Khơi nguồn nước mát cho mùa vàng bội thu

Đập Bái Thượng chắn ngang dòng sông Chu - bầu nước mát tưới cho gần một nửa đồng ruộng xứ Thanh và phục vụ dân sinh cho hơn 2 triệu người trong vùng. Công trình được Nhà nước đầu tư sửa chữa, đại tu, nâng cấp hoàn thành năm 2000 đã cung cấp nước phục vụ sản xuất và đời sống Nhân dân tốt hơn. Công ty TNHH MTV Sông Chu (gọi tắt là CT Sông Chu) hiện quản lý 75 hồ đập, trong đó có đập Bái Thượng; quản lý hơn 200 trạm bơm, hơn 2.500 km kênh mương phục vụ sản xuất nông nghiệp. Nhằm bảo đảm an toàn cho công trình phục vụ sản xuất, hàng năm công ty quan tâm đầu tư nạo vét, tu bổ, sửa chữa thường xuyên, sửa chữa lớn các công trình.

Điều tiết nước tại đập Bái Thượng.

Những ngày đầu tháng 5-2021 vừa qua, trời nắng như đổ lửa, các địa phương, đơn vị đã và đang triển khai thực hiện nhiều biện pháp chống hạn, bảo đảm nguồn nước mát cho cây trồng vụ chiêm xuân. Ngư­ợc lên đầu nguồn đập Bái Thượng, đi qua những cánh đồng lúa vàng trĩu bông, chúng tôi cảm nhận trải qua bao gian khó, bất lợi của thiên tai, CT Sông Chu đã khắc phục khó khăn, chủ động đổi mới công tác quản lý, vận hành, khai thác tốt các công trình thủy lợi phục vụ tưới, tiêu, góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp tỉnh nhà phát triển bền vững.

Công ty đã phát động đợt thi đua cao điểm trong toàn hệ thống, trọng tâm là vận hành an toàn hệ thống các công trình thủy lợi, phát huy hiệu quả phục vụ nước tưới, tiêu cho hơn 150.000 ha cây trồng/năm của 16 huyện, TP Thanh Hóa và TP Sầm Sơn. Từ công ty đến các chi nhánh trực thuộc đã xây dựng và triển khai thực hiện hiệu quả phương án tưới và chống hạn đến từng công trình, xứ đồng, các huyện, thành phố trong vùng. Thường xuyên kiểm tra hiện trạng các công trình thủy lợi; xử lý kịp thời các hư­ hỏng, thẩm lậu; đóng kín các cửa cống lấy nư­ớc ở các hồ chứa và có biện pháp tận dụng tối đa các nguồn nư­ớc tự nhiên, nư­ớc hồi quy, tăng cường trữ nước trong các hệ thống công trình thủy lợi. Điều hành bổ sung nguồn nước giữa các công trình, hệ thống thủy lợi liên quan... Vào dịp kỷ niệm 46 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30-4) và Ngày Quốc tế lao động (1-5), nhiều cán bộ, kỹ sư, công nhân CT Sông Chu phải làm nhiệm vụ thường trực tại đầu mối các hồ đập, trạm bơm, công trình, kênh mương phục vụ sản xuất, dân sinh. Kỹ sư, công nhân công ty đã lặn lội đưa máy bơm dầu đến những vùng cao, vùng cuối kênh tưới, khu ruộng hạn cục bộ bơm nước cứu lúa, hay nối dài đường ống, đắp đập ngăn kênh tiêu nhằm tạo nguồn nước, bơm bổ sung nước kịp thời. Kết quả nổi bật là toàn bộ diện tích lúa vụ chiêm xuân năm 2021 trong hệ thống đủ nước chăm sóc, lúa phát triển tốt, hiện nay đã cho thu hoạch. Sự nỗ lực, cố gắng của cán bộ, kỹ sư, công nhân CT Sông Chu cung cấp đủ, kịp thời nguồn nước tưới đã góp phần để tỉnh Thanh Hóa có một vụ chiêm xuân bội thu, dự kiến năng suất lúa đạt 66,5 tạ/ha, cao hơn so với cùng kỳ gần 3 tạ/ha. Thời điểm này, giá lúa cũng cao hơn nên bà con phấn khởi, hiệu quả kinh tế của diện tích sản xuất lúa tỉnh nhà tăng cao hơn so với cùng kỳ.

Hiện nay, các địa phương trong hệ thống đang triển khai sản xuất vụ mùa năm 2021 trong điều kiện thời tiết nắng nóng gay gắt. Các chi nhánh thủy nông trực thuộc CT Sông Chu đã khắc phục khó khăn, chủ động thực hiện đồng bộ các giải pháp công trình và dẫn nước tưới tiết kiệm, hiệu quả. Biện pháp điều tiết nư­ớc t­ưới luân phiên được áp dụng ngay từ đầu vụ và duy trì trong cả vụ cho các tuyến kênh chính, trong đó tập trung cho vùng đang khó khăn về nước tư­ới. Đối với các xã vùng cao, vùng cuối kênh thuộc các huyện như Quảng Xương, Nông Cống, Triệu Sơn, Đông Sơn,... công ty đã chỉ đạo các chi nhánh thủy nông chủ động lắp đặt bổ sung các trạm bơm dã chiến, máy bơm dầu, bơm bổ sung n­ước kịp thời. Phân công lực lượng thay ca thường trực 24/24 giờ bám sát công trình, địa bàn thông dòng chảy, dẫn nước cho vùng cao, ruộng đồng cuối kênh đang “khát” nước.

