Về vùng đất quý hương

Hà Long là vùng đất quý hương, nơi phát tích của vương triều Nguyễn với 9 đời chúa, 13 đời vua. Tự hào là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, cấp ủy, chính quyền và Nhân dân Hà Long luôn quan tâm đến công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích.

Di tích đình Gia Miêu thu hút nhiều du khách đến tham quan, vãn cảnh.

Những ngày tháng 11, dưới cái nắng vàng hanh hao của mùa đông, chúng tôi có dịp về với vùng đất Hà Long. Điểm dừng chân đầu tiên của chúng tôi là đình Gia Miêu - đây là một trong những công trình kiến trúc nghệ thuật đẹp, tiêu biểu ở đồng bằng Bắc bộ và vùng Thanh - Nghệ - Tĩnh, được vua Gia Long cho xây dựng vào năm 1804. Đình thờ thành hoàng làng Nguyễn Công Duẩn - một công thần Bình ngô khai quốc. Sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và điêu khắc làm cho ngôi đình thêm bề thế, tôn nghiêm, có giá trị sâu sắc về mặt lịch sử, văn hóa, kiến trúc. Theo các ghi chép của dòng họ Nguyễn Hữu (xã Hà Long), đình Gia Miêu có 5 vị vua triều Nguyễn đến tế bái tổ tiên, gồm các vị vua: Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Thành Thái và Bảo Đại.

Với những giá trị về mặt lịch sử, văn hóa, kiến trúc, nghệ thuật đình Gia Miêu được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử, văn hóa quốc gia năm 2000.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, đình Gia Miêu bị xuống cấp nghiêm trọng, ảnh hưởng đến việc sinh hoạt tâm linh của Nhân dân. Từ năm 1985 đến nay, được sự quan tâm Nhà nước, các nhà hảo tâm và Nhân dân địa phương, đình Gia Miêu được tu bổ, tôn tạo 3 lần vào các năm 1985, 1992, 2017. Đình sau khi được tu bổ, tôn tạo khang trang đã đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tâm linh của Nhân dân và thu hút đông đảo du khách thập phương. Hằng năm, đình Gia Miêu đón khoảng 10.000 lượt khách, đến tham quan, vãn cảnh, cầu phúc cầu an.

Trên hành trình khám phá vùng đất Hà Long, chúng tôi đến thăm quần thể di tích lịch sử danh lam, thắng cảnh đền Rồng- đền Nước cách trung tâm xã Hà Long khoảng 15km. Nói về lịch sử khởi dựng đền Rồng - đền Nước, ông Bùi Văn Kình, phó trưởng tiểu ban quản lý di tích, cho biết: Theo sử liệu và các cụ cao niên trong làng kể lại, lịch sử khởi dựng đền Rồng - đền Nước gắn liền với quá trình người Mường từ Hòa Bình vào đất Tống Sơn lập ra làng Nghĩa Động. Khoảng đầu thế kỷ XV, Nghĩa Động là vùng đất hoang vu, rừng thiêng nước độc. Người Mường khi đến đây khai hoang, lập làng, dọc theo suối Khe Năn, lên tận cửa hang để dẫn nước về làng sinh hoạt, sản xuất. Tổ tiên xưa tin rằng, để việc vào rừng săn thú được bình an, lên khe suối xin được nước ngọt mát lành, mùa màng tốt tươi là do có sự phù trợ của thần Rừng, thần Nước. Vì vậy, người Mường ở Nghĩa Động luôn tôn thờ thần Rừng, thần Nước. Thuở ban đầu, người xưa cắm các que (hương) vào kẽ đá để bày tỏ lòng kính ngưỡng đến thần Rừng (Chúa Thượng Ngàn) và thần Nước (Mẫu Thoải).

Đến thời Lê Trung hưng đền Rồng - đền Nước chính thức được các triều đại phong kiến ban sắc phong xây dựng. Ngày nay, ngoài thờ Chúa Thượng Ngàn và Mẫu Thoải, di tích đền Rồng - đền Nước còn thờ Đệ nhất thánh Mẫu Liễu Hạnh và phối thờ các vị thần thuộc tín ngưỡng thờ Mẫu. Hằng năm, vào ngày 24/2 (âm lịch), lễ hội truyền thống tại di tích đền Rồng - đền Nước thu hút đông đảo người dân, du khách đến dâng hương, vãn cảnh, cầu phúc, cầu an.

Một góc Di tích lịch sử, văn hóa, danh lam, thắng cảnh đền Rồng - đền Nước.

Từ 1/7/2025, xã Hà Long được thành lập trên cơ sở sáp nhập toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của các xã Hà Bắc, Hà Giang và thị trấn Hà Long. Sau sáp nhập, không gian văn hóa được mở rộng, giá trị văn hóa được hội tụ khiến xã Hà Long trở thành địa phương có nhiều di tích. Theo báo cáo của Phòng Văn hóa - Xã hội xã Hà Long, toàn xã có 11 di tích lịch sử, văn hóa, danh lam, thắng cảnh, trong đó có 3 di tích cấp quốc gia, bao gồm đình Gia Miêu, lăng miếu Triệu Tường, nhà thờ họ Nguyễn Hữu.

Tự hào về quê hương giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, xã Hà Long luôn quan tâm tới công tác quản lý, bảo vệ chống xâm hại các di tích; huy động mọi nguồn lực để tu bổ, tôn tạo di tích nhằm phát huy các giá trị của di tích lịch sử, văn hóa gắn với phát triển du lịch tâm linh. Tăng cường công tác tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá về di tích lịch sử, văn hóa, điểm đến du lịch của xã tới đông đảo du khách thập phương... Nhờ đó, mà du khách thập phương đến tham quan, trải nghiệm vùng đất Hà Long ngày càng nhiều.

Ông Đặng Vũ Thuật, phố Đinh Tiên Hoàng, phường Hồng Bàng (Hải Phòng) - du khách đến tham quan tại xã Hà Long, chia sẻ: "Qua các thông tin đại chúng tôi được biết xã Hà Long là vùng đất có nhiều di tích lịch sử, văn hóa. Vì vậy, trong chuyến tham quan lần này, gia đình chúng tôi lựa chọn điểm đến là xã Hà Long. Đến đây được ngắm nhìn cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, có núi đồi, được tham quan các di tích, như: đình Gia Miêu, lăng miếu Triệu Tường, chùa Quan Chiêm, đền Rồng, đền Nước... khiến tâm hồn tôi trở nên thư thái. Vùng đất Hà Long thật sự là nơi rất đáng để trải nghiệm, khám phá, có điều kiện, nhất định tôi sẽ trở lại nơi này".

Ông Phạm Văn Tuấn, Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội, xã Hà Long, cho biết: Hiện nay, xã Hà Long đang tập trung xây dựng Đề án phát triển du lịch văn hóa đến năm 2030. Tăng cường công tác quản lý, huy động nguồn lực đầu tư tu bổ, tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa để phát triển du lịch văn hóa tâm linh. Đồng thời, chú trọng phát triển các sản phẩm du lịch bổ trợ, như: du lịch trải nghiệm nông nghiệp, du lịch nghỉ dưỡng gắn với dự án khu nông nghiệp công nghệ cao và tổ hợp sân golf kết hợp biệt thự nghỉ dưỡng, tìm hiểu văn hóa dân tộc Mường. Qua đó, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, vãn cảnh, trải nghiệm góp phần quảng bá nét đẹp của vùng đất Hà Long.

Bài và ảnh: Nguyễn Anh