Chuyển biến trong chống khai thác IUU

Từ đầu năm đến nay, tỉnh Thanh Hóa đã triển khai quyết liệt nhiều giải pháp nhằm kiểm soát, hạn chế vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Nhờ đó, hoạt động chống khai thác IUU của tỉnh đã có những chuyển biến tích cực, góp phần chung tay cùng cả nước thực hiện mục tiêu gỡ “thẻ vàng” thủy sản của Ủy ban châu Âu (EC).

Lực lượng chức năng của tỉnh thực hiện tuần tra trên biển.

Hơn 9 tháng năm 2025, sản lượng thủy sản khai thác được truy xuất nguốc gốc tại các cảng cá của tỉnh là 22 nghìn tấn, đạt 146,7% so với cùng kỳ năm 2024. Cùng với đó, công tác quản lý tàu thuyền ra, vào cảng trên hệ thống truy xuất điện tử (eCDT) được tăng cường, ngư dân tuân thủ quy định cập cảng chỉ định bốc dỡ sản phẩm; quan tâm lắp đặt, sử dụng nhật ký điện tử.... Ông Viên Đình Sỹ, chủ tàu cá số hiệu TH - 92929 TS ở phường Sầm Sơn khi cập cảng, thay vì nộp nhật ký khai thác hành trình giấy thì chỉ cần mở phần mềm trên điện thoại thông minh, đã có thể nộp tất cả các thông tin về vị trí khai thác, sản lượng khai thác.

Ông Sỹ cho biết: “Khi khai thác trên biển, việc sử dụng sổ sách ghi chép không thuận lợi dễ gây mất mát, hỏng. Sử dụng nhật ký hành trình khai thác điện tử thuận lợi hơn rất nhiều, ngư dân đi biển về chỉ cần đăng ký cập cảng trên hệ thống là cơ quan chức năng đã có thể kiểm tra được hành trình khai thác, cán bộ cảng cá dễ dàng kiểm soát sản lượng và nắm bắt hành trình khai thác của tàu trên biển. Nhờ đó, khi cập bất cứ cảng nào, tàu của chúng tôi đều hoàn thành các thủ tục nhanh chóng, thuận lợi cho việc tiêu thụ sản phẩm”.

Là một trong 3 cảng chỉ định của tỉnh Thanh Hóa, song tại Cảng cá Hòa Lộc (xã Hoa Lộc) việc giám sát sản lượng thủy sản của các tàu cập cảng đạt kết quả chưa như mong đợi. Nguyên nhân được đưa ra là do nhận thức của ngư dân về thực hiện các quy định chống khai thác IUU chưa cao; một phần do hạ tầng và nguồn nhân lực để triển khai việc giám sát hoạt động ra/vào cảng, bốc dỡ sản phẩm của tàu thuyền chưa bảo đảm. Trước thực tế trên, cùng với sự quyết liệt của tỉnh, Ban Quản lý Cảng cá Thanh Hóa đã phối hợp với lực lượng chức năng đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn về lắp đặt nhật ký khai thác điện tử cho ngư dân. Đồng thời, thay đổi nhận thức cho ngư dân từ cách khai thác truyền thống sang có kiểm soát, có báo cáo.

Ông Nguyễn Đình Ánh, cán bộ quản lý Cảng cá Hòa Lộc cho biết: "Sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị đã từng bước làm thay đổi nhận thức của ngư dân. Trước đây, ngư dân bốc dỡ sản phẩm khai thác tại các bến, bãi ngang, cửa sông... nhưng nay cơ bản tàu đã cập cảng để bốc dỡ sản phẩm. Cùng với đó, việc hỗ trợ lắp đặt thiết bị giám sát hành trình đã giúp ngư dân tiếp cận công nghệ hiện đại, không chỉ giúp ngư dân hoạt động khai thác đúng quy định, giúp ban quản lý các cảng kiểm soát tốt sản lượng qua cảng, mà còn từng bước hướng tới nghề khai thác hiện đại, bền vững”.

Tỉnh Thanh Hóa hiện có 6.315 tàu cá, trong đó có 1.041 tàu có chiều dài từ 15m trở lên thường xuyên hoạt động vùng khơi. Đây cũng là nhóm tàu có yêu cầu quản lý, giám sát chặt chẽ về IUU. Trong năm 2025, với quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị và sự vào cuộc của ngư dân, tỉnh Thanh Hóa đã thực hiện nhiều biện pháp để khắc phục các khuyến nghị của EC, như: tổ chức rà soát, làm sạch dữ liệu tàu cá trên hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia (Vnfishbase); đối soát thông tin phục vụ định danh tàu cá; lập danh sách các tàu cá hết hạn, sắp hết hạn thủ tục hành chính để có biện pháp xử lý phù hợp. Hiện nay, 100% tàu đã thực hiện việc đánh dấu đúng quy định; 99,9% tàu cá lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, hiện chỉ còn 1 tàu do đang làm thủ tục sang tên. Các lực lượng chức năng phối hợp liên ngành tăng cường tuần tra, kiểm tra tại các cửa sông, cửa lạch và trên biển, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm hoặc có nguy cơ vi phạm IUU.

Theo thống kê, từ đầu năm đến nay toàn tỉnh có 142 trường hợp vi phạm hành chính lĩnh vực thủy sản bị xử phạt với tổng số tiền trên 1,8 tỷ đồng. Thông qua hệ thống giám sát tàu cá, lực lượng chức năng theo dõi liên tục hoạt động của toàn bộ đội tàu trên biển. Mỗi trường hợp mất kết nối hành trình đều được phát hiện và xử lý.

Nhờ đẩy mạnh tuyên truyền, kiểm tra và xử lý vi phạm, việc quản lý tàu cá cũng như thực hiện các quy định liên quan đến giám sát hành trình, khai báo thông tin trước khi cập cảng, ghi chép nhật ký khai thác... trong hoạt động nghề cá của Thanh Hóa đã có nhiều chuyển biến. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Đức Cường cho biết: "Thanh Hóa xác định nhiệm vụ chống khai thác IUU là công việc trọng tâm, cần sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, ngành và cả cộng đồng ngư dân. Đây cũng là điều kiện quan trọng để phát triển nghề cá hiệu quả và bền vững. Do đó, từ ngày 6/10 đến 15/11, tỉnh Thanh Hóa tiếp tục triển khai đợt cao điểm tuần tra kiểm soát, tuyên truyền nâng cao ý thức cho ngư dân và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về IUU. Ngành nông nghiệp sẽ phối hợp với lực lượng chức năng và các xã, phường tăng cường rà soát, hoàn thiện hồ sơ, xử lý nghiêm theo quy định với các tàu thuyền vi phạm và kiên quyết không để tàu cá không đủ điều kiện vươn khơi. Thanh Hóa phấn đấu hoàn thành khuyến nghị của EC, cùng cả nước gỡ thẻ vàng thủy sản trong năm 2025".

Bài và ảnh: Lê Hòa