Nghè cổ hơn 400 tuổi ở xứ Thanh

Trải qua hơn 400 năm, Nghè Nguyệt Viên nơi thờ Thành hoàng làng và các vị Tiến sĩ của làng khoa bảng Nguyệt Viên, xã Hoằng Quang, TP Thanh Hóa vẫn còn lưu giữ nét kiến trúc cổ kính, độc đáo.

Video: Nghè Nguyệt Viên hơn 400 tuổi, có kiến trúc độc đáo ở xứ Thanh.

Nghè Nguyệt Viên xưa thuộc làng Nguyệt Viên, xã Từ Minh, tổng Từ Quang, huyện Hoằng Hóa, phủ Hà Trung, nay là làng Nguyệt Viên, xã Hoằng Quang, thành phố Thanh Hóa.

Nghè được khởi dựng cuối thế kỷ XVI, năm Quý Tỵ, thuộc niên hiệu Quang Hưng, triều vua Lê Thế tông (1593), được trùng tu năm Đinh Hợi, niên hiệu Minh Mệnh (1827). Năm Bính Thân niên hiệu Thành Thái (1896) nghè được sửa chữa tiếp. Ngày nay dù đã nhiều lần được trùng tu nhưng nghè Nguyệt Viên vẫn giữ được lối kiến trúc độc đáo xưa.

Năm 1996, nghè Nguyệt Viên được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh. Nghè thờ nữ Thành hoàng làng là Công chúa Mai Hoa và các vị Tiến sĩ đỗ đạt khoa cử. Khu vực đại tự nơi thờ nữ Thành hoàng làng được đặt ở chính giữa của nghè.

Trước đây, nghè nằm trong khuôn viên có quy mô lớn của làng Nguyệt Viên, có giếng nước, cầu đá cùng nhiều cây cổ thụ. Qua thời gian, các công trình trên bị dỡ bỏ, để lại duy nhất nghè này. Đến nay, công trình nằm trên diện tích chừng 2.500m².

Nghè Nguyệt Viên có kiến trúc độc đáo. Hiện nơi đây còn lưu giữ được nhiều mảng chạm khắc trang trí tinh tế, đặc sắc, tiêu biểu cho nghệ thuật thời Nguyễn đầu thế kỷ XIX.

Nghè có cấu trúc một gian hai chái, bố cục gần giống hình vuông, kết cấu vì kèo khá đặc biệt. Ngoài ra, bộ khung gỗ của nghè vững chắc, bề thế với những mảng chạm khắc nghệ thuật các linh vật, hoa lá tỉ mỉ.

Phía trước bậc tam cấp bước vào nghè là cặp đôi sấu đá được chạm trong tư thế đang chồm tới, đầu hơi ngẩng, mắt lồi, mũi thon, miệng rộng, miệng ngậm viên ngọc quý.

Khu vực đại tự - nơi thờ nữ Thành hoàng làng được đặt ở chính giữa của nghè, được chạm khảm và sơn son thếp vàng tinh tế.

Bên góc trái trước cửa Nghè Nguyệt Viên là một tấm văn bia cổ. Qua thời gian, tấm văn bia này nhiều lần bị nứt gãy, được người dân địa phương sửa chữa lại.

Phía trước cửa chính của Nghè Nguyệt Viên được tạo dựng bằng các vách gỗ và cột, kèo với kỹ thuật chạm khắc nhiều lớp. Các nghệ nhân xưa cũng khéo léo kết hợp đường nét, hình khối xoay quanh đề tài tứ linh với các chi tiết tinh tế.

Mái gồm hai lớp, giữa hai lớp có thêm phần cổ diêm với nhiều cửa sổ con, tạo không gian thoáng đãng.

Các hình ảnh đầu rồng, phượng, lân được khắc vào từng vị trí cố định trên các đầu dư, rường, các góc đầu nối với các cột cái... một cách mềm mại, uyển chuyển nhưng vẫn toát lên sự sắc sảo, uy nghi.

Kiến trúc cầu kỳ đẹp mắt cùng với những đường nét điêu khắc nghệ thuật tinh xảo tạo cho nghè Nguyệt Viên thêm phần linh thiêng, trang trọng vừa thực sự gần gũi, gắn bó với cuộc sống đời thường của người dân trong làng.

Hàng năm, vào mùng 10-2 âm lịch, lễ hội Nghè Nguyệt Viên lại được tổ chức với nhiều hoạt động ý nghĩa. Lễ hội thu hút đông đảo người dân trong vùng bởi các hoạt động mang tính cộng đồng cao, như đua thuyền trên sông Mã, kéo hẹ, tú huần, hát đối...

Hoàng Đông