Giải pháp nâng cao chất lượng dân số vùng dân tộc ít người tại cộng đồng

Trong những năm qua công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) luôn được các cấp, các ngành, địa phương của tỉnh Thanh Hóa quan tâm thực hiện, góp phần nâng cao chất lượng dân số, tạo chuyển biến tích cực trong phát triển KT-XH vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN).

Vùng đồng bào DTTS&MN tỉnh Thanh Hóa gồm 11 huyện miền núi và 6 huyện, thị xã có xã, thôn miền núi. (Trong ảnh: Phụ nữ dân tộc Mông bản Nà Ón, xã Trung Lý (Mường Lát).

Mường Lát nâng cao chất lượng dân số vùng dân tộc ít người tại cộng đồng

Là huyện vùng cao biên giới, cách trung tâm TP Thanh Hóa khoảng 250 km, tiếp giáp với 2 huyện Viêng Xay, Sốp Bâu, tỉnh Hủa Phăn (Lào), Mường Lát có hơn 8.700 hộ, hơn 41.000 người, gồm 6 dân tộc chủ yếu cùng sinh sống: Thái, Mông, Mường, Kinh, Khơ Mú, Dao.

Với đặc điểm địa bàn rộng, đi lại khó khăn, mặt bằng dân trí không đồng đều, bất đồng ngôn ngữ, tập tục mê tín dị đoan còn tiềm ẩn trong một bộ phận Nhân dân. Nhận thức của một số người dân về kiến thức bảo vệ sức khỏe còn nhiều hạn chế. Trang thiết bị để phục vụ hoạt động công tác tuyên truyền còn thiếu từ Trung tâm y tế tuyến huyện đến các trạm y tế các xã, thị trấn. Đây là những khó khăn không nhỏ, ảnh hưởng đến công tác tuyên truyền, nâng cao chất lượng dân số của huyện.

Từ những khó khăn, tình hình thực tế địa phương, huyện Mường Lát tập trung triển khai nhiều giải pháp nâng cao chất lượng DS-KHHGĐ. Trong đó, tiếp tục duy trì việc thực hiện phối hợp liên ngành tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động, giáo dục tư vấn DS-KHHGĐ, thực hiện xã hội hóa trong lĩnh vực DS-KHHGĐ. Triển khai các đề án như “Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh tại 3 xã Tam Chung, Nhi Sơn, Trung Lý”; “Nâng cao chất lượng dân số các dân tộc ít người tại cộng đồng” tại 5 xã; duy trì sinh hoạt các câu lạc bộ “Phụ nữ không sinh con thứ 3” tại các xã Tam Chung, Nhi Sơn, Trung Lý…

Lễ ra mắt câu lạc bộ "Sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” tại xã Trung Lý.

Đối với Đề án “Nâng cao chất lượng vùng dân tộc ít người tại cộng đồng”, năm 2022, Trung tâm Y tế huyện chỉ đạo Ban DS-KHHGĐ tại 5 xã tổ chức sinh hoạt 5 câu lạc bộ “Sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” với sự tham gia của 500 lượt hội viên. Năm 2023, đề án được triển khai tại 8 xã, thị trấn của huyện, nhằm can thiệp thay đổi hành vi, tập quán sử dụng dịch vụ DS-KHHGĐ; tăng cường thực hiện chính sách DS-KHHGĐ tại vùng các dân tộc ít người.

Ông Lò Văn Hiền, Trưởng phòng Dân số và Truyền thông Giáo dục sức khỏe, Trung tâm Y tế huyện Mường Lát cho biết: Năm 2023, huyện Mường Lát đề ra mục tiêu thực hiện giảm sinh và giảm nhanh tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên. Nâng cao chất lượng dân số, cải thiện tình trạng sức khoẻ sinh sản. Cải thiện chất lượng giống nòi, giảm dần tỷ lệ trẻ em bị dị tật bẩm sinh, giảm tỷ lệ tảo hôn.

Thời gian qua, Phòng Dân số và Truyền thông Giáo dục sức khỏe trực tiếp tham mưu cho lãnh đạo Trung tâm Y tế huyện xây dựng kế hoạch tuyên truyền về công tác dân số năm 2023. Tập trung tuyên truyền về kết quả triển khai, thực hiện công tác dân số trong tình hình mới dưới nhiều hình thức. Tăng cường công tác truyền thông tại các xã có đông đồng bào DTTS có hiện tượng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, kinh tế còn khó khăn, điều kiện giao thông không thuận lợi. Thúc đẩy sử dụng các dịch vụ chăm sóc SKSS/KHHGĐ, trong mỗi gia đình và cả cộng đồng. Tổ chức các hoạt động truyền thông lồng ghép với các lễ hội sinh hoạt cộng đồng, phiên chợ vùng cao. Vận động sự tham gia của các trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng, chức sắc tôn giáo tham gia ủng hộ các hoạt động, các chương trình dân số triển khai tại địa phương. Khuyến khích thành lập các mô hình truyền thông về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại địa bàn trọng điểm.

