Tân Tiến phát triển nghề chiếu cói

Xã Tân Tiến có nghề dệt chiếu cói từ lâu đời, hầu hết người dân trong xã đều biết dệt chiếu từ thuở lên chín, lên mười. Có nhiều gia đình bốn, năm đời gắn bó với nghề dệt chiếu. Tuy nhiên, khi kinh tế phát triển, các loại chiếu công nghiệp như: chiếu tre, chiếu trúc, chiếu nhựa... với đủ chủng loại, mẫu mã lưu hành rộng rãi trên thị trường nên chiếu cói ít nhiều đã mất đi vị thế. Để giữ gìn và phát triển nghề truyền thống của quê hương, nhiều hộ dân đã đầu tư máy móc, đưa công nghệ tiên tiến vào sản xuất. Qua đó nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường, nâng cao thu nhập cho người dân.

Sản xuất cói xuất khẩu tại Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Quyết Cường, thôn 12, xã Tân Tiến.

Anh Mai Văn Cường ở thôn 12, chia sẻ: “Là người lớn lên, gắn bó và yêu nghề dệt chiếu, tôi luôn trăn trở làm thế nào để giữ nghề của cha ông. Sau khi học xong đại học, tôi quyết định trở về quê hương phát triển cơ sở sản xuất chiếu cói của gia đình. Năm 2008, tôi thành lập Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Quyết Cường chuyên sản xuất, kinh doanh các loại chiếu cói và các sản phẩm tiểu thủ công nghiệp từ cói. Cùng với chọn nguồn nguyên liệu cói tốt, tôi nghiên cứu kỹ nhu cầu của thị trường để đổi mới, cải tiến mẫu mã cho phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng. Đồng thời, đầu tư máy móc, ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật để tăng năng suất; chú trọng đào tạo nghề cho người lao động nhằm tạo ra nhiều sản phẩm chiếu cói chất lượng. Nếu như trước đây 2 người dệt thủ công 1 ngày được 1 đôi chiếu thì nay 1 người đứng máy có thể dệt được gần 60 lá chiếu. Với quy mô hơn chục máy dệt chiếu, bình quân mỗi năm công ty sản xuất được 65.000 lá chiếu các loại và gần 20.000 thảm cói xuất khẩu. Chiếu của chúng tôi được làm từ cây cói bản địa. Nó có thể còn mùi cói, bị mốc nếu để lâu trong điều kiện ẩm, nhưng đó là đặc trưng tự nhiên. Giống như trái cây để lâu cũng sẽ hỏng, nhưng khách hàng yêu quý sản phẩm này bởi hàng thật, thuần tự nhiên”.

Từ thực tiễn sản xuất, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Quyết Cường đã sáng tạo ra thiết bị tự ngắt khi lá chiếu đủ chiều dài, xác định báo lỗi khi sản phẩm dệt không đúng yêu cầu kỹ thuật; thay thế phơi chiếu thủ công sang sấy chiếu bằng ánh sáng; đa dạng các loại mẫu mã sản phẩm; tận dụng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử để bán hàng... Việc đưa các sản phẩm cói của doanh nghiệp lên sàn thương mại điện tử thời gian qua không chỉ đem lại hiệu quả về tăng số lượng sản phẩm bán ra, việc ứng dụng công nghệ còn giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí vận hành, quản lý đơn hàng dễ dàng và phản hồi khách nhanh chóng nên sản phẩm chiếu cói đã tiếp cận được thị trường rộng lớn, không chỉ trong nước mà còn xuất khẩu.

Được biết, diện tích cói năm 2025 của xã Tân Tiến ước đạt 729,99ha (2 vụ), năng suất ước đạt 74,1 tạ/ha, sản lượng ước đạt 5.408,8 tấn. Trước kia, người dân nơi đây gắn bó với khung dệt thủ công. Hiện nay, về Tân Tiến, chúng tôi dễ dàng bắt gặp hình ảnh những xưởng sản xuất được đầu tư bài bản, máy móc vận hành nhịp nhàng. Sự chuyển biến từ thủ công sang ứng dụng công nghệ, máy móc đã giúp người thợ giảm bớt nhọc nhằn, đồng thời mở ra cơ hội để giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống của thương hiệu chiếu cói Nga Sơn trong một diện mạo mới. Toàn xã hiện có khoảng 2.000 hộ gia đình sản xuất tiểu thủ công nghiệp với các ngành nghề chính như: máy lõi ngược, xuôi; dóc quại; đan lát hàng thủ công từ nguyên liệu lõi, bèo tây khô... tạo việc làm cho gần 5.000 lao động, doanh thu hàng năm của cả làng nghề ước tính cả trăm tỷ đồng.

Để gìn giữ và phát triển nghề dệt chiếu bền vững, những năm qua, các xã: Nga Tân, Nga Tiến và Nga Thái (huyện Nga Sơn cũ), nay là xã Tân Tiến đã tập trung thực hiện nhiều biện pháp đồng bộ, như: Tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục hành chính để các hộ làm nghề dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi; tạo điều kiện về mặt bằng để các cơ sở sản xuất xây dựng nhà xưởng, kho chứa nguyên liệu, tập kết sản phẩm; chủ động phối hợp với các ngành chức năng tổ chức các lớp dạy nghề, truyền nghề, tập huấn kỹ thuật cho lao động trong làng nghề... Nhờ đó, nghề dệt chiếu ở Tân Tiến được bảo tồn và phát triển. Trên địa bàn xã cũng có các đại lý chuyên cung ứng nguyên liệu, thu gom sản phẩm, tìm kiếm thị trường bao tiêu sản phẩm cho bà con. Hiện nay các sản phẩm chiếu cói Tân Tiến không chỉ được thị trường nội địa ưa chuộng mà còn xuất khẩu sang các thị trường Nhật Bản, Đài Loan và các nước EU...

Chủ tịch UBND xã Tân Tiến, Mai Văn Tài, cho biết: “Trong bối cảnh chuyển đổi số, xã Tân Tiến xác định rõ hướng đi cho làng nghề truyền thống là kết hợp giữa gìn giữ bản sắc và ứng dụng công nghệ. Chúng tôi đang tập trung hỗ trợ các hộ sản xuất tiếp cận thương mại điện tử, số hóa quy trình sản xuất, kinh doanh và xây dựng thương hiệu chiếu cói trên môi trường số. Cùng với đó, xã khuyến khích người dân đầu tư máy móc hiện đại đưa vào sản xuất nhằm tăng sức cạnh tranh trên thị trường trong giai đoạn hiện nay”.

Chiếu cói Nga Sơn nói chung, chiếu cói xã Tân Tiến nói riêng trong thời đại số đang chứng minh rằng, giữa truyền thống và hiện đại hoàn toàn có thể có một điểm gặp gỡ. Những bước chuyển mình mạnh mẽ của các hộ sản xuất chiếu cói không chỉ giúp làng nghề đứng vững trước sóng gió thị trường mà còn mở ra cánh cửa cho một tương lai phát triển bền vững, nơi những giá trị xưa cũ được nâng tầm nhờ vào sức mạnh của công nghệ và tư duy sáng tạo.

Bài và ảnh: Minh Hà