Đặc sắc Tết năm cùng của đồng bào dân tộc Dao xứ Thanh

Người Dao ở Thanh Hóa có rất nhiều phong tục độc đáo, trong đó Tết năm cùng là một trong những ngày tết quan trọng, thể hiện tinh thần đoàn kết dòng tộc và cộng đồng.

Theo quan niệm của người Dao, trong một năm có 3 cái tết quan trọng là Tết thanh minh, rằm tháng bảy và Tết năm cùng. Trong đó, quan trọng nhất là Tết năm cùng. Đây là dịp để con cháu thành kính báo cáo với tổ tiên về một năm lao động sản xuất và cầu mong một năm mới luôn mạnh khỏe, hạnh phúc, gặp nhiều may mắn trong cuộc sống.

Giã bánh dày làm lễ vật cúng Tết năm cùng.

Hằng năm từ tháng 10 đến tháng 12 âm lịch, hầu hết các gia đình dân tộc Dao lại tổ chức Tết năm cùng, mời thầy cúng về làm lễ và anh em, họ hàng, bạn bè đến chung vui. Tùy vào điều kiện kinh tế của mỗi gia đình để tổ chức một cái tết thật chu đáo, ấm cúng.

Tết năm cùng có 3 món ăn không thể thiếu trong mâm cơm cúng là thịt lợn, gà và bánh dày. Thịt lợn được lựa chọn giống lợn ngon, nuôi từ đầu năm, phần thủ lợn được dùng để làm lễ cúng, phần còn lại được chế biến thành các món ăn.

Gia chủ mổ lợn làm cỗ cúng và mời anh em trong dòng họ cùng gia đình ăn tết.

Để tổ chức Tết năm cùng, từ sáng sớm gia chủ mượn những thanh niên khỏe mạnh, nhiệt tình trong dòng họ để mổ lợn, làm thịt gà và giã bánh dày. Bánh dày được làm từ gạo nếp đồ thành xôi chín, sau đó cho vào cối đá giã nhuyễn, trộn cùng với vừng rang rồi nặn thành từng chiếc bánh tròn vừa ăn.

Để tổ chức Tết năm cùng, gia chủ phải chuẩn bị đầy đủ 3 mâm lễ cúng tổ tiên, cúng Bàn vương (thủy tổ của người Dao) và cúng quần chúng gia tiên (những người nhỏ hơn trong gia đình như vợ, con...). Trong lễ cúng, người Dao không dùng hương mà dùng vỏ của một loại cây trên rừng, cho vào bát cùng một viên than hồng để đốt cùng.

Thầy cúng thực hiện nghi lễ cúng.

Sau khi chuẩn bị lễ vật xong, gia chủ sẽ mời thầy cúng để cử hành các nghi lễ. Đây là việc làm quan trọng nhất của Tết năm cùng của đồng bào dân tộc Dao. Thực hiện nghi lễ cúng phải có 3 thầy cúng chính, ngoài ra có 3 đến 4 thầy cúng phụ để giúp việc. Các thầy cúng phụ phải có mặt từ sớm để giúp gia chủ lo lễ vật, dọn dẹp bàn thờ để cho buổi lễ thêm phần thành kính, trang trọng.

Ông Triệu Duyên Lý, thôn Thạch An, xã Cẩm Liên, cho biết: Tết năm cùng đã ăn sâu vào tiềm thức và trở thành nét đẹp văn hóa của người dân tộc Dao. Vào dịp tết gia đình tôi chuẩn bị chu đáo những mâm cỗ thành kính dâng lên tổ tiên và mời anh em trong dòng họ đến tham dự.

Phụ nữ dân tộc Dao thôn Thạch An, xã Cẩm Liên cùng nhau đi dự Tết năm cùng của anh em trong dòng họ

Trao đổi với chúng tôi, ông Cao Văn Tình, Chủ tịch UBND xã Cẩm Liên, cho biết: Tết năm cùng là nét đẹp văn hóa truyền thống được đồng bào dân tộc Dao gìn giữ và phát huy. Để đảm bảo ổn định cuộc sống của người dân, xã Cẩm Liên luôn quan tâm tới công tác tuyên truyền, vận động các gia đình tổ chức Tết năm cùng tiết kiệm, phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện kinh tế.

Đồng bào dân tộc Dao ở Thanh Hóa có khoảng hơn 7.000 sinh sống ở các huyện Mường Lát, Cẩm Thủy, Ngọc Lặc. Những năm qua, nhờ sự quan tâm của Nhà nước, đời sống vật chất của người dân được nâng lên; bản sắc văn hóa được gìn giữ và phát huy. Đặc biệt, Tết năm cùng được đồng bào dân tộc Dao gìn giữ, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của người dân.

Người Dao cùng nhau gìn giữ nghề thêu truyền thống.

Tìm hiểu thực tế được biết, từ tháng 10 đến tháng 12 âm lịch khắp các bản làng người Dao ở xứ Thanh bà con lại nô nức tổ chức Tết năm cùng. Đây cũng là dịp để các dòng họ, các gia đình đoàn tụ sau một năm làm việc vất vả. Phong tục độc đáo này đã được các địa phương cung, như người dân gìn giữ và phát huy.

Xuân Anh