Gỡ khó cho đặc sản địa phương trên sàn thương mại điện tử

Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ như hiện nay, nhiều doanh nghiệp, chủ thể sản xuất đang ngày càng tận dụng nền tảng số và sàn thương mại điện tử để đưa sản phẩm truyền thống, đặc sản quê hương tiếp cận rộng rãi hơn đến thị trường trong và ngoài nước.

Lê Xuân Chiến, chủ kênh Tiktok “Bếp Quê Choa” livestream bán đặc sản Thanh Hóa trên sàn thương mại điện tử.

Tuy nhiên, khi ngày càng nhiều thương hiệu, sản phẩm có mặt trên thị trường thương mại điện tử và thói quen mua hàng online của người tiêu dùng tăng, thì thương mại điện tử lại đang trở thành “cuộc chơi không dễ” đối với nhiều chủ thể sản xuất tại Thanh Hóa. Hành trình “lên sàn” của các sản phẩm OCOP, nông sản, thực phẩm đặc trưng địa phương liên tục gặp khó trong việc cạnh tranh với các thương hiệu, sản phẩm khác.

Với phần lớn đặc sản Thanh Hóa là thực phẩm tươi, dễ hỏng hoặc có đặc trưng riêng về bảo quản, việc duy trì chất lượng sản phẩm trong suốt quá trình vận chuyển là thách thức hàng đầu. Chị Luyện Thị Quyên, chủ cơ sở sản xuất Quyên Nem - đặc sản Thanh Hóa chia sẻ: “Nem chua phải được bảo quản lạnh và sử dụng trong vòng 2 - 3 ngày. Nhưng khi chuyển qua các đơn vị giao hàng, không ai đảm bảo được điều kiện này. Có lần khách ở TP Hồ Chí Minh đặt nem, đến khi nhận hàng thì bị chua gắt do giao trễ và không đủ lạnh, họ đánh giá 1 sao, ảnh hưởng luôn đến uy tín của gian hàng”.

Tương tự, Lê Xuân Chiến, chủ kênh tiktok “Bếp Quê Choa” với hàng nghìn lượt theo dõi, chuyên bán các loại mắm đặc sản của Thanh Hóa cũng rất đau đầu trong việc tìm cách vận chuyển hàng đến tay người tiêu dùng. Anh cho biết, “thường các loại mắm được đựng trong các chai thủy tinh lớn rất dễ vỡ. Quá trình vận chuyển lại qua nhiều khâu trung gian, không thể tránh khỏi việc va đập. Mặc dù, khi đóng gói hàng cho khách, tôi đã rất cẩn thận bọc nilong, giấy xốp nhiều lớp và yêu cầu bên vận chuyển cẩn thận nhưng vẫn không thể tránh khỏi những lần sản phẩm đến tay khách bị vỡ. Mỗi lần như vậy là lại thêm một lần mất uy tín với khách hàng, dù mình có xử lý đền bù hàng thì những lần đặt hàng sau, ít nhiều họ cũng có sự dè dặt”.

Không chỉ là câu chuyện của sản phẩm tươi, ngay cả đặc sản khô như miến gạo, chè lam hay bánh cũng gặp vấn đề trong khâu vận chuyển. Các sản phẩm không đóng gói chắc chắn dễ bị vỡ, móp, rách bao bì trong quá trình trung chuyển nhiều chặng. Trong khi đó, đa phần chủ thể lại là các cơ sở sản xuất nhỏ, lẻ và ở nông thôn nên chưa quen với tiêu chuẩn đóng gói hàng thương mại điện tử nên dẫn đến tỷ lệ hoàn đơn và đánh giá tiêu cực khá cao.

Một rào cản lớn không kém là thói quen bán hàng truyền thống đã “ăn sâu bén rễ” ở nhiều chủ cơ sở sản xuất, đặc biệt là các cơ sở sản xuất ở vùng nông thôn. Với họ, việc bán hàng chủ yếu vẫn là qua các mối quen, đại lý địa phương hoặc bán lẻ tại chợ.

Chị Nguyễn Thị Quế, chủ cơ sở sản xuất nước mắm Ba Làng chia sẻ: “Nhà tôi 3 đời làm mắm nên có những mối hàng quen từ lâu, cứ như vậy biết nhau mà bán. Hiện nay, mạng xã hội phát triển, mọi người cũng bảo sao không bán thêm trên đó để có thêm thu nhập nhưng tôi là người ở quê, không biết dùng mạng xã hội lại quen với kiểu bán hàng truyền thống rồi, nên cũng chịu”.

