Ai lên Tây Tiến mùa xuân này

Tây Tiến – cái tên đã đi vào lịch sử và thi ca dân tộc từ hơn 70 năm trước, khi bài thơ nổi tiếng của nhà thơ Quang Dũng ra đời. Đó là một Tây Tiến hào hùng và hào hoa, với hình ảnh những người lính Tây Tiến hành quân ra trận bảo vệ biên giới Việt – Lào trong kháng chiến chống Pháp. Tây Tiến cũng là “từ khóa” dẫn dụ đến Mường Lát - vùng đất xa xôi, đặc biệt khó khăn nhất của khu vực miền núi phía Tây tỉnh Thanh. Mùa xuân này, trở lại Tây Tiến, trở lại Mường Lát, mang theo bao hy vọng về một vùng đất đang cựa mình sinh sôi...

Mường Lát hôm nay đang từng ngày thay da đổi thịt.

Huyện vùng cao biên giới Mường Lát nằm ở độ cao hơn 700m so với mực nước biển, có đường biên giới dài hơn 100 km giáp với 2 huyện Viêng Xay và Xốp Bâu, tỉnh Hủa Phăn (nước bạn Lào). Mường Lát là địa bàn tụ cư lâu đời của đồng bào Thái, Mông, Mường, Dao, Khơ Mú và Kinh. Theo người dân bản địa, chữ Lát tiếng Thái là “nơi nước tràn qua”, ý nói mùa mưa nước từ các con suối thường tràn qua làng bản để hòa vào dòng sông Mã. Nơi đây lại từng là Mường lớn nhất vùng, nên người ta lấy từ tên bản này làm tên chung cho huyện - Mường Lát. Suốt chiều dài lịch sử, các thế hệ người dân các dân tộc trên dải đất này đã đồng lòng, chung sức đấu tranh phòng, chống thiên tai, địch họa, phát triển trồng trọt, chăn nuôi, ngày đêm cần mẫn khơi mương, đắp đập, mở rộng không gian sinh tồn, từng bước vun đắp hình thành nên một Mường Lát tươi đẹp như ngày hôm nay.

Nghe các thế hệ cao niên kể lại, Mường Lát khi mới được thành lập, đường sá đi lại khó khăn, địa hình phức tạp, hiểm trở. Đồi núi cao chiếm trên 90%, trong đó có trên 70% đồi, núi trọc do việc phát nương làm rẫy của đồng bào các dân tộc trên địa bàn. Nhất là việc du canh, du cư tự do của đồng bào, tài nguyên rừng cạn kiệt, cơ sở hạ tầng thấp kém, lạc hậu, giao thông đường bộ xuống cấp nghiêm trọng, trình độ dân trí của đồng bào các dân tộc rất thấp, còn nhiều người mù chữ, nạn nghiện hút tràn lan... khiến cho Mường Lát nghiễm nhiên trở thành huyện nghèo nhất tỉnh, nhất nước.

Hơn 20 năm sau, phát huy truyền thống quê hương, Đảng bộ, chính quyền, lực lượng vũ trang và Nhân dân các dân tộc trong huyện đoàn kết, sáng tạo, phát huy nội lực và tranh thủ sự giúp đỡ của Trung ương và tỉnh, Mường Lát đã từng bước vươn lên, thay da đổi thịt, thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, củng cố hệ thống chính trị, giữ vững quốc phòng - an ninh. Kinh tế có bước tăng trưởng và chuyển dịch đúng hướng, phá thế độc canh, tăng dần tỷ trọng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ.

Nổi bật trong năm 2021, mặc dù còn đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nhất là diễn biến phức tạp của đại dịch COVID-19; song với sự chỉ đạo sâu sát của Huyện ủy, HĐND huyện, sự quyết tâm trong chỉ đạo, điều hành của UBND huyện và sự nỗ lực, sáng tạo của cộng đồng doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức và Nhân dân trên địa bàn, nhiều chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội đã hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch đề ra (có 12 chỉ tiêu vượt kế hoạch, 6 chỉ tiêu hoàn thành kế hoạch). Huyện đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt “mục tiêu kép”, nên tình hình dịch COVID-19 vẫn được kiểm soát, không để bùng phát, lây lan ra diện rộng. Các chính sách an sinh xã hội, hỗ trợ người lao động bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 được thực hiện đầy đủ và kịp thời. Chương trình xây dựng nông thôn mới được tập trung chỉ đạo thực hiện, đạt kết quả tích cực. Trong năm, mỗi xã cơ bản hoàn thành thêm 1 tiêu chí, có 9 bản đạt chuẩn nông thôn mới. Huyện đã được Bộ Công an hỗ trợ xây dựng 600 căn nhà cho hộ nghèo; Công ty CP Xi măng Bỉm Sơn hỗ trợ 1.000 tấn xi măng cho 7 xã xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn mới. Năm 2021, huyện có sản phẩm đầu tiên là gạo Cay Nọi được công nhận sản phẩm OCOP. Huyện đã triển khai đầu tư 25 công trình, dự án xây mới, trong đó 23 công trình, dự án đã hoàn thành, giải ngân trong năm 2021 ước đạt 82,9 tỷ đồng, đạt 87,2% kế hoạch. Huyện đã thực hiện lập và trình phê duyệt các quy hoạch như: Điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng thị trấn Mường Lát, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa đến năm 2035; Quy hoạch xây dựng vùng huyện Mường Lát đến năm 2045... Tình hình quốc phòng - an ninh nhìn chung được củng cố, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, tạo thuận lợi cho kinh tế - xã hội của huyện ngày càng phát triển.

