Phía sau cổng làng

Đi trên con đường thơm ngát hương sen, chúng tôi về làng Mỹ Đà, xã Hoằng Đức (Hoằng Hóa), cổng làng hiện ra trước mắt như chào đón những vị khách phương xa đến thăm.

Ngôi đền Đồng Cổ ở làng Mỹ Đà.

Mỹ Đà vốn là vùng đất cổ của huyện Hoằng Hóa. Xa xưa nơi này được gọi là Kẻ Cổ, nằm tách biệt với các làng mạc khác trong xã. Muốn vào làng phải đi theo những lối mòn băng qua cánh đồng Tam Tổng - một thời từng là vùng lúa mênh mông, bát ngát. Làng Mỹ Đà cũng từng được ví như một vùng “dân phong phú thịnh, lúa màu tốt tươi”. Trước đây, làng Mỹ Đà có văn chỉ và ngôi chùa 3 gian thờ Phật. Trong chùa có 5 pho tượng Phật bằng gỗ quý, chuông đồng và nhiều hiện vật khác. Tuy nhiên, qua thời gian, chùa không còn, chỉ còn lại giếng thiên tạo; văn chỉ cũng mất, lưu lại dấu tích là bệ đá. Duy chỉ có ngôi đền Đồng Cổ, trải qua thăng trầm lịch sử vẫn vững vàng tọa lạc phía đầu làng, trở thành điểm tựa tâm linh của các thế hệ người dân nơi đây.

Đền Đồng Cổ ở làng Mỹ Đà là di tích lịch sử - văn hóa có giá trị về tinh thần, truyền thống dân tộc trong dựng nước và giữ nước, gắn với thần tích thần Đồng Cổ “hiển linh”. Tục truyền, năm 1020 Thái tử Lý Phật Mã (con vua Lý Thái Tổ) đem quân đi đánh giặc phương Nam, qua Hoằng Hóa, đến làng Mỹ Đà lúc giữa trưa, bỗng thấy trời nổi mưa gió, sấm chớp dữ dội, không thể tiến quân được. Thái tử cho quân nghỉ lại ở đây. Nhìn bao quát, Thái tử nhận ra địa hình của vùng đất này như một đóa hoa sen, cho là sự lạ nên sai tùy tùng lập đàn tế. Đêm đến, linh ứng thấy thần Đồng Cổ hiện lên xưng danh: “Ta là Sơn Thần Đồng Cổ, theo vua đi dẹp giặc. Nay thấy nơi đây là đất linh thiêng cho nên hiển ứng” rồi biến mất. Ngày ra trận giữa lúc hai bên đang giao tranh, bỗng tiếng trống đồng rung lên vang dội, quân ta đại thắng. Lúc khải hoàn trở về, Thái tử khao quân tại làng Mỹ Đà. Tưởng nhớ công ơn vị thần và sự linh thiêng của vùng đất Mỹ Đà, triều đình ban sắc chỉ về làng, truyền cho dân dựng đền thờ. Vua ban mỹ tự cho thần là “Thượng đẳng phúc thần”, ngàn năm thờ cúng. Trải qua biết bao biến cố của lịch sử và sự tàn phá của thiên nhiên, đền Đồng Cổ không còn nữa, nhưng quy mô kiến trúc thì vẫn còn tồn tại. Khoảng năm 2000 đền được phục dựng lại. Năm 2004, đền Đồng Cổ đã được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.

Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Mỹ Đà Lê Viết Vơn cho biết: “Từ lâu, đền Đồng Cổ làng Mỹ Đà đã trở thành nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của người dân trong vùng. Đặc biệt, Lễ hội đền Đồng Cổ được tổ chức vào ngày mùng 1 tháng hai âm lịch, là lễ lớn của làng. Năm 2023, Nhân dân trong làng đã phát tâm công đức, đóng góp tu sửa lại khuôn viên, tường rào bao quanh, đảo ngói, lát lại nền phía trong ngôi đền. Cùng năm đó, người dân trong làng ai ai cũng vui mừng khi cổng làng Mỹ Đà được xây dựng từ nguồn kinh phí do người dân và con em xa quê đóng góp với kiến trúc đẹp mắt, tô điểm thêm sức sống cho làng quê. Đồng thời, người dân tự nguyện đổi đất nông nghiệp ngay sau cổng làng để dồn thành một thửa, tạo quỹ đất dự kiến sau này xây dựng khuôn viên cảnh quan của thôn. Cùng với nguồn kích cầu của Nhà nước, người dân trong làng còn đóng góp hơn 550 triệu đồng xây dựng rãnh thoát nước, làm đường giao thông để cải tạo cảnh quan cho quê hương”.

Làng Mỹ Đà hiện có 388 hộ dân, với hơn 1.400 nhân khẩu. Lớp người trẻ đi làm ở nhà máy, lớp lớn tuổi hơn thì cần mẫn gắn bó với ruộng đồng. Con cháu trong làng nhiều người học hành đỗ đạt, thành danh. Trong dòng chảy phát triển, điều quý nhất là sự kết nối cộng đồng, những nét chung về phong tục, tập quán, văn hóa của cư dân trong làng vẫn luôn được gìn giữ và phát huy. Đặc biệt, khi công cuộc XDNTM được triển khai, làng đã có sự “thay da đổi thịt”.

Tới đây, Mỹ Đà cùng với các thôn khác của xã Hoằng Đức sáp nhập với thị trấn Bút Sơn và các xã Hoằng Đồng, Hoằng Đạo, Hoằng Hà, Hoằng Đạt thành xã mới có tên gọi là xã Hoằng Hóa. Trăn trở từ việc thay đổi cũng mang theo kỳ vọng về một không gian phát triển trong giai đoạn mới. Dù đổi thay thế nào thì những nét văn hóa xưa và dấu ấn văn hóa lịch sử ở vùng đất này chắc chắn sẽ tiếp tục được gìn giữ và phát huy. Để rồi làng quê vẫn luôn là nơi để nhớ, để yêu thương, là chốn tìm về, như lời nhắc nhở ghi trên cổng làng: “Mừng con cháu về quê hội tụ/ Rạng tổ tiên tọa chốn sum vầy”.

Bài và ảnh: Minh Hiền