Gìn giữ, phát huy nghệ thuật chèo trong cuộc sống đương đại

Mặt trái của kinh tế thị trường và sự “nở rộ” nhiều loại hình giải trí, khiến bộ môn kịch hát dân tộc nói chung và sân khấu chèo nói riêng thiếu vắng khán giả, nghệ sĩ không có “đất diễn”. Tuy nhiên, bằng trái tim yêu nghề, các nghệ sĩ Đoàn Chèo (Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa) đã vượt qua khó khăn, thử thách, để gìn giữ bộ môn nghệ thuật chèo trong cuộc sống đương đại.

Đoàn Chèo (Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa) giành giải xuất sắc vở diễn “Đất liền và biển cả” tại Liên hoan sân khấu chèo toàn quốc năm 2022.

Nghệ thuật chèo trở thành “món ăn” tinh thần không thể thiếu của nhiều người dân, bởi chất trữ tình đằm thắm, sâu lắng, đậm đà tính dân tộc, kết hợp nhuần nhuyễn các yếu tố hát, múa, nhạc, kịch. Trước sự cạnh tranh của các loại hình nghệ thuật hiện nay, phần lớn khán giả trẻ không mặn mà với các bộ môn kịch hát dân tộc nói chung và nghệ thuật chèo nói riêng. Trước thực trạng này, Đoàn Chèo (Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa) đã năng động sáng tạo, đổi mới phương thức hoạt động để tiếp cận khán giả. Bên cạnh việc xây dựng nhiều trích đoạn, vở diễn, tái hiện những câu chuyện, sự kiện, nhân vật lịch sử, Đoàn Chèo đã cố gắng đưa đề tài xã hội đương đại vào sân khấu chuyên nghiệp với những tác phẩm mang tính giáo dục cao, phù hợp với yêu cầu thị hiếu thưởng thức của khán giả. Hiện nay, Đoàn Chèo đang tập trung cho mục tiêu mở rộng đối tượng người xem, nhất là khán giả trẻ, để nâng cao hiểu biết kiến thức về lịch sử và đời sống xã hội thông qua các tác phẩm có giá trị nghệ thuật, tư tưởng nhân văn.

Để đáp ứng nhu cầu hưởng thụ nghệ thuật ngày càng cao của công chúng, Đoàn Chèo còn dàn dựng thêm các chương trình ca nhạc kết hợp với các vở diễn có chất lượng để thu hút khán giả trẻ tuổi. Bên cạnh đó, Đoàn Chèo còn thực hiện tốt công tác chuyên môn, xây dựng các chương trình nghệ thuật phục vụ nhiệm vụ chính trị của tỉnh; đồng thời duy trì đều đặn các chương trình lưu diễn phục vụ Nhân dân đảm bảo vượt chỉ tiêu, kế hoạch được giao về số lượng buổi biểu diễn, lượt xem. Với phương châm “không chờ khán giả đến mà phải tìm đến khán giả”, Đoàn Chèo đã mở rộng địa bàn biểu diễn ở các tỉnh như: TP Hải Phòng, Quảng Ninh, Thừa Thiên - Huế, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Bình Phước, TP Hồ Chí Minh... Theo báo cáo của Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa, đến nay Đoàn Chèo đã thực hiện 95 buổi diễn, trong đó có 45 buổi biểu diễn thực hiện nhiệm vụ chính trị của tỉnh, 50 buổi biểu diễn có kinh phí thu sự nghiệp cho nhà hát. Tích cực tham gia các kỳ hội diễn sân khấu chèo toàn quốc và đoạt nhiều Huy chương Vàng, khẳng định “thương hiệu” chèo xứ Thanh, được đồng nghiệp và khán giả yêu mến. Tại Liên hoan sân khấu chèo toàn quốc năm 2022 (tháng 10-2022), Đoàn Chèo đã giành giải xuất sắc với vở diễn “Đất liền và biển cả”. Đây là niềm vinh dự, động lực để nghệ sĩ tiếp tục gìn giữ và phát huy bộ môn kịch hát dân tộc của cha ông để lại.