Trung tâm Y tế huyện Mường Lát tổ chức hội nghị nói chuyện chuyên đề tại cộng đồng về chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em.

Huyện Mường Lát đang tiếp tục quán triệt cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các văn bản hướng dẫn của ngành dân số về công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe Nhân dân phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng địa phương, đơn vị; truyền thông lồng ghép các mục tiêu, nhiệm vụ y tế trong các kế hoạch, chương trình phát triển KT-XH ở địa phương.

Ngành dân số thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng dân số

Thời gian qua, Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh đã thực hiện đồng bộ các giải pháp như ổn định tổ chức bộ máy làm công tác dân số từ tỉnh đến cơ sở; đào tạo tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ cộng tác viên mới nhận nhiệm vụ. Triển khai, hướng dẫn chỉ đạo thực hiện các chương trình, kế hoạch được UBND tỉnh phê duyệt. Đặc biệt chú trọng các hoạt động truyền thông giáo dục; kiểm soát tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh; nâng cao chất lượng dân số. Điều chỉnh mức sinh, nâng cao chất lượng dịch vụ, củng cố và phát triển hệ thống thông tin chuyên ngành, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.

Đặc biệt, Chi cục DS-KHHGĐ, Trung tâm Y tế các huyện đã triển khai thực hiện nhiều đề án, dự án trong lĩnh vực DS-KHHGĐ. Trong đó có Đề án “Nâng cao chất lượng dân số vùng dân tộc ít người” nhằm can thiệp thay đổi hành vi, tập quán sử dụng dịch vụ DS-KHHGĐ và các loại hình dịch vụ phù hợp với tâm lý, tập quán của người dân tộc thiểu số. Tăng cường thực hiện chính sách DS-KHHGĐ tại vùng các dân tộc ít người. Đặc biệt quan tâm đến đối tượng là người DTTS, dân tộc có nguy cơ suy thoái về chất lượng giống nòi, nâng cao chất lượng dân số để góp phần thành công cho các mục tiêu phát triển KT-XH địa phương, giữ vững ổn định chủ quyền dân tộc.

Năm 2022, Đề án “Nâng cao chất lượng dân số vùng dân tộc ít người” được triển khai tại 147 xã của 11 miền núi. Ngành dân số đã tổ chức 33 hội nghị nói chuyện chuyên đề cung cấp thông tin về tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và CSSKSS/KHHGĐ cho 1.650 lượt người tham dự là lãnh đạo chính quyền, đoàn thể và người có uy tín trong cộng đồng, các đối tượng vị thành niên, thanh niên, phụ nữ 15-49 trong độ tuổi sinh đẻ.

Tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề tại các xã nhằm cung cấp kiến thức về sức khỏe sinh sản trước hôn nhân, hôn nhân cận huyết thống và chăm sóc sức khỏe sinh sản trước hôn nhân,… cho thanh niên, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản được 94 cuộc và 4.700 lượt người tham dự.

Thành lập và tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ “Sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”. Chi cục DS-KHHGĐ đã in, nhân bản 38.490 tờ rơi tuyên truyền về phòng, chống nhiễm khuẩn đường sinh sản, mất cân bằng giới tính khi sinh, sàng lọc trước sinh và sơ sinh để cấp cho các đối tượng đích. Tổ chức kiểm tra, giám sát tại 4 huyện: Cẩm Thủy, Bá Thước, Quan Sơn, Quan Hóa về công tác DS-KHHGĐ và triển khai thực hiện Đề án “Nâng cao chất lượng dân số vùng dân tộc ít người”.

Tại các huyện triển khai thực hiện Đề án, Trung tâm Y tế đã tham mưu cho cấp ủy đảng, chính quyền đẩy mạnh tuyên truyền các chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước. Chủ động ban hành công văn hướng dẫn thực hiện công tác truyền thông, vận động đến các tầng lớp Nhân dân về vai trò của công tác DS-KHHGĐ.

