Về miền di tích Tống Sơn

Về thăm Tống Sơn - vùng đất không chỉ giàu truyền thống lịch sử, văn hóa mà còn có nhiều di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng. Công tác bảo tồn và phát huy giá trị của các di tích đã được cấp ủy, chính quyền và Nhân dân địa phương đặc biệt quan tâm, nhằm đưa văn hóa trở thành nền tảng tinh thần, sức mạnh nội sinh và động lực phát triển nhanh, bền vững cho xã Tống Sơn.

Đền Hàn Sơn thu hút nhiều du khách đến tham quan, chiêm bái.

Đến Tống Sơn, du khách không thể bỏ qua cụm di tích thắng cảnh Hàn Sơn (đền Hàn Sơn, đền ngã Ba Bông, chùa Ngọc Sơn và thắng cảnh có liên quan), trong đó đền Hàn Sơn được xem là “linh hồn” của cụm di tích thắng cảnh Hàn Sơn. Đây là nơi thờ Thánh Mẫu Đệ Tam, phối thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh và Đức Ông Lê Thọ Vực. Theo Bách khoa toàn thư, các tài liệu lịch sử, bia ký và truyền thuyết dân gian: Vào thời Hậu Lê, khoảng những năm đầu Hồng Đức, triều vua Lê Thánh Tông (năm 1470), Thái úy Lê Thọ Vực được triều đình giao nhiệm vụ cầm quân chống lại quân giặc Chiêm Thành. Trước khi xuất binh, ông được Mẫu Đệ Tam ứng báo chỉ cách thức dùng binh tấn công quân giặc. Trong trận đánh tại Chà Bàn, nghĩa quân của Lê Thọ Vực đã bắt sống được vua Chiêm Thành, không bị hao binh, tổn tướng. Đến năm Kỷ Hợi (1479), người đứng đầu xứ Bồn Man là Cầu Công có ý làm phản, xúi người Lão Qua (Lào) quấy nhiễu ở miền Tây nước ta, Thái úy Lê Thọ Vực được trao thống lĩnh cùng với 4 vị tướng cầm quân đi dẹp giặc. Một lần nữa, ông lại được Thánh Mẫu hiến kế nên các trận đánh đều giành thắng lợi và được vua ban tước Sùng Quốc Công.

Để đáp đền sự giúp đỡ của Mẫu Đệ Tam, Thái úy Lê Thọ Vực tấu trình với vua cho xây dựng đền thờ Mẫu Đệ Tam. Nhận thấy đây là việc làm ý nghĩa, vua Lê đã cho xây dựng đền Hàn Sơn để Nhân dân thờ tự. Sau này, Lê Thọ Vực qua đời, được Nhân dân xây dựng đền thờ gần đền Hàn Sơn. Đền thờ ông được người dân thường gọi là đền Quan Lớn, hay đền Đức Ông.

Năm 1992, cụm di tích danh thắng Hàn Sơn được công nhận là di tích cấp tỉnh. Những năm qua, được sự quan tâm của Nhà nước, các nhà hảo tâm, Nhân dân và du khách thập phương đền Hàn Sơn nói riêng và cụm di tích thắng cảnh Hàn Sơn nói chung được tu bổ, tôn tạo khang trang, trở thành điểm du lịch văn hóa tâm linh nổi tiếng của xứ Thanh.

Về với đền Hàn Sơn, du khách sẽ được tham quan, chiêm bái, được thưởng ngoạn cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, thơ mộng. Nhìn từ xa, đền Hàn Sơn tựa như một bức tranh sơn thủy hữu tình, soi bóng xuống sông Lèn. Hằng năm, vào các ngày 1 đến 12/6 (âm lịch), diễn ra Lễ hội đền Hàn Sơn, để tưởng nhớ tới những người có công khai phá vùng đất Tống Sơn, các anh hùng dân tộc có công chống giặc ngoại xâm trong các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc. Ngoài phần lễ được thực hiện trang trọng, còn có phần hội với nhiều hoạt động văn hóa sôi nổi thu hút đông đảo Nhân dân và du khách thập phương.

Với vị thế đẹp, kiến trúc hoa văn trang trí độc đáo, cảnh quan thiên nhiên thơ mộng, cùng với sự linh thiêng, đền Hàn Sơn thu hút đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh. Trong 11 tháng năm 2025, đền Hàn Sơn đón khoảng 100.000 lượt khách đến tham quan, chiêm bái.

Chị Dương Thị Thủy, ở phường Hồng Hà, TP Hà Nội- du khách đến tham quan, vãn cảnh tại đền Hàn Sơn, cho biết: Đền Hàn Sơn có vị trí đẹp, trước mặt là sông, lưng dựa núi. Đến nơi đây tôi cảm thấy tâm hồn thoải mái, bao nhiêu muộn phiền của cuộc sống dường như tan biến. Các thành viên trong đoàn đều hài lòng với chuyến đi này. Trong dịp du xuân tới, nhất định gia đình tôi sẽ trở lại với đền Hàn Sơn để tham quan, chiêm bái, cầu phúc, cầu bình an.

