NSNA Hoàng Cao Đại và tình yêu Thanh Hóa qua từng khuôn hình, thước phim

Tọa lạc trên con đường Lê Quý Đôn (TP Thanh Hóa), đoạn đối diện Sân vận động tỉnh Thanh Hóa, tiệm ảnh Đại Cát đã trở thành địa chỉ thân quen, uy tín của nhiều cư dân thành phố mỗi khi có nhu cầu chụp ảnh. Ai đến tiệm cũng muốn được nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Hoàng Cao Đại cầm máy bấm cho mấy kiểu ảnh đẹp, ưng ý. Mấy chục năm theo nghề, mỗi thước phim, khuôn hình được NSNA lưu lại đều hiện hữu nét đẹp mộc mạc, giản dị mà không kém phần sinh động, hấp dẫn của đất và người quê Thanh.

NSNA Hoàng Cao Đại (người đứng giữa) trao tặng 500 file ảnh gốc cho Trung tâm Triển lãm - Hội chợ - Quảng cáo lưu giữ, sử dụng.

NSNA Hoàng Cao Đại là cái tên quen thuộc trong giới nhiếp ảnh Thanh Hóa. Ông sở hữu nhiều tác phẩm ảnh đoạt giải cao tại các cuộc thi của tỉnh, khu vực, có ảnh được trưng bày tại triển lãm toàn quốc như: “Nghề truyền thống” đoạt Huy chương Đồng tại Liên hoan nghệ thuật các tỉnh Bắc miền Trung năm 2001, “Biển Sầm Sơn” đoạt giải nhất cuộc thi ảnh “Khoảnh khắc du lịch xứ Thanh” năm 2007, “Đồng điệu Trường Giang” đoạt giải nhất cuộc thi và triển lãm ảnh đồng bằng và duyên hải Thanh Hóa năm 2007...

Sinh ra và lớn lên tại quê nhà Hà Lâm (nay là xã Yến Sơn, Hà Trung), ông Đại tham gia quân ngũ, công tác tại Viện 105 (Quân khu 3), sau đó trải qua nhiều đơn vị. Có thời gian ông được biên chế về trường Quân chính (thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thanh Hóa) làm công tác quân y kiêm trợ lý huấn luyện, quản lý doanh trại. Năm 1976, ông Đại chuyển ngành, làm việc tại Xí nghiệp sứ Thanh Hóa. Những hành trình, những dấu mốc cuộc đời ông Đại đã đi qua tưởng chừng như chẳng có mối liên hệ nào với nghệ thuật nhiếp ảnh. Nhưng biến ảo cuộc đời luôn cho ta đối mặt với nhiều điều, nhiều ngã rẽ bất ngờ. Và có lẽ, cái câu nói: Nghề chọn người chứ nhiều khi người không chọn được nghề hoàn toàn đúng khi soi chiếu vào hành trình ông Đại đến với nghệ thuật nhiếp ảnh.

Từ những ngày trong quân ngũ, ngoài nhiệm vụ chuyên môn, ông Đại yêu thích, hăng hái tham gia công tác tuyên truyền, cũng có cơ duyên được biết đến nhiếp ảnh nhưng rất ít ỏi. NSNA Hoàng Cao Đại đến với nhiếp ảnh một cách rất “hữu duyên”. Ông có một người bạn đam mê, chuyên nghề làm ảnh. Qua người bạn của mình, ông được tiếp xúc, hiểu thế nào là một bức ảnh đẹp. “Nghề chơi cũng lắm công phu” ấy đã thu hút, lôi cuốn tâm hồn người nghệ sĩ. Ông Đại bắt đầu nỗ lực học hỏi, tìm hiểu kiến thức về nhiếp ảnh qua sách vở, qua những người “có nghề”. NSNA Hoàng Cao Đại hiểu rằng: Muốn nâng cao được trình độ, năng lực của mình thì nhất định học phải đi đôi với hành. Để có thể áp dụng thành công những kiến thức, lý luận trên sách vở thành những tác phẩm ảnh chất lượng, NSNA Hoàng Cao Đại không ngần ngại đầu tư mua sắm thiết bị, hăng hái đi đến nhiều miền quê, gặp gỡ nhiều con người, xuất hiện ở nhiều sự kiện trong và ngoài tỉnh. Những bức ảnh đầu tiên với khuôn hình chưa được ưng ý, ánh sáng chưa thật đẹp cũng không làm ông Đại nản chí. Ông luôn tin rằng: Khi mình càng phấn đấu, càng có quyết tâm, có tình yêu và niềm đam mê thì mình sẽ chạm tay đến thành công.

