Sanae Takaichi và bài toán quyền lực sau khi liên minh đổ vỡ

Việc Đảng Komeito tuyên bố rời khỏi liên minh cầm quyền với Đảng Dân chủ Tự do (LDP) đánh dấu bước ngoặt lớn trong chính trường Nhật Bản, đồng thời đặt ra thách thức nghiêm trọng đối với nỗ lực của tân chủ tịch LDP Sanae Takaichi trong việc giành đủ phiếu ủng hộ để trở thành thủ tướng tiếp theo.

Lãnh đạo LDP Sanae Takaichi và lãnh đạo Komeito Tetsuo Saito tham dự cuộc họp của các lãnh đạo đảng vào ngày 10/10 tại Tokyo. Ảnh: The Japan Times

Đây là lần đầu tiên sau 26 năm liên minh LDP-Komeito tan rã, một liên minh từng được xem là nền tảng ổn định của hệ thống chính trị Nhật Bản hậu Chiến tranh Lạnh.

Nguyên nhân rạn nứt

Theo thông tin The Japan Times đăng tải ngày 10/10, lãnh đạo Komeito Tetsuo Saito cho biết đảng ông quyết định chấm dứt hợp tác do bất đồng với LDP về đề xuất siết chặt quy định đối với các khoản đóng góp chính trị từ doanh nghiệp. Đề xuất, được Komeito và Đảng Dân chủ vì Nhân dân (DPP) đồng soạn thảo hồi tháng 3, kêu gọi giới hạn các khoản quyên góp của doanh nghiệp cho trụ sở và chi hội địa phương, đồng thời cấm đóng góp trực tiếp cho các nhóm chính trị do cá nhân nghị sĩ lãnh đạo.

Trong khi Komeito coi đây là bước cần thiết để khôi phục lòng tin công chúng sau loạt bê bối quỹ chính trị, LDP - vốn là bên hưởng lợi nhiều nhất từ các khoản đóng góp này - lại tỏ ra thận trọng và muốn giữ nguyên không gian linh hoạt cho các nhà lập pháp cá nhân.

Bà Sanae Takaichi, khi được hỏi về đề xuất, chỉ nói rằng đảng của bà sẽ “xem xét vấn đề một cách toàn diện”, phản hồi mà Komeito coi là thiếu cam kết cụ thể.

Những bất đồng giữa LDP và Komeito không chỉ xuất phát từ vấn đề tài chính.Theo các nguồn tin trong nước, Komeito đã nhiều lần bày tỏ quan ngại về lập trường cứng rắn của bà Takaichi đối với lịch sử chiến tranh, các chuyến thăm Đền Yasukuni và quan điểm thận trọng với chính sách nhập cư - những chủ đề nhạy cảm trong dư luận Nhật Bản và các nước láng giềng.

Trong cuộc gặp hôm thứ Ba, ngày 7/10, ông Saito đã nêu trực tiếp các vấn đề này, cho rằng một số phát biểu của bà Takaichi có thể “làm suy giảm hình ảnh dung hòa” mà Komeito theo đuổi.

Mặc dù hai bên đã đạt đồng thuận về một số điểm, nhưng vụ bê bối quỹ chính trị trong LDP cùng cách tiếp cận chưa thống nhất đối với cải cách tài chính công vẫn là nguyên nhân sâu xa khiến Komeito rời đi.

Theo các nhà quan sát, Komeito đang chịu sức ép nội bộ đáng kể: trong cuộc họp hội đồng địa phương tối thứ Năm, ngày 9/10, gần một nửa thành viên phản đối việc rút khỏi liên minh, trong khi nửa còn lại cho rằng cần “tạm dừng để tái định vị”.Quyết định được đưa ra vào sáng hôm sau, với lý do “không muốn trì hoãn việc triệu tập quốc hội”.