Tuy nhiên, sau 25 năm xây dựng và phát triển, cho đến nay, Mường Lát vẫn được đánh giá là huyện nghèo nhất của tỉnh và cả nước. Tốc độ tăng trưởng kinh tế, cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động chuyển dịch còn chậm. Quy mô các ngành kinh tế và thu nhập bình quân đầu người còn thấp xa so với bình quân chung toàn tỉnh và khu vực miền núi. Sản xuất nông nghiệp nhìn chung vẫn còn lạc hậu, manh mún, ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật còn hạn chế. Tiến độ thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới rất chậm. Sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp phát triển chậm, giá trị sản xuất nhỏ bé, sản phẩm hàng hóa nghèo nàn, đơn điệu. Hạ tầng kinh tế - xã hội tuy đã được quan tâm đầu tư nhưng vẫn còn thiếu, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển. Một số lĩnh vực văn hóa - xã hội chuyển biến chậm; chất lượng giáo dục - đào tạo, công tác chăm sóc sức khỏe cho đồng bào các dân tộc chưa cao. Tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo còn ở mức cao. An ninh - trật tự an toàn xã hội còn tiềm ẩn nhân tố phức tạp. Tư tưởng bảo thủ, ngại khó, trông chờ, ỷ lại của một bộ phận cán bộ, đảng viên và Nhân dân vẫn còn nặng...

Chia sẻ với các đồng chí lãnh đạo huyện về những kết quả, khó khăn và triển khai thực hiện nhiệm vụ sắp tới, chúng tôi được biết, năm 2022 sẽ là năm có nhiều khởi sắc hơn khi các quy hoạch vùng huyện, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch đô thị thị trấn... được phê duyệt, đây sẽ là cơ sở định hướng để phát triển kinh tế - xã hội, qua đó góp phần thu hút, huy động được các nguồn lực đầu tư vào huyện. Trong khi đó, tiềm năng đất đai, rừng đa dạng, nguồn nguyên nhiên vật liệu từ lâm nghiệp khá phong phú, lực lượng lao động trẻ dồi dào, có lợi thế cho phát triển công nghiệp chế biến nông, lâm sản. Điều kiện đất đai cho phép phát triển cây công nghiệp dài ngày, ngắn ngày, cây ăn quả các loại. Ngoài ra, huyện còn được Trung ương, tỉnh và các ngành, các cấp quan tâm đầu tư thông qua nhiều chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội. Hơn nữa, với vị trí địa lý giáp Lào, huyện có lợi thế khai thác kinh tế cửa khẩu, tận dụng nguồn vốn đầu tư bên ngoài vào cửa khẩu; cùng với những thành tựu kinh tế - xã hội đã được hun đúc trong những năm qua, đã và đang tạo ra nguồn năng lượng tích cực mới cho sự phát triển của huyện trong tương lai.

Theo đó, mục tiêu trong năm 2022 của huyện Mường Lát vẫn là tập trung tháo gỡ khó khăn, tạo thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh phát triển. Phát huy tiềm năng, lợi thế của huyện, huy động tối đa và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, tạo bước đột phá về chất lượng tăng trưởng. Tăng cường đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, tạo chuyển biến rõ nét về chất lượng nguồn nhân lực. Đẩy mạnh xã hội hóa, nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân. Tăng cường bảo vệ tài nguyên, môi trường, chủ động ứng phó với thiên tai, dịch bệnh. Kết hợp phát triển kinh tế với đảm bảo quốc phòng - an ninh. Để Mường Lát có những bước phát triển mới trong thời gian tới, cấp ủy, chính quyền và người dân trong huyện đang ra sức nỗ lực, cố gắng nhiều hơn nữa, quyết tâm cao hơn nữa, sớm khắc phục những hạn chế, yếu kém, đưa Mường Lát phát triển nhanh hơn, mạnh hơn và nhanh chóng thoát khỏi huyện nghèo.

...

Mùa xuân ở Mường Lát mang vẻ đẹp nguyên sơ. Bất chấp cái giá lạnh của miền núi cao sơn cước, những nhành hoa đào, hoa mận, hoa mơ đang cựa mình đua nhau bung nở, khoe sắc trên những sườn đồi. Những chồi non xanh mơn man đang cố len lỏi qua lớp vỏ cây xù xì để nhú lên, hít hà lấy bầu không khí trong lành, giữa không gian bồng bềnh hư ảo của lớp sương mù xen lẫn khói bếp nhà ai thơm nếp xôi. Xa xa, hình ảnh đoàn quân Tây Tiến như vẫn đang hành quân giữa núi rừng trùng điệp, mà người lữ khách như chúng tôi chỉ biết dâng trào một niềm cảm xúc nhớ nhung.

Nhà văn Lê Ngọc Minh