Hàm Rồng - Một vùng thắng tích

Hàm Rồng là một trong những địa danh giàu ý nghĩa lịch sử, văn hóa và cảnh quan thiên nhiên của TP Thanh Hóa nói riêng, xứ Thanh nói chung. Nằm bên bờ sông Mã hùng vĩ, địa mạo Hàm Rồng như một tâm điểm kết nối mọi vùng đất của tỉnh, vừa mang vẻ đẹp thơ mộng, vừa chất chứa những giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc.

Sa bàn “Hàm Rồng thắng tích” tại phòng trưng bày Ban Quản lý di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng.

Hàm Rồng - địa danh đã đi vào lịch sử như những trang vàng chói lọi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc. Nơi đây còn được biết đến là một vùng thắng tích, với quần thể sông, núi, hang động... được quy hoạch trở thành Khu Di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng. Đây là quần thể danh lam thắng cảnh - di tích lịch sử văn hóa, với tổng diện tích 568ha, có 22 di tích và công trình văn hóa, trong đó có tới 7 di tích cấp quốc gia và 6 di tích cấp tỉnh. Nhiều địa danh văn hóa, lịch sử đã có tên trên bản đồ du lịch của tỉnh như: Đồi Quyết Thắng, Đồi C4, cầu Hàm Rồng, Quảng trường Hàm Rồng, Thiền viện Trúc Lâm Hàm Rồng, Đền thờ Bà mẹ Việt Nam anh hùng và các Anh hùng liệt sĩ, làng cổ Đông Sơn, chùa Phạm Thông, đền thờ Đức Thánh Cả Lê Uy - Trần Khát Chân...

Một trong những điểm nhấn quan trọng của Khu Di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng chính là cầu Hàm Rồng - cây cầu lịch sử bắc qua sông Mã. Năm 1904, người Pháp đã xây dựng cầu Hàm Rồng bằng thép, kiểu cầu vòm. Năm 1946, cầu được phá để tiêu thổ kháng chiến chống thực dân Pháp. Đến năm 1962, cây cầu mới được xây dựng lại, với kết cấu vững chắc, trở thành huyết mạch giao thông quan trọng nối liền Bắc - Nam. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cầu Hàm Rồng là mục tiêu đánh phá ác liệt của không quân Mỹ, nhưng với sự quả cảm và tài trí của quân dân Thanh Hóa, cây cầu vẫn hiên ngang tồn tại, trở thành biểu tượng của ý chí kiên cường. Những trận chiến bảo vệ cầu Hàm Rồng từ những năm 1965-1973 đã đi vào lịch sử như một bản hùng ca bất diệt, ghi dấu công lao của những anh hùng đã hy sinh để bảo vệ tuyến giao thông huyết mạch này.

Cùng với cây cầu lịch sử, khu vực Hàm Rồng còn có nhiều danh lam thắng cảnh và di tích quan trọng. Núi Hàm Rồng, với những vách đá dựng đứng và hình thế kỳ thú, tạo nên một bức tranh thiên nhiên đầy ấn tượng. Từ trên đỉnh núi, du khách có thể phóng tầm mắt bao quát cả vùng sông Mã rộng lớn, với những cánh đồng xanh mướt và làng mạc trù phú. Phía dưới chân núi là làng cổ Đông Sơn - nơi lưu lại dấu ấn đậm nét nền văn minh Đông Sơn. Nơi đây được các nhà nghiên cứu văn hóa đánh giá cao bởi hội tụ đủ 5 yếu tố về khảo cổ, lịch sử văn hóa, danh thắng, cách mạng kháng chiến và kiến trúc. Qua các thư tịch cổ, non nước Hàm Rồng đã được phát hiện như một cõi thần tiên. Trong “Đại Nam nhất thống chí” của Quốc sử quán triều Nguyễn đã ghi “An Nam chí của Cao Hùng Trưng chép núi này cao và đẹp trông ra sông Định Minh, lên cao trông xa thấy nước trời một sắc thật là giai cảnh”.

Với những giá trị lịch sử và văn hóa đặc sắc, Hàm Rồng giờ đây đã trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn. Những ai yêu thích khám phá có thể đạp xe, đi bộ, chạy bộ trên các con đường ven núi, tận hưởng không khí trong lành và cảm nhận vẻ đẹp hoang sơ của thiên nhiên. Đặc biệt, vào dịp cuối năm hay mùa lễ hội đầu xuân, khu vực Hàm Rồng trở nên nhộn nhịp với đa dạng hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch, thu hút đông đảo du khách gần xa. Theo thống kê của Ban Quản lý di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng, những năm gần đây, Khu Di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng đón khoảng 20.000 lượt khách mỗi năm.

Xác định vị thế và tầm quan trọng của Khu Di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng, ngày 5/3/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 396/QĐ/TTg phê duyệt “Quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu Di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng, tỉnh Thanh Hóa”. Cũng trong những năm gần đây, TP Thanh Hóa đã có nhiều nỗ lực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của khu vực Hàm Rồng. Nhiều công trình di tích đã được trùng tu, dịch vụ du lịch từng bước phát triển... tạo điều kiện thuận lợi cho du khách tham quan. Đồng thời, các hoạt động du lịch, sự kiện văn hóa cũng được tổ chức thường xuyên nhằm quảng bá hình ảnh của Hàm Rồng đến với bạn bè trong nước và quốc tế.

Giám đốc Ban Quản lý di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng, Lê Thị Minh Tâm cho biết: “Khu Di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng với 22 di tích, danh lam thắng cảnh. Đây là những giá trị văn hóa, lịch sử to lớn, là tài nguyên du lịch và là niềm tự hào của người dân xứ Thanh. Những năm qua, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích, cũng như tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống tại đây được đặc biệt quan tâm. Mới đây, ban quản lý đã hoàn thành khu vực phòng trưng bày “Hàm Rồng thắng tích” và khu vực đón tiếp nhằm phục vụ Nhân dân, du khách đến tham quan, tìm hiểu. Cùng với đó, chương trình trải nghiệm “Theo bước chân lịch sử - Hào khí đồi C4” đã, đang được ban quản lý phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo TP Thanh Hóa triển khai, thực hiện hiệu quả. Để phát huy hơn nữa giá trị vùng đất này, việc đẩy mạnh quảng bá du lịch, kêu gọi đầu tư và nâng cao ý thức cộng đồng trong việc chung tay bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, lịch sử và cảnh quan thiên nhiên là hết sức cần thiết. Hướng tới đưa Hàm Rồng trở thành điểm đến hấp dẫn, gắn kết lịch sử với phát triển kinh tế - xã hội”.

Nhìn lại lịch sử và hiện tại, Hàm Rồng không chỉ là một vùng đất đẹp về cảnh quan mà còn là một vùng đất thiêng liêng, gắn liền với bao thăng trầm của dân tộc. Những ai từng đặt chân đến Hàm Rồng chắc chắn sẽ không thể quên được hình ảnh cây cầu lịch sử, dòng sông Mã cuộn chảy và những dãy núi mang kỳ vĩ đậm dấu ấn thời gian. Tất cả tạo nên một bức tranh vừa hào hùng, vừa trữ tình, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện, làm nên sức hút đặc biệt của Hàm Rồng - một vùng thắng tích của quê hương Thanh Hóa anh hùng. Từ một chiến trường khốc liệt, nơi đây đang từng bước vươn lên trở thành điểm đến “Hương sắc bốn mùa” trên bản đồ du lịch tỉnh Thanh.

Hoài Anh