Mô hình trồng cây dược liệu quý dưới tán rừng

Với mục tiêu bảo tồn và phát triển cây dược liệu gắn với bảo tồn, khai thác hệ sinh thái rừng bền vững, phát triển du lịch, đặc biệt phát triển kinh tế dưới tán rừng, tạo thành sản phẩm phục vụ cho khu du lịch sinh thái thác Ma Hao tại bản Năng Cát, xã Trí Nang, huyện Lang Chánh (nay là xã Linh Sơn, tỉnh Thanh Hóa), Ban Quản lý (BQL) rừng phòng hộ Lang Chánh đã lựa chọn tán rừng tự nhiên (khu vực núi Pù Rinh) với lợi thế có dãy núi Pù Rinh cao 1.200m so với mặt nước biển, khí hậu mát mẻ, sương mù bao phủ quanh năm, tài nguyên rừng còn giàu, giữ được cấu trúc rừng nguyên sinh, có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển các loài dược liệu quý, đặc biệt là cây sâm Lai Châu, Ngọc Linh, Cau đỏ, Khôi tía.

Ông Ngân Văn Phúc bên những luống sâm Lai Châu.

Theo chân Trưởng Phòng hành chính, bảo vệ và phát triển rừng, BQL rừng phòng hộ Lang Chánh Lê Thành Công vượt qua nhiều km đường rừng, chúng tôi có dịp thăm mô hình “Trồng cây dược liệu quý dưới tán rừng” do BQL rừng phòng hộ Lang Chánh phối hợp với tổ chức kinh tế, doanh nghiệp và một số hộ dân thuộc thôn Năng Cát, xã Linh Sơn triển khai thực hiện.

Anh Công chia sẻ: "Phải vào sâu trong tán rừng, khi độ cao, khí hậu, thổ nhưỡng... thích hợp thì các cây dược liệu mới có thể sinh trưởng phát triển tốt nhất. Trước khi trồng, chúng tôi đã nghiên cứu mẫu đất, khí hậu thấy thích hợp nên đã trồng thử làm nhiều đợt, đến nay cây sinh trưởng tốt, tỷ lệ cây sống đạt từ 70 - 80%".

Đón chúng tôi tại lán dựng ngay cạnh khu trồng dược liệu để tiện cho việc chăm sóc, trông coi, ông Ngân Văn Phúc ở xã Linh Sơn hồ hởi cho biết: “Tôi đã dựng lán ở dưới tán rừng, sống cùng cây dược liệu trong rừng nhiều năm để theo dõi quá trình sinh trưởng và phát triển của cây từng ngày. Hàng tháng, chúng tôi trở về nhà lấy gạo, nhu yếu phẩm cần thiết, còn lại thức ăn dựa vào rừng là chính. Từng loại cây rừng, cây nào ăn được, cây nào có thể làm thuốc tôi đều thuộc lòng. Khi cây dược liệu trồng được trên 1 năm, thì việc quan trọng nhất đối với cây sâm Lai Châu là tưới nước, nếu phát hiện cây bị rệp thì cần xử lý bằng thuốc sinh học hoặc nước vôi pha loãng. Còn với Khôi tía và Sâm cau cần phát quang dây leo, bụi rậm xung quanh để cây vươn tán lên đón ánh sáng".

Cùng dựng lán, ăn ngủ với cây dược liệu còn có gia đình bà Vũ Thị Tú, Hà Thị Duy, ông Lò Văn Duẩn, Ngân Văn Lành... Họ là những người đã gắn bó với rừng, sống dựa vào rừng. Với họ, rừng không chỉ mang lại sinh kế mà còn là chốn bình yên mà họ muốn gắn bó.

Bà Hà Thị Duy cho biết: “Cuộc sống trong rừng tuy vất vả nhưng khi được cầm trên tay bông hoa sâm đầu tiên, loài hoa quý và rất đẹp, chúng tôi đều cảm thấy rất tự hào và xứng đáng”.

Qua thời gian trồng thử nghiệm dưới tán rừng tự nhiên, hiện 1ha sâm Lai Châu, sâm Ngọc Linh, lan Kim Tuyến và 1,5ha Sâm cau đỏ và cây Khôi tía đang sinh trưởng, phát triển tốt. Một số cây sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu có độ tuổi 3 - 4 năm đã ra hoa.

Anh Lê Thành Công cho biết: “Chúng tôi sẽ tiếp tục hướng dẫn các hộ nhận giao khoán kỹ thuật chăm sóc, để tiến tới đánh giá toàn diện hiệu quả của mô hình. Nếu thành công, mô hình sẽ là hướng đi mới và có tính bền vững với người dân các xã miền núi của tỉnh. Đồng thời, góp phần quản lý và khai thác hệ sinh thái rừng bền vững, giảm áp lực vào rừng tự nhiên”.

BQL rừng phòng hộ Lang Chánh được giao nhiệm vụ quản lý, bảo vệ và tổ chức sản xuất, kinh doanh trên diện tích 10.292,14ha rừng, trong đó có 8.343,25ha rừng tự nhiên. Đến nay, BQL rừng phòng hộ Lang Chánh đã hoàn thành 100% việc giao khoán diện tích rừng, đất rừng theo Nghị định số 168/2016/NĐ-CP của Chính phủ cho 19 cộng đồng thôn, bản và gần 500 hộ gia đình, cá nhân bảo vệ, trồng, chăm sóc rừng. Đồng thời, hướng dẫn kỹ thuật, tổ chức cho các hộ trồng rừng sản xuất theo hướng thâm canh bền vững; bảo vệ an toàn diện tích rừng được giao quản lý, bảo vệ, chăm sóc và khai thác rừng trồng đã cho sản phẩm.

Mô hình trồng và phát triển cây dược liệu dưới tán rừng được BQL rừng phòng hộ Lang Chánh triển khai không chỉ có ý nghĩa mang lại lợi ích kinh tế, mà còn góp phần bảo tồn nguồn gien quý, bảo vệ đa dạng sinh học của rừng tự nhiên... Để phát huy tối đa tiềm năng, giúp người dân phát triển kinh tế, quản lý, khai thác, bảo vệ hệ sinh thái rừng gắn với sinh kế, giữ dân, giữ rừng bền vững, cần gắn việc sản xuất với xây dựng chuỗi giá trị, đảm bảo đầu ra cho sản phẩm, để mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng được mở rộng về quy mô và phát triển bền vững.

Bài và ảnh: Tống Hương