Liệu Nga - Mỹ có thể viết lại lịch sử?

Có một sự bất ngờ khi những đối thủ cũ lại tìm kiếm tiếng nói chung.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin bắt tay nhau tại một cuộc họp ở Helsinki, Phần Lan, ngày 16/7/2018. Ảnh: AP.

Trong nhiều năm, quan hệ Nga-Mỹ rơi vào tình trạng đóng băng không thể đảo ngược. Ngoại giao đình trệ, bị thay thế bởi sự thù địch, lệnh trừng phạt và nguy cơ xung đột quân sự ngày càng tăng. Nhiều người khẳng định không gì có thể phá vỡ quỹ đạo này, Moscow và Washington đã bị kẹt trong một quỹ đạo xung đột không thể thay đổi.

Tuy nhiên, ngày nay tốc độ thay đổi đang diễn ra nhanh chóng. Cuộc họp cấp cao gần đây giữa các quan chức Nga và Mỹ tại Riyadh, tiếp theo là tuyên bố mới nhất của Tổng thống Mỹ Donald Trump, cho thấy không có gì trong địa chính trị là được định trước.

Diễn biến này gợi nhớ đến một cảnh mang tính biểu tượng trong bộ phim Terminator 2, trong đó Sarah Connor khắc dòng chữ “No fate” (Không có số phận) lên một chiếc bàn gỗ. Con trai bà, John, mở rộng suy nghĩ đó: “Không có số phận nào ngoại trừ số phận mà chúng ta tự tạo ra cho chính mình”. Thông điệp rất rõ ràng, tương lai được định hình bởi những lựa chọn, không phải bởi số phận.

Trong nhiều năm, các nhà phân tích và chính trị gia ở cả Nga và phương Tây đều khẳng định sự bế tắc giữa Mỹ và Nga là điều không thể tránh khỏi. Một số nhà chiến lược người Mỹ coi Nga là kẻ thù truyền kiếp, trong khi những “người yêu nước cuồng nhiệt” của Nga cảnh báo bất kỳ sự bang giao nào với Washington cũng sẽ là một cái bẫy. Những tiếng nói cực đoan ở cả hai bên thậm chí còn cho rằng cuộc đối đầu chỉ có thể kết thúc bằng thảm họa hạt nhân.

Nhưng những sự kiện đang diễn ra hiện nay cho thấy điều ngược lại. Nếu không có số phận nào ngoài những gì tạo ra, thì những lựa chọn trước Moscow và Washington ngày nay có ý nghĩa lịch sử.

Các cuộc đàm phán ở Riyadh đã phá bỏ những giả định lâu đời về sự thống nhất được cho là của “phương Tây tập thể”. Trong nhiều năm, các nhà hoạch định chính sách của Nga tin rằng chính trị toàn cầu được kiểm soát bởi cấu trúc quyền lực “Anh-Mỹ” tập trung duy nhất, hoạt động liền mạch từ Washington đến Brussels.

Nước Mỹ của Donald Trump không phải là nước Mỹ của Joe Biden. Ngay cả trong nội bộ Washington, sự chia rẽ sâu sắc cũng hiện rõ. Trong khi đó, Tây Âu lâu nay được cho là luôn liên kết chặt chẽ với Mỹ, giờ đây đang phải vật lộn với những bất đồng nội bộ và sự bất bình trước áp lực của Mỹ.

Đối với Nga, sự phân mảnh này là một cơ hội. Sự tan rã của sự đồng thuận xuyên Đại Tây Dương mở ra những cơ hội mà thậm chí một năm trước còn chưa từng tồn tại.

Tất nhiên, sự hoài nghi vẫn còn. Nhiều người Nga sẽ lập luận bất kỳ thỏa thuận nào với Washington đều là một cái bẫy. Một khi Nga mất cảnh giác, phương Tây sẽ quay lại với thói quen phá vỡ các thỏa thuận cũ.

Đây không phải là mối lo ngại vô căn cứ. Lịch sử đã dạy cho Nga phải thận trọng. Nhưng ngoại giao không phải là sự đảm bảo mà là cơ hội. Không có thứ gọi là thỏa thuận sắt đá trong địa chính trị. Mọi thỏa thuận đều có thể bị phá vỡ, mọi lời hứa đều có thể bị đảo ngược. Câu hỏi thực sự là liệu Nga có sẵn sàng nắm bắt thời cơ khi cơ hội hiếm hoi xuất hiện hay không. Và khoảnh khắc này có thể chính xác là như vậy.

Con đường phía trước còn chưa chắc chắn và sẽ có những tiếng nói yêu cầu Nga nên từ chối mọi sự tham gia với Washington. Nhưng từ chối đàm phán vì sợ hãi sẽ là một sai lầm. Nga không còn ở vị thế như những năm 1990, giờ đây Nga mạnh hơn, tự chủ hơn và được công nhận là một cường quốc toàn cầu. Lần này, Moscow bước vào đàm phán không phải với tư cách là người cầu xin mà là một bên ngang hàng.

Cơ hội trong ngoại giao rất hiếm. Nếu Nga và Mỹ có thể tiến tới một thỏa hiệp hợp lý thì đó có thể là thời điểm định hình lại bối cảnh địa chính trị trong nhiều năm tới.

Không có số phận, chỉ có những lựa chọn mà các bên đưa ra.

TD (theo RT)