NSƯT Minh Chính và những vai diễn hóa thân thành vua chúa

NSƯT Minh Chính (bên trái ảnh) với vai diễn Trịnh Tùng trong vở “Triết vương Trịnh Tùng”.

Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) Minh Chính tên thật là Nguyễn Hữu Chính. Anh quê ở xã Định Liên (Yên Định). Trong gia đình, ông ngoại anh là người duy nhất biết hát tuồng (hát bội) và hát rất hay.

Ngày xưa, ông tham gia đội hát tuồng của làng Bái Thủy, xã Định Liên, diễn được nhiều vai và chuyên diễn các tích tuồng cổ. Có lẽ thừa hưởng một phần tố chất của ông ngoại, nên NSƯT Minh Chính cũng có niềm đam mê hát tuồng.

Sau khi tốt nghiệp THPT, anh nộp đơn thi vào Đại học Y Hà Nội theo nguyện vọng của bố mẹ, nhưng thiếu 0,5 điểm. Bố mẹ anh muốn anh ôn thi để sang năm thi tiếp, nhưng anh kiên quyết thi vào lĩnh vực nghệ thuật. Ngày ấy, cũng là dịp Đoàn Tuồng Thanh Hóa về xã biểu diễn và tuyển diễn viên. Nhìn thấy các diễn viên hát tuồng trên sân khấu đẹp lung linh, hát hay, múa giỏi, càng khiến anh vô cùng ngưỡng mộ, thích thú. Anh có đi tuyển thử, qua sơ tuyển về chất giọng, hình dáng, hồi ấy NSƯT Hoàng Văn Bằng là Phó trưởng Đoàn Tuồng Thanh Hóa và Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Ngọc Quyền nhận xét về anh là có tiềm năng phát triển, nên cho tuyển thẳng. Năm 1987-1990, anh là sinh viên Khoa Diễn viên Tuồng, Trường Trung cấp Văn hóa Nghệ thuật Thanh Hóa (nay là Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa). Sau đó, năm 1990-2013, anh về Đoàn Tuồng Thanh Hóa công tác, làm diễn viên. Từ năm 2013-2016 anh là Phó trưởng Đoàn nghệ thuật Tuồng. Năm 2016-2017 anh là Phó trưởng đoàn phụ trách Đoàn nghệ thuật Tuồng. Từ năm 2017 đến tháng 6-2020 anh là Phó Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa. Và, từ tháng 7-2020 đến nay, anh là Phó Giám đốc phụ trách Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa.

Trong quá trình hoạt động nghệ thuật gần 30 năm, anh đã đóng rất nhiều vai diễn, nhưng những vai để lại nhiều thành công, đoạt nhiều Huy chương Vàng, Bạc phải kể đến các vai như: Vai chúa Nguyễn Hoàng trong vở “Đi tìm chân chúa”; vai Trịnh Kiểm trong trích đoạn tôn vinh Thế tổ Minh Khang Thái vương Trịnh Kiểm; vai Trịnh Tùng trong vở “Triết vương Trịnh Tùng”; vai Lê Lợi trong vở “Thuận thiên bảo kiếm”; vai Hồ Quý Ly và Hồ Nguyên Trừng trong các trích đoạn ca ngợi Hồ Quý Ly và Hồ Nguyên Trừng... Cũng trong ngần ấy năm, anh luôn học hỏi để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, phát huy tinh thần lao động sáng tạo nghệ thuật. Anh cùng với các nghệ sĩ có tay nghề khá, giỏi tuyển dụng và trực tiếp đào tạo, truyền nghề cho nhiều nghệ sĩ. Bản thân anh được Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa mời giảng dạy, đào tạo 2 khóa diễn viên tuồng. Hiện nay, các em đang là diễn viên trụ cột của Đoàn nghệ thuật Tuồng thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa.