Quyết định rời liên minh và hệ quả chính trị

Trong cuộc gặp chiều thứ Sáu, ngày 10/10, ông Saito thông báo với bà Takaichi rằng Komeito sẽ rút khỏi liên minh và đình chỉ hỗ trợ cho các ứng viên LDP trong các kỳ bầu cử quốc gia. Ông nhấn mạnh Komeito sẽ “đưa liên minh trở về vạch xuất phát”, đồng thời tái định vị đảng như “một lực lượng cải cách ôn hòa” kêu gọi các đảng khác, kể cả LDP, thúc đẩy nền chính trị minh bạch và tiến bộ hơn.

Lãnh đạo đảng Komeito tuyên bố sẽ rút khỏi liên minh cầm quyền. Ảnh: The Japan Times

Tuy nhiên, Komeito cũng tuyên bố không phản đối mọi dự luật của chính quyền do LDP lãnh đạo, bao gồm ngân sách quốc gia và các dự án đã có sự phối hợp trước đây. Đây được xem là tín hiệu cho thấy liên minh chưa hoàn toàn tan vỡ về mặt lập pháp, cho dù sự hợp tác chính trị đã tạm dừng.

Với việc Komeito rút khỏi liên minh, LDP hiện chỉ kiểm soát 196 ghế tại Hạ viện, thấp hơn ngưỡng 233 ghế cần thiết để đạt đa số tuyệt đối. Do đó, bà Takaichi buộc phải tìm kiếm thỏa thuận mới với các đảng đối lập như DPP hoặc Nippon Ishin no Kai, hoặc xây dựng liên minh tạm thời nhằm giành đủ phiếu ủng hộ trong cuộc bỏ phiếu chọn thủ tướng sắp tới.

Phát biểu sau cuộc họp, bà Takaichi bày tỏ “lấy làm tiếc” về quyết định của Komeito, đồng thời nhấn mạnh rằng bà “hiểu được lý do” và vẫn mong muốn duy trì kênh đối thoại mở. Bà cho biết sẽ triệu tập ban lãnh đạo LDP để thảo luận hướng đi tiếp theo và thành lập ủy ban kiểm toán quỹ chính trị độc lập, động thái được xem là nỗ lực đáp lại một phần yêu cầu từ Komeito.

Bà Takaichi cũng thừa nhận việc Komeito rút lui khiến cuộc bỏ phiếu bầu thủ tướng trở nên khó lường hơn, song khẳng định bà “sẽ làm hết sức để xây dựng sự ủng hộ cần thiết”.

Một nguồn tin trong LDP cho biết, mặc dù rạn nứt này gây bất lợi trước mắt, nhưng bà Takaichi có thể tận dụng cơ hội để củng cố quyền kiểm soát nội bộ đảng, nhất là trong bối cảnh một bộ phận nghị sĩ LDP cho rằng cần “cải cách cấu trúc liên minh cũ” để mở rộng khả năng hợp tác chính trị mới.

Giới phân tích cho rằng, sự kiện Komeito rời liên minh với LDP là một trong những biến động chính trị đáng chú ý nhất của Nhật Bản trong nhiều năm qua. Liên minh này từng đóng vai trò trung tâm trong việc bảo đảm tính ổn định chính trị và đa số nghị viện cho mọi chính quyền LDP từ cuối thập niên 1990 đến nay. Việc tan rã không chỉ tạo ra khoảng trống quyền lực tạm thời, mà còn phản ánh những thay đổi sâu sắc trong tư duy lãnh đạo và ưu tiên chính sách của Tokyo.

Về dài hạn, nếu LDP không sớm đạt được sự đồng thuận mới, cho dù thông qua việc tái thương lượng với Komeito hay thiết lập liên minh khác, chính phủ do bà Takaichi lãnh đạo có thể phải đối mặt với một quốc hội chia rẽ, gây khó khăn cho việc thông qua ngân sách và cải cách kinh tế.

Ngược lại, nếu bà Takaichi thành công trong việc cân bằng giữa yêu cầu minh bạch chính trị và sự linh hoạt trong quản trị, đây có thể là bước chuyển hướng quan trọng giúp Nhật Bản tiến gần hơn đến mô hình chính trị cạnh tranh nhưng minh bạch hơn.

Hùng Anh (CTV)