Nhảy sạp - nét đẹp văn hóa trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào dân tộc Thái Quan Sơn

Huyện Quan Sơn có 4 dân tộc anh em Kinh, Mường, Thái, Mông cùng sinh sống, trong đó dân tộc Thái chiếm 80,44% dân số. Đây là huyện miền núi cao còn lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống, đặc sắc, như: trang phục, trò chơi, trò diễn và một số làn điệu dân ca, dân vũ, trong đó có điệu nhảy sạp của đồng bào Thái.

Trung tâm Văn hóa - Thông tin tỉnh phối hợp với UBND huyện Quan Sơn tập huấn làn điệu nhảy sạp của đồng bào Thái cho người dân ở thị trấn Sơn Lư.

Nhảy sạp (hay còn gọi là múa sạp) là điệu múa dân gian đặc sắc của dân tộc Thái trong những dịp vui, hay trong lễ hội xuân. Khởi thủy của nhảy sạp là bắt nguồn từ công việc trong đời sống hằng ngày. Để tổ chức nhảy sạp, người ta chuẩn bị hai cây tre lớn, chắc và đủ dài làm sạp chính, cùng với nhiều cặp sạp con nhỏ hơn. Hai chiếc sạp chính đặt cách nhau một khoảng rộng vừa đủ để gác hai đầu các sạp con. Từng cặp sạp con đặt song song tạo thành một dàn sạp. Hai chiếc sạp cái đặt cách nhau một khoảng rộng đủ để gác hai đầu các cây sạp con, từng cặp sạp con đặt song song, cách đều nhau chừng hai gang tay, tạo thành dàn sạp. Người tham gia nhảy sạp thường là trai gái trong bản được chia thành hai tốp, một tốp đập sạp và một tốp nhảy sạp. Mỗi đôi trai gái ngồi hai đầu một cặp sạp con và gõ theo nhịp 4/4, cứ 3 lần gõ sạp lên sạp cái thì một lần gõ hai sạp con vào nhau tạo ra âm thanh, tiết tấu vừa múa, vừa gõ vừa hát. Những người đập sạp phải đều tay, tốc độ ban đầu chậm nhưng sau có thể nâng dần lên, khiến các bước nhảy khó dần. Người múa lần lượt từng cặp trai gái nhảy vào dàn sạp, mỗi người cầm một chiếc khăn múa dài, khi tung lên, khi uốn lượn quanh người. Động tác nhẹ nhàng, uyển chuyển, lúc dồn dập biến đổi ngang, dọc, chéo, tròn, tất cả đều diễn ra trên dàn sạp và phải đúng nhịp, làm sao khi hai sạp con chập vào nhau thì người nhảy không bị kẹp vào chân. Cuộc vui kéo dài không biết chán, cuốn hút mọi người rất hào hứng, say sưa... và đây còn là dịp để dân làng hội tụ, vui chơi, các chàng trai, cô gái tìm hiểu nhau, giao duyên tạo nên không khí vui tươi, náo nức, hân hoan.

Tuy nhiên, theo thời gian làn điệu nhảy sạp của đồng bào Thái ở Quan Sơn dần bị mai một, trước thực trạng đó, tháng 3-2021, UBND huyện Quan Sơn đã phối hợp với Trung tâm Văn hóa - Thông tin tỉnh tổ chức lớp tập huấn phục dựng, bảo tồn nhảy khèn Pá Hộc, dân tộc Mông; nhảy sạp dân tộc Thái cho 30 người là các hạt nhân văn hóa tiêu biểu của khu du lịch động Nang Non, thị trấn Sơn Lư. Thông qua lớp tập huấn các học viên sẽ được các nghệ nhân địa phương, đạo diễn, biên đạo múa truyền đạt làn điệu nhảy Pá Hộc của đồng bào dân tộc Mông; các làn điệu dân ca, làn điệu múa, các điệu nhảy sạp dân tộc Thái và phương pháp dàn dựng chương trình văn nghệ phục vụ khách du lịch và văn hóa cộng đồng. Qua đó, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc, đồng thời giúp người dân có thêm kiến thức để phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng.

Bài và ảnh: Khánh Linh