Giữ gìn di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc vùng cao

Khu vực miền núi tỉnh Thanh Hóa có 7 dân tộc anh em cùng sinh sống. Mỗi dân tộc đều có những nét văn hóa truyền thống, phong tục tập quán riêng, tạo nên bản sắc vùng miền độc đáo. Bởi vậy, trong những năm qua, tỉnh ta luôn chú trọng bảo tồn, khuyến khích đồng bào phục dựng, gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của mỗi dân tộc trên địa bàn.

Bắn nỏ - một trong những trò chơi dân gian được xã Xuân Cẩm (Thường Xuân) phục dựng.

Theo đó, ngành văn hóa đã tham mưu cho UBND tỉnh triển khai một số đề án nhằm khôi phục, lưu giữ những nét văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số thông qua việc tổ chức, phục dựng những lễ hội truyền thống, làn điệu dân ca dân vũ ở các địa phương. Nhờ đó, nhiều phong tục, tập quán, văn hóa đặc sắc như lễ hội Chá Mùn của dân tộc Thái (Lang Chánh); lễ hội Nàng Han (Thường Xuân); lễ Cấp sắc của dân tộc Dao... được khôi phục, gìn giữ. Lễ hội cũng là nơi hội tụ các giá trị văn hóa truyền thống đi kèm với các trò chơi, trò diễn dân gian độc đáo, như ném còn, bắn nỏ, đi cà kheo, múa sạp, khua luống, cồng chiêng, múa cây bông... được khôi phục, bảo tồn và trở thành món ăn tinh thần độc đáo của Nhân dân cũng như du khách thập phương khi đến với đồng bào vùng cao xứ Thanh.

Ngoài ra, nhiều huyện miền núi đã đề ra những giải pháp linh hoạt, nhằm bảo tồn bản sắc văn hóa. Điển hình như tại xã Quang Trung (Ngọc Lặc) xây dựng, phát triển câu lạc bộ (CLB) văn nghệ dân gian dân tộc Mường và CLB cồng chiêng. Thông qua CLB này đã phát động toàn thể hội viên tham gia sưu tầm vốn văn hóa dân gian của dân tộc Mường, đồng thời tổ chức dàn dựng, biểu diễn những làn điệu dân ca, dân vũ đặc sắc đã bị mai một, như: hát xường, múa cây bông, đánh cồng chiêng... Với mô hình trên, huyện Ngọc Lặc đã nhân rộng các CLB văn hóa dân gian Mường tại một số xã, thị trấn, với 72 hội viên là những nghệ nhân tâm huyết với hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian. Đối với huyện Cẩm Thủy thì hỗ trợ, đầu tư cho công tác sưu tầm, bảo tồn các làng nghề thủ công truyền thống dệt thổ cẩm, các lễ hội truyền thống, phục dựng, duy trì các hoạt động văn hóa đặc sắc, như: nhảy sạp, ném còn, đánh cù, bắn nỏ, đẩy gậy... từ đó tạo sân chơi lành mạnh, góp phần nâng cao đời sống tinh thần trong các tầng lớp Nhân dân.

Nhằm giữ gìn di sản văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc, giai đoạn 2010 – 2019 tỉnh Thanh Hóa đã triển khai 12 dự án về bảo tồn văn hóa các dân tộc thiểu số (DTTS), như: dự án bảo tồn làng Mường truyền thống tại xã Cẩm Liên (Cẩm Thủy); lễ Xên người Khơ Mú (Mường Lát); bảo tồn, phục dựng lễ tục Sắc bùa của người Mường; bảo tồn hát ru dân tộc Mường, lễ hội Chá mùn, dân tộc Thái (Lang Chánh); sưu tầm và bảo lưu các trò chơi, trò diễn của người Mường; lễ cấp sắc của người Dao, lễ Xên (dân tộc Khơ Mú), lễ Cầu nước (dân tộc Thái), Mo của người Mường, chữ viết dân tộc Thái, trang phục của dân tộc Thổ, dân ca Mường, tục ngữ, ca dao Thái. Ngoài ra, định kỳ 2 năm một lần tổ chức “Liên hoan văn hóa các dân tộc tỉnh Thanh Hóa”, góp phần tạo môi trường diễn xướng, bảo lưu văn hóa các dân tộc nói chung và DTTS tỉnh Thanh Hóa nói riêng...

Với sự chủ động, tích cực của các cấp, các ngành, địa phương trong tỉnh, di sản văn hóa của đồng bào DTTS đã được bảo tồn và phát huy giá trị, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - văn hóa của mỗi địa phương.

Bài và ảnh: Xuân Minh