Trên hành trình khám phá vùng đất Tống Sơn, du khách sẽ được tham quan, khám phá di tích lịch sử cách mạng chiến khu Bãi Sậy, tọa lạc tại thôn Bái Sơn. Chiến khu Bãi Sậy được thành lập năm 1944, do Tỉnh bộ Việt Minh Thanh Hóa thành lập theo chủ trương của Quân khu 3. Được sự lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức Đảng, khu vực Bãi Sậy nhanh chóng trở thành địa điểm luyện tập quân sự của các lực lượng tự vệ chiến đấu nòng cốt. Đến cuối tháng 5/1944, ở tất cả các làng lân cận, các tổ du kích, tự vệ cứu quốc nhanh chóng được thành lập và cử người về căn cứ để đào tạo, huấn luyện. Chiến khu Bãi Sậy được đánh giá là căn cứ cách mạng vững chắc của tỉnh, của huyện Hà Trung cũ, là một trong những căn cứ quan trọng của chiến khu Quang Trung trong thời kỳ chuẩn bị gấp rút để tổng khởi Cách mạng Tháng 8 năm 1945.

Với những giá trị về mặt lịch sử, chiến khu Bãi Sậy được công nhận là di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh. Hiện nay, nơi đây đã trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống lịch sử và cách mạng cho thế hệ trẻ. Mỗi dịp lễ, tết và các sự kiện quan trọng của đất nước và địa phương, cán bộ, đảng viên và Nhân dân lại về đây dâng hương tưởng niệm, bày tỏ lòng biết ơn đối với những người đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Qua đó, khơi dậy lòng tự hào, ý chí, khát vọng cống hiến xây dựng quê hương, đất nước của các thế hệ con em vùng đất Tống Sơn.

Di tích lịch sử cách mạng Bái Sậy trở thành địa chỉ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

Hiện nay, xã có 18 di tích, trong đó có 1 di tích lịch sử cấp quốc gia và 17 di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc, thắng cảnh cấp tỉnh. Tự hào về quê hương giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, xã Tống Sơn luôn quan tâm tới công tác quản lý, bảo vệ chống xâm hại các di tích. Địa phương huy động mọi nguồn lực để tu bổ, tôn tạo di tích nhằm phát huy các giá trị của di tích lịch sử, văn hóa gắn với phát triển du lịch tâm linh.

Tìm hiểu thực tế được biết, thời gian qua trên địa bàn xã Tống Sơn có nhiều di tích lịch sử, văn hóa được quan tâm tu bổ, tôn tạo, đáp ứng yêu cầu của Nhân dân địa phương, như: Đình làng Đô Mỹ, di tích lịch sử, cách chiến khu Bãi Sậy... Hiện nay, xã Tống Sơn đã tiến hành rà soát và báo cáo đề xuất với tỉnh danh mục bảo quản, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị các di tích trên địa bàn xã giai đoạn 2026-2030; lập phương án bảo quản, tu bổ, phục hồi đối với di tích lịch sử - văn hóa đền Cô Bơ thuộc cụm danh thắng Hàn Sơn. Đồng thời, xã đề xuất với UBND tỉnh xem xét, cho chủ trương lập phương án bảo quản, tu bổ, phục hồi đối với các di tích đình làng, trong đó ưu tiên hai di tích cách mạng trọng điểm là đình Bái Sơn và đình Đồng Bồng.

Ông Lê Thế Mạnh, Trưởng phòng Văn hóa – Xã hội, UBND xã Tống Sơn, cho biết: “Xã Tống Sơn chú trọng huy động mọi nguồn lực để trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử - văn hóa, gắn với phát triển du lịch tâm linh. Kết nối các điểm di tích trong xã với các điểm di tích của các địa phương lân cận, như: đình Gia Miêu, đền thờ Lăng Miếu Triệu Tường, nhà thờ họ Nguyễn Hữu (xã Hà Long), đền Sòng Sơn (phường Quang Trung), đền thờ Trần Hưng Đạo (xã Hoạt Giang), quần thể danh lam, thắng cảnh quốc gia núi Kim Sơn (xã Biện Thượng)... để hình thành tour du lịch thu hút khách du lịch. Ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích để đưa các nội dung quảng bá giá trị di sản lên các nền tảng công nghệ. Qua đó, xây dựng thương hiệu du lịch vùng đất Tống Sơn dựa trên giá trị văn hóa, lịch sử, tạo sinh kế bền vững cho người dân trong vùng các di tích.

Bài và ảnh: Xuân Hòa