ không phải chống lại Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, bất kỳ sự leo thang nào tại T-4 đều có thể phá vỡ các nhiệm vụ chống ISIS của Mỹ, đặc biệt nếu các cuộc tấn công của Israel gây ra phản ứng của Thổ Nhĩ Kỳ, kéo NATO vào một cuộc đối đầu không mong muốn.

Tham vọng của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc kiểm soát T-4 có thể định vị Ankara là một thế lực thống trị ở Syria hậu Assad, lấp đầy khoảng trống do Nga và Iran để lại. Việc phục hồi căn cứ, nếu hoàn thành, sẽ tạo cho Thổ Nhĩ Kỳ một chỗ đứng để thể hiện sức mạnh trên khắp khu vực, có khả năng xung đột với lợi ích của Mỹ và Israel.

Động thái triển khai S-400 tại Syria có thể là một nước cờ tuyệt vời cho Ankara, cũng có thể là một tính toán sai lầm gây ra một cuộc xung đột rộng lớn hơn. Những gì xảy ra tiếp theo phụ thuộc vào mức độ mà mỗi bên sẵn sàng đẩy giới hạn của trật tự mới mong manh này.

TD