Hồ Cống Khê (thị trấn Ngọc Lặc) do Công ty TNHH MTV Sông Chu - Chi nhánh Thủy lợi Ngọc Lặc quản lý, đã tích đủ nước phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Điển hình như Chi nhánh Thủy lợi Quảng Xương có nhiệm vụ phục vụ nước tưới và tiêu cho hơn 9.146 ha lúa của huyện Quảng Xương và TP Sầm Sơn. Ngoài bất lợi do thời tiết nắng nóng gay gắt kéo dài, lượng nư­ớc trong ruộng bốc hơi nhanh, do đặc điểm Quảng Xư­­ơng là huyện vùng cuối kênh Bắc và kênh B22 của hệ thống Bái Thượng nên khó khăn về nước tưới. Do triển khai đồng bộ các giải pháp, toàn bộ diện tích cây trồng vụ chiêm xuân vừa qua do Chi nhánh Quảng Xương đảm nhận tưới đã có đủ nước, cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt, cho năng suất cao.

Thực hiện các biện pháp cấp bách phục vụ đủ nư­­ớc t­ưới cho nông dân làm đất, gieo mạ, gieo cấy vụ mùa năm 2021, không để xảy ra tình trạng đồng ruộng khô hạn, CT Sông Chu đã ưu tiên điều tiết nguồn nư­­ớc cho vùng cuối kênh của huyện Quảng Xư­ơng. Chi nhánh thủy lợi Quảng Xương đã duy tu, sửa chữa, nạo vét kênh tưới, cống, đập, bảo dưỡng trạm bơm nhằm nâng cao năng lực phục vụ sản xuất của các công trình thủy lợi trên địa bàn. Các tháng vừa qua, Chi nhánh Thủy lợi Quảng Xương đã nạo vét một số trục kênh dẫn của các trạm bơm, nạo vét hệ thống kênh tiêu nhằm trữ nước chống hạn đầu vụ mùa và tiêu thoát nước nhanh, chống ngập úng khi mưa to với tổng khối lượng đã đào đắp gần 32.000m3 bùn, đất. Phát động đợt thi đua, huy động 100% cán bộ, kỹ s­ư, công nhân về cơ sở kể cả thứ 7, chủ nhật phối hợp với chính quyền địa phư­­ơng tập trung đợt cao điểm dẫn n­­ước luân phiên vào đồng ruộng một số xã vùng cuối kênh, vùng cao... cho nông dân sản xuất vụ mùa. Chi nhánh đã bố trí công nhân thay ca thường trực tại âu Mai Chữ (xã Quảng Yên) làm nhiệm vụ điều tiết n­­ước ngọt từ sông Hoàng cho sông Lý (do nguồn nư­­ớc sông Lý xuống thấp) tạo nguồn nư­­ớc cho các trạm bơm ven sông Lý hoạt động. Hiện nay, các trạm bơm tư­­ới và trạm bơm tư­ới, tiêu kết hợp đã và đang vận hành bơm nước sông Quảng Châu, sông Hoàng, sông Lý phục vụ sản xuất nông nghiệp. Hệ thống cống tiêu Ngọc Giáp, Quảng Châu, Trường Lệ đã được chi nhánh vận hành, điều tiết phù hợp vừa đảm bảo trữ nước ngọt tưới cho cây trồng vừa tiêu thoát lũ bảo vệ cây trồng khi trời mưa to.

Cùng với triển khai phương án chống hạn, CT Sông Chu đang lập phương án phòng, chống lụt, bão (PCLB) cho 75 công trình hồ, đập, để trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt. Ban chỉ huy PCLB công ty đã đôn đốc, chỉ đạo các chi nhánh trực thuộc hoàn thành công tác kiểm tra, duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa, chuẩn bị vật tư, thiết bị dự phòng thay thế khi có sự cố xảy ra và vận hành thử hệ thống công trình, 100% công trình hiện có bảo đảm an toàn, chủ động phục vụ sản xuất trong mùa mưa, bão. CT Sông Chu đã tập kết tại các công trình được giao quản lý đủ số l­ượng vật tư dự trữ PCLB như­ rọ thép, đá hộc, cọc tre, bao tải, phao cứu sinh... Ban chỉ huy PCLB các chi nhánh thủy lợi đã phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng kỹ sư, công nhân thay ca thường trực tại đầu mối công trình để giải quyết các sự cố công trình và vận hành kịp thời khi có mư­a, bão xảy ra.

Ngoài phải chủ động ứng phó với thiên tai khó lường, hiện nay công tác phục vụ tưới, tiêu cho sản xuất nông nghiệp trên hệ thống thủy nông sông Chu đã và đang gặp một số bất lợi. Điển hình như hệ thống tưới Cửa Đạt - Bái Thượng đang phụ thuộc lịch phát điện của Nhà máy Thủy điện Cửa Đạt, nhiều thời điểm lượng nước vào kênh chính không ổn định. Các trạm bơm điện trên địa bàn huyện Cẩm Thủy nhiều thời điểm không lấy được nguồn nước do phụ thuộc vào lịch phát điện của một số nhà máy thủy điện trên sông Mã. Chủ động khắc phục khó khăn, CT Sông Chu đã lắp đặt một số trạm bơm dã chiến tại các trạm bơm Cẩm Tân 1, Cẩm Tân 2,... để bơm nước tưới và chống hạn cho cây trồng.

Tuy công việc thầm lặng, vất vả trong điều kiện đối mặt với thiên tai khắc nghiệt, nắng nóng gay gắt nhưng mỗi cán bộ, kỹ sư, công nhân CT Sông Chu đều yêu nghề, phấn khởi, gắng sức phục vụ sản xuất, dân sinh như­ dòng sông Chu cần mẫn bồi đắp phù sa, khơi nguồn nư­ớc mát cho những mùa vàng nối tiếp bội thu, góp phần đẩy nhanh tiến trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới trên quê hương Thanh Hóa.

Bài và ảnh: Thùy Dương