Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu thu hồi đất để thực hiện các dự án ngày càng nhiều và có nhiều yếu tố phức tạp, nhạy cảm khi liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người dân thuộc diện bị thu hồi đất. Quy định về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng trong Luật Đất đai 2024 cũng là một trong những chế định quan trọng với nhiều điểm mới đáng chú ý, hướng tới giải quyết mối quan hệ về lợi ích giữa Nhà nước, người dân và nhà đầu tư.

Hạ tầng khu dân cư Hồng Phong 1, phường Hải Ninh, thị xã Nghi Sơn (ảnh minh hoạ).

Điều 79 Luật Đất đai 2024 đã nhấn mạnh: “Nhà nước thu hồi đất trong trường hợp thật cần thiết để thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm phát huy nguồn lực đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội theo hướng hiện đại, thực hiện chính sách an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và bảo tồn di sản văn hóa”.

Luật sư Nguyễn Hữu Giang, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Thanh Hóa, Giám đốc Công ty Luật Nguyễn Giang Vina, đánh giá: Điều 79 Luật Đất đai 2024 đã quy định cụ thể, chi tiết, mở rộng hơn so với Luật Đất đai 2013 về các trường hợp dự án Nhà nước thu hồi đất vào mục đích phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. 30 trường hợp cụ thể, bao quát được cơ bản các loại đất Nhà nước thu hồi và các trường hợp khác thực hiện dự án đã được Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật. Về căn cứ, điều kiện thu hồi đất (Điều 80 Luật Đất đai 2024), cũng đã thêm các điều kiện thu hồi đất, quy định khuôn khổ pháp lý cho việc thu hồi đất theo giai đoạn trên cơ sở phân kỳ đầu tư dự án. Những điểm mới nổi bật này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn trong công tác thu hồi đất của tổ chức, cơ quan có thẩm quyền; đồng thời việc quy định cụ thể, chi tiết hơn cũng tạo cơ sở pháp lý, góp phần giảm khiếu nại, khiếu kiện trong thu hồi đất, GPMB.

Riêng đối với nội dung thu hồi đất thực hiện các dự án khu đô thị, khu dân cư nông thôn, Luật Đất đai 2024 vẫn tiếp tục duy trì chế định thu hồi đất để thực hiện dự án đầu tư xây dựng khu đô thị, dự án khu dân cư nông thôn. Đây là việc làm cần thiết để đảm bảo khung pháp lý cho việc thực hiện các dự án bởi muốn phát triển kinh tế - xã hội nói chung, thì việc phát triển về hạ tầng, đô thị một cách hợp lý là việc làm không thể thiếu.

Khoản 27 Điều 79 Luật Đất đai 2024 đã nêu rõ: “Thực hiện dự án đầu tư xây dựng khu đô thị có công năng phục vụ hỗn hợp, đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội với nhà ở theo quy định của pháp luật về xây dựng mới hoặc cải tạo, chỉnh trang đô thị; dự án khu dân cư nông thôn”.

Luật sư Nguyễn Hữu Giang, cho rằng: Quy định này nhằm mục đích quản lý chặt chẽ hơn trong việc đầu tư xây dựng các khu đô thị, hướng đến mục tiêu khi xây dựng một khu đô thị phải đảm bảo về lợi ích cho địa phương, đảm bảo chất lượng đời sống, tiện ích cho người dân khi dự án đi vào hoạt động, góp phần nâng cao chất lượng đô thị hóa của địa phương khi có dự án.

Đối với doanh nghiệp bất động sản, đây cũng là một nhóm chủ thể được hưởng lợi từ các quy định nêu trên. Các doanh nghiệp bất động sản sẽ được tiếp cận đất đai thông qua các quyết định hành chính về thu hồi đất, thay vì phải tự thỏa thuận với người sử dụng đất để mua gom đất thông qua cơ chế thị trường.

Tuy nhiên, song song với những điểm lợi mà doanh nghiệp nhận được, đó là những thách thức đối với doanh nghiệp bởi gắn liền với cơ chế Nhà nước thu hồi đất, là cơ chế đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án. Doanh nghiệp phải thực sự đáp ứng các tiêu chí, điều kiện, năng lực thực tế theo quy định thì mới có cơ hội được tiếp cận, thực hiện dự án. Đây là một nội dung thể hiện tính cạnh tranh công bằng cho các doanh nghiệp, nhằm đảm bảo lựa chọn được doanh nghiệp chất lượng thực hiện hiệu quả dự án đầu tư.

Bài và ảnh: Minh Hiền