Để đạt được những kết quả quan trọng trong công tác DS-KHHGĐ, công tác truyền thông giáo dục được thực hiện thường xuyên, đa dạng từ tỉnh đến xã thông qua các hình thức như tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, tư vấn nhóm, tư vấn trực tiếp, nói chuyện chuyên đề, hội nghị, sản xuất, nhân bản các sản phẩm truyền thông… Từ đó, nâng cao nhận thức, hiểu biết về lợi ích của lồng ghép dân số trong phát triển KT-XH.

Các xã Thuận Minh, Quảng Phú, Thọ Lâm (huyện Thọ Xuân) tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ phổ cập dịch vụ tư vấn sức khỏe trước khi kết hôn; SKSS vị thành niên, thanh niên; tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại vùng đồng bào DTTS&MN năm 2023.

Năm 2023, Chi cục DS-KHHGĐ tiếp tục triển khai thực hiện Đề án “Nâng cao chất lượng dân số vùng dân tộc ít người tại cộng đồng” theo Quyết định 861/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ tại 174 xã thuộc 15 huyện: Thọ Xuân, Triệu Sơn, Yên Định, Hà Trung, Như Thanh, Cẩm Thủy, Ngọc Lặc, Thạch Thành, Như Xuân, Thường Xuân, Bá Thước, Lang Chánh, Quan Sơn, Quan Hóa và Mường Lát.

Tại cấp tỉnh, Chi cục DS-KHHGĐ thực hiện sản xuất, cấp phát tài liệu truyền thông về các chính sách DS-KHHGĐ trong tình hình mới, đặc biệt chú trọng nội dung nâng cao chất lượng dân số (mất cân bằng giới tính khi sinh, sàng lọc trước sinh, sơ sinh, giảm tỷ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, CSSKSS/KHHGĐ). Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng về hoạt động của các đơn vị, địa phương. Đồng thời tăng cường công tác chỉ đạo kiểm tra giám sát các hoạt động tại địa bàn triển khai thực hiện mô hình.

Ở cấp cơ sở, tại 174 xã, Trung tâm Y tế phối hợp với UBND xã triển khai thành lập 1 câu lạc bộ “Sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên” dành cho đối tượng thuộc độ tuổi vị thành niên, thanh niên. Nội dung sinh hoạt là cung cấp kiến thức về sức khỏe sinh sản trước hôn nhân, các biện pháp phòng tránh thai sớm an toàn; phòng, chữa bệnh phụ khoa, phòng, chống điều trị vô sinh, làm mẹ an toàn, trách nhiệm làm cha mẹ, nuôi con khỏe, dạy con ngoan, các nguy cơ sinh con bị dị tật, khuyết tật, nguy cơ vô sinh khi kết hôn sớm và cận huyết thống.

Ông Lê Bá Thắng, Phó Chi cục Trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh cho biết: “Năm 2022, dân số trung bình tỉnh Thanh Hóa đạt 3.751.500 người; tỷ suất tăng dân số tự nhiên 9,5‰; tỷ số giới tính khi sinh 113 bé trai/100 bé gái; tỷ lệ bà mẹ mang thai được sàng lọc trước sinh 62‰.Tại vùng đồng bào DTTS&MN, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống giảm; người dân được tiếp cận với các dịch vụ DS-KHHGĐ. Năm 2023, ngành dân số đề ra mục tiêu chung là giảm sinh nhằm duy trì bền vững mức sinh thay thế; giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh để đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên. Tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng, từng bước thích ứng với già hóa dân số; nâng cao chất lượng dân số, góp phần vào sự nghiệp phát triển KT-XH của tỉnh. Phấn đấu đưa mức sinh giảm đạt 0,1‰/năm; dân số trung bình 3.785.200 người; tỷ số giới tính khi sinh đạt 112,8 bé trai/100 bé gái; tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại 68%… Tiếp tục thực hiện hiệu quả các mô hình, đề án, chương trình thuộc lĩnh vực dân số”.

“Để đạt được mục tiêu trên, ngành dân số đã tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền; nâng cao trách nhiệm và tăng cường sự phối hợp của các ngành, đoàn thể và tổ chức xã hội. Lồng ghép nội dung công tác DS-KHHGĐ vào kế hoạch phát triển KT-XH của địa phương. Tiếp tục ổn định tổ chức bộ máy làm công tác DS-KHHGĐ, tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, đặc biệt là ở cấp xã và cộng tác viên dân số, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ về dân số và phát triển. Đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục chuyển đổi hành vi; nâng cao chất lượng dân số, dịch vụ DS-KHHGĐ”, ông Lê Bá Thắng cho biết thêm.

Bài và ảnh: Ngọc Huấn