Cần sớm tháo gỡ các vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ Dự án sửa chữa và nâng cao an toàn đập WB 8

Dự án sửa chữa và nâng cao an toàn đập WB 8 được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi tại Quyết định 4638/QĐ-BNN-HTQT vào tháng 11–2015. Đây là dự án sửa chữa và nâng cấp, hiện đại hóa hệ thống hồ đập trên địa bàn nhiều tỉnh, được Ngân hàng Thế giới (WB) cho vay ưu đãi nguồn vốn thực hiện, có sự đối ứng của các địa phương.

Hồ Kim Giao xã Tân Trường (Tĩnh Gia) – công trình đang được sửa chữa và hiện đại hóa.

Tỉnh Thanh Hóa được tham gia 3 tiểu dự án, với tổng số 24 công trình hồ đập lớn nhỏ được đầu tư sửa chữa, nâng cấp tại 10 huyện: Thường Xuân, Ngọc Lặc, Cẩm Thủy, Như Thanh, Như Xuân, Thạch Thành, Tĩnh Gia, Triệu Sơn, Hà Trung và Thọ Xuân. Tổng kinh phí phân bổ để triển khai thực hiện là 487,36 tỷ đồng; trong đó, vốn từ WB hơn 461,9 tỷ đồng, còn lại là vốn đối ứng của tỉnh.

Theo đó, 24 công trình được chia bằng 3 tiểu dự án thực hiện theo từng giai đoạn khác nhau. Đầu tiên là Tiểu dự án hồ Đồng Bể (tại huyện Như Thanh và một phần thuộc huyện Triệu Sơn) được triển khai từ đầu dự án. Với tổng mức đầu tư được phê duyệt 52,589 tỷ đồng, trong đó vốn WB 44,606 tỷ đồng, vốn đối ứng 7,983 tỷ đồng, hiện công trình đã hoàn thành và đưa vào sử dụng hiệu quả. Thứ hai là Tiểu dự án 1, thực hiện sửa chữa và nâng cấp bảo đảm an toàn cho các hồ: Kim Giao, Bái Đền, Bai Ngọc, Làng Mọ, Đồi Dốc, Bai Mạ, Ao Sen, Ngọc Re, Đập Cầu, Thung Sâu và Nam Sơn. Tổng mức đầu tư được phê duyệt cho các hồ này là 238,251 tỷ đồng; trong đó, vốn WB 212,639 tỷ đồng, vốn đối ứng là 25,712 tỷ đồng. Tiểu dự án này được chia thành 2 giai đoạn thực hiện, trong đó giai đoạn 1 nâng cấp 6 hồ, có thời gian thi công từ tháng 11–2019 đến tháng 6–2021. Hiện 6 hồ (Kim Giao, Bái Đền, Bai Ngọc, Làng Mọ, Đồi Dốc và Bai Mạ) đã được trao các gói thầu xây lắp và đang được triển khai thi công. Đến giữa tháng 4–2020 này, trung bình đã có 41% công việc được triển khai. Giai đoạn 2 của Tiểu dự án 1 gồm 5 hồ: Ao Sen, Ngọc Re, Đập Cầu, Thung Sâu và Nam Sơn hiện đang được chủ đầu tư là Ban Quản lý Dự án Đầu tư xây dựng các công trình NN&PTNT tỉnh trình UBND tỉnh phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công và dự toán công trình. Thứ ba là Tiểu dự án 2 gồm 12 hồ còn lại (Khe Tuần, Cửa Trát, Cửa Hón, Đập Ngang, Thung Bằng, Mậu Lâm, Tây Trác, Hón Kín, Phưng Khánh, Eo Lim, Cây Quýt và Ngọc Đó), hiện chưa được thẩm định phê duyệt bởi còn nhiều vướng mắc. Tuy thời hạn hoàn thành các công trình thuộc tiểu dự án này đến tận 30–4–2022, nhưng cần triển khai thủ tục và các công việc liên quan ngay trong những tháng tới mới bảo đảm được tiến độ.