Trong các vai diễn vua chúa, anh khá tâm đắc với vai diễn Lê Lợi trong vở “Thuận thiên bảo kiếm” và vai Trịnh Tùng trong vở “Triết vương Trịnh Tùng”. Đây cũng là hai vai diễn mà anh đã đạt Huy chương Vàng tại các kỳ hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc. Nếu như vở “Thuận thiên bảo kiếm” phản ánh được nét lớn của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ buổi sơ khai, làm rõ sức mạnh của Nhân dân, đã góp công, góp sức cùng với lãnh tụ Lê Lợi làm nên trận thắng quân Minh. Các diễn viên, nghệ sĩ đã diễn khá thành công từ vai chính diện đến phản diện. Về âm nhạc, kết hợp hài hòa nhạc truyền thống và nhạc mới, dựa trên chất liệu của dân ca Thanh Hóa, tạo luồng sinh khí mới cho vở diễn. Thì đến vở “Triết vương Trịnh Tùng” có nội dung khúc chiết, âm nhạc, cảnh trí có tính tượng trưng và ước lệ cao. Trang phục, giọng nói, cử chỉ, điệu bộ của các nhân vật đều thể hiện rõ tính cách của từng vai diễn. Thông qua đó nhằm gửi đến khán giả thông điệp về sự tri ân những đóng góp, hy sinh của những bậc hiền tài luôn vì sự nghiệp lớn của dân tộc. Vì vậy, vượt qua những rào cản, những quan niệm khác nhau về nhân vật Triết vương Trịnh Tùng, đoàn tuồng đã chọn lọc những chi tiết quan trọng trong cuộc đời binh nghiệp của Triết vương Trịnh Tùng để đưa vào vở diễn, nhằm làm nổi bật chân dung, tính cách của người quân tử, người có tài làm nên những chiến công. Vở diễn nhằm đưa tới cho người xem một cách nhìn mới đối với các nhân vật lịch sử, đó là khẳng định công lao đóng góp của nhà Trịnh nói chung và của Triết vương Trịnh Tùng nói riêng đối với quá trình hình thành và phát triển của lịch sử dân tộc.

Theo NSƯT Minh Chính, khi đóng các vai vua chúa khó hơn nhiều so với đóng các vai diễn khác. Bởi lẽ, anh phải đọc lịch sử nhiều mới có thể khắc họa được tính cách nhân vật trong mỗi vai diễn của mình. Ví dụ, để diễn được vai Lê Lợi, sử sách mô tả ông là người có tiếng nói vang, mắt sáng, dáng đi bước dài..., thì người nghệ sĩ phải đọc kỹ tất cả những đặc điểm, tính cách của nhân vật, sau đó khái quát lại, tái hiện tính cách ấy để nhập tâm vào vai diễn. Mà mỗi một nhân vật lịch sử đều có một tính cách riêng, diễn làm sao để nêu bật được tính cách của mỗi nhân vật lịch sử, không lẫn vai này sang vai khác mới là cái khó. Đó cũng chính là điều quan trọng nhất để khán giả thấy được hình ảnh của mỗi vị vua chúa được tái hiện chân thực trên sân khấu.

NSƯT Minh Chính thổ lộ: Người diễn viên khi vào vai diễn thì phải rất tròn trịa, phong thái của các vị vua chúa cần phải đĩnh đạc, từ cách nói năng cho đến hành động, cử chỉ, điệu bộ phải dứt khoát, giọng nói phải hào sảng, vang, trầm, ấm. Do đó, người diễn viên tuồng cần phải hội tụ đủ 5 yếu tố cơ bản là: thanh (giọng nói, hát), sắc (hình thức bên ngoài), thục (nội tâm bên trong), khí (khí phách), thần (thần thái). Khi chọn các diễn viên cần phải chọn được những người có tố chất như thế thì mới có thể hát được tuồng. Kể cả khi tập luyện kỳ công mà người diễn viên hát tuồng không đạt được 5 yếu tố trên thì coi như không thành công được.

Hiện nay, mặc dù ở cương vị mới là Phó Giám đốc phụ trách Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa, song cá nhân NSƯT Minh Chính cùng với ban lãnh đạo nhà hát vẫn luôn trăn trở khôi phục các vở tuồng cổ, xây dựng các vở diễn mới ngày càng có chất lượng để tham gia hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc; đồng thời luôn quan tâm chăm lo bồi dưỡng, đào tạo các thế hệ trẻ tham gia hát tuồng. Và, với riêng anh, anh vẫn muốn thử sức ở vai diễn vua chúa nhiều hơn thế, khi còn có cơ hội và niềm đam mê luôn nồng cháy...

Nguyễn Ngọc