Xử phạt hút thuốc lá nơi công cộng: Vẫn còn bỏ ngỏ

Mặc dù Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã quy định rõ các địa điểm cấm hút thuốc lá nơi công cộng, song trên thực tế, tình trạng vi phạm vẫn diễn ra khá phổ biến. Không chỉ gây khó chịu cho những người xung quanh, hành vi hút thuốc lá nơi công cộng còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Trong khi đó, việc xử lý, xử phạt các hành vi vi phạm vẫn còn nhiều bất cập, khiến quy định của pháp luật chưa thực sự đi vào cuộc sống.

Nhiều thách thức trong thực thi

Theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, các địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn bao gồm: cơ sở y tế, cơ sở giáo dục, cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng, vui chơi, giải trí dành riêng cho trẻ em; khu vực có nguy cơ cháy, nổ cao; nhà hàng, quán ăn và nhiều không gian công cộng khác. Tuy nhiên, việc thực thi các quy định này trên thực tế vẫn còn lỏng lẻo. Nhiều nơi có treo biển “Cấm hút thuốc lá” nhưng việc kiểm tra, nhắc nhở và xử lý vi phạm chưa được thực hiện thường xuyên. Đáng chú ý, ý thức của một bộ phận người dân trong việc xây dựng môi trường công cộng không khói thuốc còn hạn chế. Dù biết rõ quy định, thậm chí nhìn thấy biển cấm, nhiều người vẫn ngang nhiên hút thuốc.

Ghi nhận tại một số công viên, trong lúc trẻ em vui chơi, không khó để bắt gặp hình ảnh người lớn ngồi hút thuốc ngay gần khu vực sinh hoạt chung. Khi được hỏi, anh Nguyễn Văn N. cho rằng: “Ở đây rộng, thoáng, hút thuốc cũng không ảnh hưởng gì.” Cách nghĩ chủ quan này cho thấy nhận thức về tác hại của khói thuốc thụ động vẫn chưa đầy đủ.

Không chỉ tại khu vui chơi, tình trạng hút thuốc lá còn diễn ra tại nhiều không gian công cộng khác như bến xe, quán ăn, nhà hàng, thậm chí trong khuôn viên cơ quan, bệnh viện và trường học.

Thực tế tại khuôn viên Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hóa cho thấy, dù hệ thống biển báo cấm hút thuốc được gắn tại nhiều vị trí như khoa, phòng, hành lang, khu vực đón tiếp bệnh nhân, song vẫn còn không ít người thản nhiên hút thuốc. Một số bệnh nhân hoặc người nhà bệnh nhân tranh thủ ra hành lang, khu vực cổng bệnh viện, quán nước xung quanh để hút thuốc, khiến khói thuốc theo gió bay ngược trở lại khu vực khám, chữa bệnh.

Chị Lê Thị Mai bày tỏ: “Nhiều người đàn ông đưa người thân đi khám bệnh vẫn vô tư hút thuốc. Khói thuốc bay vào khu vực chờ khám, người bệnh vốn đã mệt mỏi lại càng khó chịu.

Theo quan sát của chúng tôi, nhân viên y tế thường xuyên nhắc nhở người hút thuốc trong khuôn viên bệnh viện. Tuy nhiên, khi không có sự giám sát, tình trạng này lại tái diễn. Với lượng người ra vào bệnh viện mỗi ngày lên đến hàng trăm, thậm chí hàng nghìn lượt, việc kiểm soát hoàn toàn hành vi hút thuốc là điều không dễ. Hơn nữa, các cơ sở y tế không có thẩm quyền xử phạt hành chính đối với người vi phạm, trong khi người dân bị ảnh hưởng bởi khói thuốc cũng chưa thực sự chủ động lên tiếng.

Chị Nguyễn Thị Hà (phường Hạc Thành) cho biết: “Luật đã quy định rõ cấm hút thuốc lá trong cơ sở y tế, vi phạm có thể bị phạt đến 500.000 đồng, nhưng trên thực tế hầu như không thấy ai bị xử phạt. Người không hút thuốc chỉ biết tránh đi chỗ khác.

Cán bộ y tế truyền thông cho người bệnh từ bỏ thuốc lá để bảo vệ sức khoẻ.

Cần đẩy mạnh truyền thông và xử lý nghiêm

Trao đổi về tác hại của khói thuốc thụ động, Thạc sĩ, bác sĩ nội trú Vương Thị Hường, Phó Trưởng khoa Cấp cứu, Bệnh viện Phổi Thanh Hóa cho biết: Khói thuốc thụ động chứa khoảng 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có ít nhất 69 chất gây ung thư. Mức độ nguy hiểm đối với người hít phải khói thuốc thụ động, đặc biệt khi tiếp xúc thường xuyên trong không gian kín, gần tương đương với người hút thuốc chủ động. Thực tế cho thấy, dù Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã khẳng định quyền được sống và làm việc trong môi trường không khói thuốc, nhưng nhiều người vẫn buộc phải hít khói thuốc mỗi ngày tại nơi ở, nơi làm việc và các địa điểm công cộng. Đây chính là nguyên nhân làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng như ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, tim mạch, đột quỵ, hen suyễn, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản và sự phát triển của trẻ em.

Theo các tổ chức y tế, mỗi năm trên thế giới có khoảng 600.000 ca tử vong do hút thuốc thụ động. Tại Việt Nam, Bộ Y tế cho biết có hơn 85.500 ca tử vong mỗi năm liên quan đến thuốc lá, trong đó trên 18.800 ca tử vong do hít phải khói thuốc thụ động. Những con số này cho thấy gánh nặng bệnh tật và kinh tế do thuốc lá gây ra là rất lớn.

Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã quy định rõ quyền và nghĩa vụ của người dân. Người không hút thuốc có quyền yêu cầu người hút thuốc chấm dứt hành vi tại nơi cấm, phản ánh và đề nghị xử lý vi phạm. Người hút thuốc có nghĩa vụ không hút thuốc tại nơi cấm, không hút trong nhà khi có trẻ em, phụ nữ mang thai, người bệnh và phải giữ vệ sinh chung. Tuy nhiên, trên thực tế, việc xử phạt hành chính vẫn chưa được triển khai đồng bộ; nhiều người còn e ngại khi nhắc nhở, phản ánh hành vi vi phạm. Chính những “khoảng trống” này khiến quy định của pháp luật chưa phát huy hết hiệu lực.

Trong bối cảnh thuốc lá vẫn là nguyên nhân gây tử vong cho hàng chục nghìn người mỗi năm, việc thực thi nghiêm các quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá là yêu cầu cấp thiết. Bên cạnh tăng cường tuyên truyền, thay đổi nhận thức cộng đồng, cần có các biện pháp xử lý quyết liệt, nghiêm minh đối với hành vi vi phạm, để mỗi không gian công cộng thực sự trở thành môi trường an toàn, không khói thuốc – vì sức khỏe của cộng đồng và tương lai bền vững của xã hội.

Tô Hà