Hành trình kiến tạo thế hệ công dân toàn diện

Trong bài viết “Tương lai cho thế hệ vươn mình”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề ra những định hướng phát triển con người mới hướng tới năm 2045. Trong đó, Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Hệ thống giáo dục phải được đổi mới sâu rộng, tập trung phát triển các kỹ năng sáng tạo, STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học), ngoại ngữ, kỹ năng số và công nghệ hiện đại. Giáo dục trí tuệ cần đi đôi với giáo dục văn hóa, đạo đức và thẩm mỹ để hình thành những cá nhân toàn diện. Đồng thời, việc thúc đẩy tinh thần tự học, học tập suốt đời, xây dựng một xã hội học tập toàn diện cũng là nhiệm vụ then chốt”.

Giáo viên Trường Tiểu học, THCS&THPT Nobel School III hướng dẫn học sinh tìm hiểu kiến thức, phát triển kỹ năng tư duy và vận dụng thực tiễn trong mỗi bài học.

Trước những yêu cầu đổi mới giáo dục và định hướng mà Tổng Bí thư đặt ra, các trường học trên địa bàn cả nước nói chung, tỉnh Thanh Hóa nói riêng đang từng bước thay đổi phương pháp dạy và học theo hướng phát triển năng lực, khuyến khích học sinh chủ động tư duy và sáng tạo. Tại Trường Tiểu học, THCS&THPT Nobel School III, các thầy cô giáo luôn đổi mới cách dạy để khơi gợi niềm say mê học tập, giúp các em tự tin hội nhập mà vẫn giữ được bản sắc Việt. “Chúng tôi liên tục đưa thực hành thực tế vào công tác giảng dạy, mỗi giờ học là một giờ thực chiến. Xen kẽ vào đó là các hoạt động trải nghiệm bằng các cuộc thi, các sân chơi bổ ích với quy mô lớn, như: Trình diễn thời trang, Một ngày làm phóng viên nhí, Vượt sóng vượt giới hạn...”, bà Nguyễn Thị Hà, Hiệu trưởng Trường Tiểu học, THCS&THPT Nobel School III, cho biết.

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 ra đời với 10 điểm đổi mới nổi bật đã đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ. Điểm cốt lõi là đặt phát triển năng lực và phẩm chất học sinh làm trung tâm. Kiến thức không còn là mục tiêu cuối cùng, mà trở thành công cụ để học sinh hình thành tư duy, kỹ năng và bản lĩnh sống. Cô Lê Thị Hồng Hạnh, giáo viên Toán, Trường THPT Hàm Rồng, chia sẻ: “Trước đây, học sinh thường bị áp lực phải nhớ thật nhiều kiến thức để làm bài kiểm tra. Giờ đây, kiến thức chỉ là nền tảng, còn mục tiêu chính là rèn luyện năng lực, phẩm chất và kỹ năng sống. Các em không chỉ tiếp thu kiến thức một cách thụ động, mà biết cách vận dụng sáng tạo vào thực tế, dám suy nghĩ, dám phản biện và dám thể hiện bản thân. Đây mới chính là hành trang quan trọng để các em bước vào đời”.

Nếu như trước đây, học sinh thường chỉ nghe giảng, ghi chép và học thuộc để trả bài thì nay học sinh phải thay đổi phương pháp học tập, tự nghiên cứu, trao đổi nhóm, trau dồi kỹ năng tư duy, phản biện và biết ứng dụng công nghệ. “Khi học một bài mới, em không chỉ dừng lại ở việc nhớ định nghĩa hay công thức, mà phải biết vận dụng vào các tình huống thực tế hoặc tìm thêm tài liệu ngoài sách giáo khoa để mở rộng kiến thức. Em cũng chú ý nhiều hơn đến việc học nhóm, vì khi trao đổi với bạn bè em sẽ nhìn nhận vấn đề dưới nhiều góc độ khác nhau. Ngoài ra, em tập trung vào kỹ năng tự học và quản lý thời gian, bởi nếu không chủ động thì rất dễ thụ động và bỏ lỡ cơ hội rèn luyện tư duy”, em Lê Thị Hà, học sinh chuyên Anh, Trường THPT Chuyên Lam Sơn, chia sẻ.

Giáo viên vì thế cũng thay đổi vai trò. Họ không còn là người giảng dạy đơn thuần, mà trở thành người tổ chức, dẫn dắt, hỗ trợ. Giáo viên định hướng, đặt vấn đề, gợi mở, còn học sinh chủ động khám phá, tranh luận và đưa ra lời giải. Cô Hoàng Nhật Quỳnh, giáo viên Ngữ văn, Trường Tiểu học, THCS&THPT Nobel School III, cho biết: “Đối với những thay đổi về giáo dục hiện nay, tôi đã chú trọng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy năng lực tự học, tư duy phản biện và khả năng sáng tạo của học sinh, gắn bài học với trải nghiệm thực tiễn. Vận dụng những kiến thức đã học vào thực hiện các dự án liên môn như Lịch sử, Địa lý, Ngữ văn... từ đó giúp các em phát triển thêm các kỹ năng cần phải có để đáp ứng nhu cầu xã hội”.

Tại hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện nghị quyết của Bộ Chính trị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh các quan điểm chỉ đạo về những nội dung trọng tâm, cốt lõi của Nghị quyết số 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và Chương trình hành động của Chính phủ. Trong đó, Thủ tướng Chính phủ đề nghị lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, toàn thể ngành giáo dục thực hiện hiệu quả quan điểm, định hướng chủ đạo: học sinh, sinh viên là trung tâm, chủ thể; thầy cô giáo là động lực; nhà trường là bệ đỡ; gia đình là điểm tựa; xã hội là nền tảng.

Năm yếu tố trên là sự tổng hòa tạo nên hệ sinh thái giáo dục hiện đại. Qua đó, nhấn mạnh đến sự tương tác đa chiều, gắn kết trách nhiệm của từng chủ thể để nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo ra những công dân có năng lực, đạo đức, bản lĩnh, phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững. Những nỗ lực, quyết tâm và hành động quyết liệt của Đảng và Chính phủ cho thấy yêu cầu đổi mới trong phương pháp dạy và học hiện nay không phải là cải cách kỹ thuật thuần túy mà là chiến lược phát triển con người, chiến lược phát triển đất nước.

Như vậy, đổi mới phương pháp dạy và học trong giáo dục phổ thông hôm nay chính là đặt nền móng cho một thế hệ công dân toàn diện, biết tư duy độc lập, sáng tạo và thích ứng linh hoạt trước những thay đổi nhanh chóng của thời đại. Đây không chỉ là sự thay đổi trong lớp học, mà còn là bước chuyển của cả xã hội hướng tới một nền giáo dục hiện đại, nhân văn và hội nhập. Từ nỗ lực của từng thầy cô, sự chủ động của từng học sinh đến quyết tâm của ngành giáo dục và sự đồng hành của toàn xã hội, quá trình đổi mới này đang mở ra kỳ vọng lớn lao: xây dựng một Việt Nam tri thức, sáng tạo và bền vững, sánh vai cùng các cường quốc năm châu.

Bài và ảnh: Phương Đỗ