Một vấn đề “cốt tử” nhưng ít được chú trọng là việc xây dựng thương hiệu. Đặc sản Thanh Hóa khi đưa lên sàn thường chỉ ghi tên đơn giản, mô tả sơ sài, không có bộ nhận diện hình ảnh. Trong khi đó, cuộc cạnh tranh trên sàn thương mại điện tử giữa những thương hiệu, chủ thể ngày càng khốc liệt và người tiêu dùng cũng ngày càng khắt khe, yêu cầu rõ ràng về nguồn gốc, chất lượng và hình ảnh.

Chị Nguyễn Thị Thùy Linh ở phường Hàm Rồng, cho biết: “Tôi từng tìm mua miến, bánh gai Thanh Hóa trên tiktok shop hoặc facebook nhưng tìm mãi mà không thấy trang bán hàng nào khiến mình thực sự tin tưởng. Đa số là người bán chỉ đăng bài có hình ảnh và nội dung về giá bán nhưng mình cũng không biết sản phẩm ấy có giống hình ảnh không, nhắn tin hỏi thì rất lâu sau mới được trả lời lại”.

Bài toán niềm tin với khách hàng online chưa bao giờ dễ. Trên sàn thương mại điện tử tiktok shop đang rất “hot” thời gian gần đây, các chủ thể sản xuất đặc sản địa phương Thanh Hóa thường gặp nhiều khó khăn bởi những thuật toán, tính năng của sàn. Ví dụ, livestream là “vũ khí chính” trên tiktok shop nhưng với các hộ sản xuất nông nghiệp, HTX hay cơ sở đặc sản địa phương, đây lại là hình thức còn xa lạ và khó thực hiện. Bên cạnh đó, tiktok là nền tảng của video ngắn. Để thu hút người mua, cần video có câu chuyện hấp dẫn, hình ảnh bắt mắt, kèm hiệu ứng, nhạc nền... điều này đòi hỏi kỹ năng sáng tạo nội dung mà người bán truyền thống không có.

“Trên tiktok có hàng loạt người sáng tạo nội dung hoặc KOLs, KOC chuyên livestream đặc sản khắp nơi. Họ nhập hàng từ các vùng rồi bán lại với kỹ năng livestream chuyên nghiệp, chạy quảng cáo mạnh. Vì vậy, các cơ sở tại địa phương khó cạnh tranh về mặt truyền thông, kỹ thuật, tốc độ phản hồi đơn. Thậm chí, một số thương lái mua sản phẩm đặc sản rồi bán trên tiktok shop với hình ảnh bắt mắt hơn cả chính chủ”, anh Thạch Văn Mạnh, nhân viên truyền thông của Công ty TNHH Nước mắm Cự Nham cho biết.

Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quen mua hàng online, thương mại điện tử trở thành xu thế không thể đảo ngược. Giám đốc Công ty TNHH Nước mắm Cự Nham Thạch Văn Hiểu cho biết: “Bên cạnh sự hỗ trợ từ phía Nhà nước và các nền tảng thương mại điện tử, điều quan trọng hơn cả là sự chủ động từ chính các chủ thể sản xuất. Để có thể cạnh tranh, tồn tại và phát triển bền vững trên sàn thương mại điện tử, mỗi hộ kinh doanh, HTX, doanh nghiệp nhỏ cần tự trang bị cho mình tư duy mới, cách làm mới, phù hợp với môi trường kinh doanh số”.

Trước hết, các chủ thể cần chuyển từ tư duy sản xuất đơn thuần sang tư duy thị trường. Sản phẩm không chỉ cần ngon, sạch, mà còn phải đẹp, bắt mắt, dễ nhận diện và dễ tiếp cận. Thứ hai, cần học và làm quen với kỹ năng số cơ bản: quản lý gian hàng, trả lời đơn hàng, tạo nội dung video ngắn, livestream, kết nối khách hàng... Ngoài ra, cần xác định rằng thương mại điện tử không phải là “mùa vụ” mà là kênh bán hàng dài hạn. Do đó, cần kiên trì, liên tục thử nghiệm các cách tiếp cận mới, lắng nghe phản hồi khách hàng để điều chỉnh sản phẩm, giá bán và cách truyền thông phù hợp. Chỉ khi các chủ thể sản xuất thay đổi tư duy, chủ động học hỏi và mạnh dạn thử sức, đặc sản Thanh Hóa mới phát huy được giá trị trên không gian số.

Bài và ảnh: Phương Đỗ