Tại các công trình sửa chữa, nâng cấp hồ đập đang được triển khai (thuộc Tiểu dự án 1), phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc khiến chủ đầu tư, nhà thầu chưa thể giải quyết để đẩy nhanh tiến độ. Đầu tiên, do đây thuộc dự án sửa chữa, nâng cấp nên khi phê duyệt không có khâu giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, tại nhiều công trình lại phát sinh thêm phần giải phóng mặt bằng, thậm chí là phải rà phá bom mìm nên phải chờ xin phép các bộ, ngành liên quan và Thủ tướng Chính phủ cho ý kiến để đưa vào dự toán một cách hợp lệ.

Khó khăn lớn nhất hiện nay là hiện tượng đội vốn đầu tư tại các công trình đang được triển khai, bởi lẽ dự toán kinh phí được triển khai từ năm 2015, nhưng đến thời điểm hiện tại, đơn giá thực hiện nhiều phần việc, hạng mục trên thực tế đã bị tăng lên. Ngày 19–2–2020, UBND tỉnh đã có Văn bản số 1804/UBND-NN gửi Bộ NN&PTNT, đề nghị được thay đổi cơ cấu vốn, bằng cách tỉnh sẽ bỏ thêm 27,3 tỷ đồng để có thể triển khai thực hiện. Tuy nhiên, phía Bộ NN&PTNT cùng với đại diện WB tại Việt Nam đều có trả lời: Có thể thay đổi cơ cấu vốn của các hạng mục trong một tiểu dự án, song không được thay đổi tổng vốn đầu tư đã được phê duyệt ban đầu (từ năm 2015). Điều đó có nghĩa, tỉnh Thanh Hóa có muốn bỏ thêm kinh phí để “gỡ vướng” nhằm triển khai các công trình cũng không được, bởi sẽ làm tăng tổng vốn so với mức đã được phê duyệt. Đó cũng là lý do, một số công trình đang thi công dở dang, lại gặp vướng mắc, mà đến thời điểm này chưa thể tháo gỡ dứt điểm.

Tuy phát sinh các “rào cản” khó giải quyết, song không thể “buông xuôi” dễ làm ảnh hưởng tiến độ nâng cấp các công trình. Ban Quản lý Dự án Đầu tư xây dựng các công trình NN&PTNT tỉnh đã đề xuất với UBND tỉnh một số giải pháp trước mắt. Đầu tiên là giao các huyện có công trình chịu trách nhiệm giải phóng mặt bằng, không đưa kinh phí này vào tổng mức đầu tư của các tiểu dự án. Tiếp theo, trong quá trình sử dụng đất để đắp cao đập, tôn thêm bờ, không xin thủ tục khai thác mỏ (do kinh phí để làm thủ tục mở mỏ, đóng thuế tài nguyên, giải phóng mặt bằng để khai thác mỏ còn lớn hơn đi mua đất) nhằm giảm tổng vốn đầu tư. Nếu nâng cấp bờ hồ/đập, có thể đắp áp mái về phía thượng lưu (lòng hồ), không mở rộng về phía hạ lưu để không phát sinh thêm khâu giải phóng mặt bằng phần đất mới. Trên đây cũng chỉ là những giải pháp mang tính tình thế, có thể chỉ khả thi một phần. Rất cần các sở, ngành có liên quan của tỉnh cùng đưa ra nhiều hơn nữa các giải pháp khả thi, mang tính lâu dài, hiệu quả. Công tác đấu mối với các bộ, ngành Trung ương để cùng thảo luận tìm hướng giải quyết triệt để cũng là “chìa khóa” cho tháo gỡ những khó khăn, triển khai các tiểu dự án trong thời gian tới một cách thuận lợi hơn.

Bài và ảnh: Linh Trường