Hiện nay, tập thể nghệ sĩ, nhạc công Đoàn Chèo đã và đang nỗ lực giữ vững định hướng bảo tồn, gìn giữ và phát huy nghệ thuật chèo bằng việc kiên trì rèn luyện đội ngũ, đào tạo các thế hệ diễn viên kế cận, tích cực luyện tập, nâng cao chất lượng nghệ thuật, đáp ứng nhu cầu thông tin và thị hiếu thẩm mỹ của khán giả. Nghệ sĩ trẻ Tuyết Anh, Đoàn Chèo (Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa) cho biết: Mặc dù đời sống còn nhiều khó khăn, nhưng với lòng yêu nghề, tập thể nghệ sĩ, nhạc công của đoàn đã và đang nỗ lực cống hiến để gìn giữ và phát huy bộ môn kịch hát dân tộc. Được khán giả đón nhận và yêu mến chính là nguồn động viên để các nghệ sĩ mang đến cho khán giả những vở diễn có chất lượng nghệ thuật.

Có thể khẳng định, thời gian qua, các nghệ sĩ, nhạc công Đoàn Chèo đã và đang nỗ lực để sân khấu chèo “sáng đèn”, tích cực gìn giữ bộ môn truyền thống của dân tộc. Tuy nhiên, hiện nay Đoàn Chèo đang gặp nhiều khó khăn. Theo Nghệ sĩ Nhân dân Hàn Văn Hải, Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa, từ năm 2016 trở lại đây, Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa không đào tạo diễn viên kịch hát dân tộc, khiến việc tìm kiếm nghệ sĩ trẻ, có tài năng bổ sung cho nhà hát gặp khó khăn. Bên cạnh đó, do áp lực cuộc sống nên nhiều nghệ sĩ trẻ đã tạm gác ước mơ của mình để lo chuyện cơm áo, gạo tiền. Thiếu đội ngũ nghệ sĩ trẻ đã ảnh hưởng rất lớn tới việc dàn dựng các vở diễn mang tính đương đại, thu hút khán giả trẻ đến với nghệ thuật chèo.

“Hiện nay, sự bùng nổ của công nghệ thông tin giúp người trẻ có thể xem, trải nghiệm các sản phẩm nghệ thuật, văn hóa giải trí trở nên thuận lợi. Sự đa dạng, hấp dẫn của các loại hình nghệ thuật giải trí hiện đã lôi cuốn giới trẻ, khiến một bộ phận khán giả ngày càng xa rời các bộ môn nghệ thuật truyền thống, trong đó có bộ môn nghệ thuật chèo. Vì vậy, để gìn giữ, phát huy và thu hút đông đảo khán trẻ tìm đến nghệ thuật chèo, một mình nghệ sĩ, nhạc công của Đoàn Chèo chưa đủ mà cần có sự phối hợp của ngành văn hóa, ngành giáo dục, để triển khai các chương trình, dự án nhằm đưa sân khấu truyền thống vào trường học. Cần dạy cho học sinh - thế hệ khán giả mới, hiểu về nghệ thuật chèo nói riêng và bộ môn kịch hát dân tộc nói chung, giúp các em hiểu được cái hay, cái đẹp, tính nhân văn của nghệ thuật truyền thống. Các cơ quan chức năng cần tổ chức nhiều hơn những cuộc liên hoan, hội diễn chèo chuyên nghiệp và không chuyên, qua đó phát hiện nhiều nghệ sĩ chèo tài năng chuyên nghiệp và không chuyên. Quan tâm đào tạo nguồn nhân lực, đổi mới quản lý bằng các cơ chế đặc thù nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp trong nghệ thuật biểu diễn... Từ đó, góp phần gìn giữ và phát huy nghệ thuật chèo trong cuộc sống đương đại”, Nghệ sĩ Nhân dân Hàn Văn Hải cho biết.

Bài và ảnh: Xuân Anh