Từ ảo tưởng đến hòa bình thực chất: Thử thách địa chính trị của Tổng thống Donald Trump

Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đặt cược uy tín của mình vào sứ mệnh lớn - chấm dứt hai cuộc xung đột lớn nhất thế giới hiện nay: Gaza và Ukraine. Ông cho rằng các sáng kiến của mình nhằm chấm dứt xung đột ở Gaza và Ukraine sẽ mở ra chương mới cho hòa bình toàn cầu. Tuy nhiên, đằng sau những tuyên bố mạnh mẽ là một bài toán phức tạp - không chỉ với ông Trump, mà với cả nước Mỹ và trật tự quốc tế hiện nay.

Tổng thống Donald Trump giơ cao văn kiện đã ký trong lễ ký kết tại Hội nghị Thượng đỉnh Hòa bình Quốc tế về Gaza, ở Sharm el-Sheikh, Ai Cập, ngày 13/10/2025. Ảnh: AP.

Từ “ngừng bắn” đến “hòa bình thật sự”

Những gì Tổng thống Trump theo đuổi, đến nay, vẫn mang màu sắc của một chiến lược ngừng chiến, hơn là giải pháp chấm dứt chiến tranh. Giới phân tích cho rằng ông đang lặp lại quỹ đạo quen thuộc của các tổng thống Mỹ tiền nhiệm - đặt ưu tiên cho sự ổn định trước mắt, thay vì xử lý tận gốc những nguyên nhân chính trị, lịch sử và lợi ích quốc gia đang chồng chéo trong mỗi cuộc chiến.

Một lệnh ngừng bắn, nếu không đi kèm với cơ chế chính trị bền vững, chỉ là khoảng lặng giữa hai làn đạn. Hòa bình thật sự chỉ bắt đầu khi các bên đối diện với sự thật khó chịu nhất: mọi xung đột đều bắt nguồn từ quyền lực, lãnh thổ và danh tính, chứ không chỉ từ “an ninh” hay “chủ quyền”.

“Kế hoạch hòa bình Gaza”: Tham vọng lớn, nền tảng yếu

Tại Trung Đông, “kế hoạch hòa bình” mà Tổng thống Trump công bố được xem như bước đi thể hiện quyết tâm. Nhưng các điều khoản chính của nó lại dừng ở mức ngừng bắn có điều kiện, chưa chạm đến trọng tâm là quy chế nhà nước Palestine.

Theo giới chuyên gia, nếu muốn đạt được hòa bình bền vững, bản kế hoạch này cần dựa trên bốn trụ cột rõ ràng:

Chấm dứt các hành động quân sự tại Gaza.

Giải trừ vũ trang của Hamas.

Công nhận Palestine là thành viên Liên Hợp Quốc.

Bình thường hóa quan hệ Israel - Palestine trong khuôn khổ quốc tế.

Những yếu tố then chốt ấy chưa được làm rõ trong đề xuất của Washington, khiến nhiều quốc gia vẫn dè dặt trong việc ủng hộ. Một số nước Ả Rập chỉ dừng lại ở việc ký “Tuyên bố vì Hòa bình và Thịnh vượng Bền vững”, động thái được xem như thử thách thiện chí, hơn là cam kết chiến lược.

Với nhiều nhà quan sát, kế hoạch của ông Trump giống như một bản tuyên ngôn chính trị, hơn là một thỏa thuận hòa bình có tính khả thi trên thực địa.

Hồ sơ Ukraine: Hòa bình không thể là trò đếm giờ

Câu chuyện Ukraine cũng đi theo lối mòn tương tự. Trong chiến dịch tranh cử, Tổng thống Trump từng tuyên bố có thể “kết thúc chiến tranh trong 24 giờ”. Nhưng tuyên bố ấy, đến nay, vẫn chưa đi kèm một công thức chính trị nào đủ sức chấm dứt xung đột.

Thực tế, nguyên nhân của cuộc chiến Ukraine đã ăn sâu từ sau các đợt mở rộng NATO và biến động chính trị ở Kyiv năm 2014. Để đạt được hòa bình lâu dài, nhiều chuyên gia cho rằng, trung lập chiến lược của Ukraine - một vị thế cân bằng giữa Nga và phương Tây - mới là giải pháp nền tảng.

Năm 2022, khi Thổ Nhĩ Kỳ khởi xướng “Tiến trình Istanbul”, các bên từng tiến gần đến thỏa thuận về nguyên tắc này. Song, sự thiếu đồng thuận từ các cường quốc khiến cơ hội tan biến. Cho đến nay, triển vọng hòa bình thực sự vẫn phụ thuộc vào khả năng các bên, đặc biệt là Mỹ và NATO, chấp nhận một trật tự an ninh mới thay vì mở rộng đối đầu.

Đằng sau mọi tuyên bố hòa bình là bài toán quyền lực

Từ sau thời Tổng thống John F. Kennedy, hiếm có lãnh đạo Mỹ nào đủ dũng khí tách mình khỏi ảnh hưởng của tổ hợp công nghiệp - quân sự. Chính sách đối ngoại Mỹ, dù mang ngôn từ khác nhau, vẫn chịu ràng buộc bởi mạng lưới lợi ích kinh tế, quốc phòng và địa chính trị chằng chịt.

Tổng thống Trump không phải ngoại lệ. Dù ông khẳng định “chống chiến tranh vô tận”, hệ thống lợi ích ấy vẫn là rào cản lớn cho bất kỳ nỗ lực hòa bình nào. Muốn tạo khác biệt, ông phải đối đầu với chính cấu trúc quyền lực đã nuôi dưỡng nền chính trị Mỹ trong nhiều thập kỷ, điều không dễ với bất kỳ tổng thống nào.

Hòa bình - bài kiểm tra lớn nhất của chính trị Mỹ

Hòa bình chưa bao giờ là kết quả của lời hứa, mà là sản phẩm của bản lĩnh chính trị và lòng can đảm đối thoại.

Tổng thống Trump đang đứng trước cơ hội, cũng là thách thức lớn nhất, để chứng minh rằng nước Mỹ có thể chọn con đường khác: từ sức mạnh cứng sang trí tuệ ngoại giao, từ áp đặt sang hợp tác.

Liệu ông có đủ quyết tâm để biến những “ảo tưởng hòa bình” thành hoà bình bền vững?

Câu trả lời sẽ không chỉ định đoạt di sản chính trị của Tổng thống Trump, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến trật tự thế giới trong thập kỷ tới.

Huyền Trang (Nguồn: Al Jazeera)