Gìn giữ hồn nghề

Xứ Thanh được xác định là nơi hội tụ của những làng nghề truyền thống lâu đời. Ở đó, những nghệ nhân - với đôi bàn tay tài hoa và lòng yêu nghề mãnh liệt đã, đang và sẽ tiếp tục viết tiếp những câu chuyện về tinh hoa văn hóa, giữ gìn hồn cốt của quê hương qua từng sản phẩm độc đáo.

Sản phẩm trống đồng tinh xảo của Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu.

Nhắc đến nghề truyền thống của xứ Thanh, không thể không kể đến làng nghề đúc đồng Trà Đông, xã Thiệu Trung (Thiệu Hóa), nơi nổi danh với những chiếc trống đồng tinh xảo. Từ hàng trăm năm qua, âm vang trầm hùng của trống đồng đã trở thành biểu tượng văn hóa và lịch sử dân tộc. Tại đây, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu - người được mệnh danh là “bàn tay vàng” của làng nghề vẫn ngày đêm miệt mài bên những khuôn đồng nóng bỏng. Với hơn 40 năm gắn bó, ông Châu không chỉ giữ vững kỹ thuật đúc đồng truyền thống, mà còn sáng tạo nên những hoa văn độc đáo mang đậm nét riêng của xứ Thanh.

Quy trình đúc trống đồng vẫn được ông Châu gìn giữ theo phương pháp truyền thống. Từ việc chọn đồng nguyên chất, chế tác khuôn đúc đến khâu hoàn thiện, tất cả đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và chính xác tuyệt đối. Nghệ nhân phải làm chủ được cả ngọn lửa lò đúc, điều chỉnh nhiệt độ sao cho đồng chảy đều và không bị bọt khí - yếu tố quyết định chất lượng của sản phẩm.

Điểm đặc biệt trong những chiếc trống đồng của ông Châu chính là các hoa văn tinh tế. Từng chi tiết khắc họa trên bề mặt trống, từ chim lạc, hoa văn hình người đến mặt trời tỏa sáng, đều được ông chăm chút như thể chạm tay vào chính dòng chảy lịch sử. Để tạo ra được các hoa văn này, nghệ nhân phải tỉ mỉ khắc khuôn mẫu, từng chi tiết nhỏ nhất đều cần đến sự tập trung cao độ và kỹ năng điêu luyện. Bởi một sai sót nhỏ cũng có thể làm hỏng cả sản phẩm, nên mỗi chiếc trống đều là kết quả của sự cẩn thận, kiên trì và cả tình yêu nghề.

Dẫu nghề đúc đồng đang phải đối mặt với không ít khó khăn do sự cạnh tranh của các sản phẩm công nghiệp hiện đại, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu và những người thợ trong làng vẫn kiên trì giữ lửa nghề. Với họ, mỗi sản phẩm không chỉ là minh chứng cho tài hoa và tâm huyết của người thợ, mà còn là lời nhắc nhở về giá trị truyền thống, bản sắc dân tộc để thế hệ mai sau tiếp nối và tự hào.

Rời làng đúc đồng Trà Đông, nơi âm vang trầm hùng của tiếng trống đồng mãi ghi dấu trong lòng người, chúng tôi đặt chân đến làng mộc Đạt Tài, Hoằng Hà (Hoằng Hóa), một miền quê khác cũng mang đậm hồn cốt của nghề truyền thống xứ Thanh. Tại đây, tiếng cưa, tiếng đục, tiếng búa chạm vào gỗ tạo nên một bản hòa tấu độc đáo, đưa chúng tôi bước vào thế giới của những nghệ nhân mộc tài hoa, nơi gỗ không chỉ là vật liệu mà còn là “chất liệu sống” tạo nên những tác phẩm nghệ thuật. Trong xưởng mộc ngập tràn mùi hương gỗ, anh Lê Văn Phúc - một trong những người tiếp nối “giữ lửa” cho nghề mộc truyền thống của làng Đạt Tài, dường như lúc nào cũng bận rộn. Đôi bàn tay chai sạn của anh thoăn thoắt trên thớ gỗ, tạo nên những đường nét mềm mại, tinh tế đến kinh ngạc. Nhưng khi được hỏi về nghề, anh luôn dừng lại, ánh mắt đầy trăn trở, pha chút tự hào, vừa nói vừa chậm rãi lau mồ hôi trên trán: "Làm mộc không chỉ là một nghề, mà còn là cách mình kể chuyện với đời. Mỗi sản phẩm hoàn thành không chỉ mang giá trị vật chất, mà còn gói trọn những giá trị văn hóa, tinh thần của làng nghề, của xứ Thanh".

Với anh Phúc, để hoàn thiện một sản phẩm, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn phức tạp, từ chọn gỗ, xẻ gỗ, cho đến chạm khắc, đánh bóng. Tất cả đều đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và tình yêu mãnh liệt với nghề. Bởi với anh, một khi đã cầm cây đục trên tay, mọi thứ phải chính xác tuyệt đối. Một đường chạm sai không chỉ làm hỏng sản phẩm mà còn làm mất đi cái “hồn” mà mình muốn gửi gắm.

Anh Lê Văn Phúc - người thợ mộc tài hoa của làng Đạt Tài.

Đặc biệt, những sản phẩm của anh Phúc còn nổi bật bởi sự kết hợp giữa truyền thống và sáng tạo. Anh chia sẻ, bên cạnh việc giữ vững những kỹ thuật cổ truyền, anh còn không ngừng học hỏi để đưa hơi thở hiện đại vào từng thiết kế. "Tôi muốn mỗi sản phẩm không chỉ mang giá trị cổ điển mà còn phù hợp với cuộc sống ngày nay. Ví dụ, một chiếc tủ thờ không chỉ là nơi tôn kính tổ tiên, mà còn có thể hài hòa với không gian nội thất hiện đại" anh giải thích.

Không chỉ là một người tài hoa, anh Phúc còn là người đang tiếp nối giữ lửa cho thế hệ kế tiếp. Trước nguy cơ nghề mộc truyền thống bị mai một, anh đã mở lớp dạy nghề nhỏ miễn phí, truyền đạt kỹ thuật và tâm huyết của mình cho các bạn trẻ. Dẫu vậy, anh Phúc cũng không giấu được những trăn trở, thừa nhận rằng, trong thời đại công nghiệp hóa, những sản phẩm thủ công như của làng mộc Đạt Tài đang phải cạnh tranh khốc liệt với các mặt hàng sản xuất hàng loạt. Tuy nhiên, anh vẫn luôn tin giá trị thật sự của nghề mộc nằm ở cái hồn của từng sản phẩm, đó là điều mà máy móc không thể làm được!

Những “bàn tay vàng” của xứ Thanh cũng chính là những người đang góp phần lưu giữ hồn quê qua từng sản phẩm. Mỗi chiếc trống đồng, bức tượng đá, chiếc tủ thờ bằng gỗ không chỉ là sản phẩm, mà còn là minh chứng sống động cho văn hóa của một vùng đất. Trong nhịp sống hiện đại, những đôi tay ấy vẫn miệt mài, âm thầm dệt nên bức tranh văn hóa, giữ gìn tinh hoa quê hương cho mai sau.

Bài và ảnh: Chi Phạm