Xuất khẩu chính ngạch để có hướng đi bền vững và hiệu quả

Nếu như thị trường xuất khẩu (XK) hàng hóa may mặc, giầy da của tỉnh ta chủ yếu là Mỹ, EU, thì với mặt hàng nông sản, thị trường Trung Quốc vẫn đang chiếm tỷ trọng lớn (57%). Các mặt hàng nông sản XK sang Trung Quốc chủ yếu là bột cá, nông sản, tinh bột sắn, cói,... qua đường tiểu ngạch. XK qua đường tiểu ngạch lâu nay vốn dĩ đã xuất hiện nhiều rủi ro. Tuy nhiên, từ đầu năm 2020 đến nay, do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, XK tiểu ngạch đã bộc lộ nhiều bất cập, ảnh hưởng không nhỏ tới kế hoạch, hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp (DN).

Công ty CP Thương mại và Xuất khẩu thực phẩm Sao Mai vận chuyển hàng hóa lên container xuất khẩu.

Đối với XK các mặt hàng nông sản, ảnh hưởng nhiều nhất từ đầu năm 2020 đến nay là mặt hàng tinh bột sắn. Đây cũng là mặt hàng chủ yếu được XK đi Trung Quốc qua đường tiểu ngạch. Thời điểm nhiều nhất, lượng tinh bột sắn tồn đọng lên tới 26.000 tấn. Tại Công ty CP Xuất nhập khẩu rau quả thực phẩm Thanh Hóa, sản lượng tinh bột sắn XK chiếm tới 90% tổng sản lượng hàng hóa XK của đơn vị. Đại diện lãnh đạo công ty này cho biết: Từ trung tuần tháng 4, các cửa khẩu đường bộ giao thương với Trung Quốc đã thông thương trở lại. Tuy nhiên, năng lực thông quan hàng hóa vẫn còn nhiều hạn chế do thời gian thông quan ngắn, dẫn đến tình trạng xe hàng bị ùn ứ tại các cửa khẩu. Do XK tiểu ngạch, không có cam kết với đối tác về các điều khoản thực thi hợp đồng nên các chi phí lưu xe tại kho bãi, đơn vị đều phải tự gánh chịu. Hơn nữa, công ty còn bị tồn vốn lưu động, làm tăng thêm những khó khăn trong bối cảnh duy trì hoạt động sản xuất trong thời điểm dịch bệnh.

Với các công ty thực hiện xuất khẩu chính ngạch, tuy ít nhiều đều bị ảnh hưởng do dịch bệnh, nhưng tình hình sớm được ổn định trở lại. Bà Đồng Thị Tuyết Anh, Giám đốc Công ty TNHH Tư Thành (Khu Công nghiệp Tây Bắc Ga), cho biết: Công ty hiện đang XK các mặt hàng như dứa, dưa bao tử, ngô ngọt... sang các thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản và nhiều thị trường khó tính khác. Từ đầu năm đến nay, mỗi tháng đơn vị vẫn XK từ 40-50 container đi các nước và chỉ bị ảnh hưởng một thời gian ngắn khi tỉnh Thanh Hóa nằm trong vùng bị nhiễm dịch bệnh COVID-19.

Nhiều năm qua, nông sản Việt Nam nói chung và các sản phẩm XK của tỉnh Thanh Hóa nói riêng gặp nhiều rủi ro bởi XK tiểu ngạch, điển hình là thị trường Trung Quốc. Mỗi lần phía thị trường Trung Quốc ngừng nhập khẩu, nông sản trong nước lại rơi vào tình trạng “được mùa - mất giá”, gây thiệt hại lớn cho DN cũng như nông dân. Thực tế, các đơn vị XK đều nắm rất rõ tình hình này, tuy nhiên để thực hiện XK bằng đường chính ngạch, không phải DN nào cũng có thể đáp ứng được về tiêu chuẩn và cạnh tranh được về giá. Ông Đoàn Ngọc Lân, Giám đốc Công ty CP Xuất nhập khẩu rau quả thực phẩm Thanh Hóa, chia sẻ: Vẫn biết, XK chính ngạch sẽ ổn định và bền vững hơn. Tuy nhiên, do các chi phí logistics nội tỉnh và vận chuyển hàng hóa ra các cửa khẩu phía Bắc hiện khá cao so với phía Nam. Nếu cộng thêm các chi phí, thủ tục đủ điều kiện để XK chính ngạch thì các mặt hàng không phải là đặc trưng riêng của tỉnh sẽ rất khó cạnh tranh được về giá so với các địa phương khác.

Bên cạnh đó, để có được các hợp đồng XK chính ngạch, nông sản phải đáp ứng được các tiêu chuẩn về sản xuất sạch như VietGAP hay cao hơn là GlobalGAP. Muốn đáp ứng các tiêu chuẩn này, nông dân cần thông qua các HTX, các DN liên kết trong sản xuất, ứng dụng công nghệ cao, tuân thủ nghiêm các quy định về chất lượng và nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa. Đây hiện đang là điểm hạn chế của nông sản tỉnh ta.

Thực tế khẳng định, XK chính ngạch là lựa chọn đúng đắn, hướng đi tích cực, tạo hiệu quả tốt cho nông sản trong bối cảnh hội nhập. Để hỗ trợ các DN từng bước chuyển đổi, tăng tỷ lệ hàng hóa XK chính ngạch, Nhà nước cần có kênh thông tin chính thức giúp DN, HTX cập nhật thường xuyên nhu cầu, tiêu chuẩn kỹ thuật của các nước nhập khẩu, qua đó, xây dựng kế hoạch sản xuất phù hợp với yêu cầu của thị trường nhập khẩu. Bên cạnh đó, có giải pháp toàn diện trong vấn đề phát triển dịch vụ logistics, giảm chi phí và thời gian lưu thông, tăng khả năng cạnh tranh về giá, về tiến độ giao hàng, tạo thuận lợi cho các DN tham gia thị trường XK chính ngạch.

Bài và ảnh: Bách Nguyên