NSNA Hoàng Cao Đại nhận định: “Để có thể sống và gắn bó, phát triển với nghề, các yếu tố về tri thức, mức độ “chịu chơi”, “chịu chi” đầu tư về mặt thời gian hay tài chính mua sắm, nâng cấp thiết bị, niềm đam mê... chỉ là yếu tố cần. Người NSNA phải có sự nhạy cảm, năng động, sáng tạo”. NSNA Hoàng Cao Đại ví von: Khi đứng trước một sự vật, hiện tượng, cảnh quan, nếu bạn chỉ đơn thuần đưa máy ảnh lên chụp như đang sao chép nguyên mẫu thì bức ảnh ấy sẽ dễ dãi, vô hồn. Một bức ảnh đẹp không chỉ gói gọn trong bố cục khuôn hình hay cách xử lý ánh sáng mà còn ẩn chứa những rung cảm của trái tim, thông điệp mà tác giả gửi gắm trong đó. Bởi những rung cảm, những thông điệp gửi gắm ấy mà các tác phẩm ảnh của NSNA Hoàng Cao Đại luôn có sức hấp dẫn riêng đối với độc giả. Không quá cầu kỳ trong bố cục, xử lý ánh sáng, cảnh sắc quê hương, từng khoảnh khắc lao động sản xuất, nét đẹp làng nghề đến chân dung nhân vật hiện diện một cách mộc mạc, gần gũi mà chân thực, sắc nét. Đó có thể là khung cảnh ruộng bậc thang ở khu vực miền Tây xứ Thanh vào mùa lúa chín như thảm vàng lóng lánh; làng nghề mây tre đan truyền thống bình dị mà đầy sức sống, thấm đẫm giá trị văn hóa truyền thống; cảnh thu hoạch tôm sinh động nảy mình tanh tách lên khỏi mặt nước trong ánh cười rạng rỡ của mọi người...

Quả thực, những nỗ lực, cố gắng của ông đã được đền đáp xứng đáng. Bắt đầu theo đuổi nghệ thuật nhiếp ảnh khá muộn, khi “bóng đã ngả về chiều” nhưng NSNA Hoàng Cao Đại vẫn khẳng định được năng lực, phẩm chất con người mình qua nhiều tác phẩm ảnh giá trị, chất lượng cao. NSNA Hoàng Cao Đại là cộng tác viên ảnh thường xuyên cho nhiều tờ báo lớn như: Nhân dân, Lao động, Tiền phong, Đại đoàn kết, Thanh Niên, Báo Thanh Hóa... Đặc biệt, NSNA Hoàng Cao Đại là một trong số ít người được tham dự, góp mặt trong nhiều sự kiện chính trị, văn hóa – xã hội tiêu biểu của tỉnh Thanh Hóa qua các thời kỳ. Vì vậy, ông là “kho tư liệu”, nguồn cung cấp ảnh dồi dào, phong phú phục vụ in ấn tài liệu, tuyên truyền cho tỉnh. Những giải thưởng về nhiếp ảnh, những bức ảnh được trưng bày tại triển lãm toàn quốc, khu vực, tỉnh vừa là dấu mốc đồng thời cũng là nguồn động lực để NSNA không ngừng nỗ lực cống hiến, gắn bó với nghề.

Giờ đây, khi tuổi tác ngày càng cao, sức khỏe không còn được như trước nhưng NSNA Hoàng Cao Đại vẫn luôn trăn trở, cống hiến cho nghệ thuật theo cách riêng của mình. Tháng 5–2022, NSNA Hoàng Cao Đại đã trao tặng hơn 500 tác phẩm ảnh của mình cho Trung tâm Triển lãm - Hội chợ - Quảng cáo Thanh Hóa (Đài Phát thanh và Truyền hình Thanh Hóa) lưu trữ, sử dụng. Các tác phẩm gần như tập hợp đầy đủ các sự kiện chính trị quan trọng của tỉnh từ năm 1990 đến nay, như các kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa, bầu cử ĐBQH và HĐND các cấp... Bên cạnh đó còn có nhiều tác phẩm ảnh thuộc các chủ đề phong cảnh thiên nhiên, nét đẹp lao động sản xuất, nghề và các làng nghề tiêu biểu của xứ Thanh... Những tác phẩm ảnh được trao tặng là thành quả của quá trình lao động nghệ thuật nghiêm túc, say mê, bền bỉ trong suốt 20 năm cầm máy của NSNA Hoàng Cao Đại. NSNA Hoàng Cao Đại trải lòng: “Mình đã ở cái tuổi gần đất xa trời rồi. Điều mong mỏi lớn nhất là được chia sẻ niềm vui, tình yêu nghề cũng là thành quả lao động nghệ thuật của tôi trong suốt nhiều năm qua, góp phần lan tỏa vẻ đẹp của đất và người xứ Thanh đến đông đảo mọi người”. Nhìn lại “gia tài ảnh” của NSNA Hoàng Cao Đại, mỗi người có thể nhận thức rất rõ sự đổi mới, phát triển của Thanh Hóa qua các thời kỳ, từ đó nêu cao tinh thần, trách nhiệm sống và cống hiến, xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh hơn.

Bài và ảnh: Hoàng Linh