Tìm lời giải cho “bài toán” rác thải

Khối lượng rác thải tăng nhanh theo đà đô thị hóa, gia tăng dân số, tạo sức ép lớn lên hệ thống thu gom, xử lý. Thực trạng này đòi hỏi những giải pháp đồng bộ, từ phân loại rác thải tại nguồn đến đầu tư hoàn thiện các khu xử lý rác tập trung với quy mô, công nghệ tiên tiến, nhằm giảm gánh nặng môi trường, bảo đảm chất lượng sống cho người dân.

Bãi rác tại phường Sầm Sơn dự kiến đóng cửa vào ngày 31/12/2025.

Xã Thiệu Hóa được hình thành trên cơ sở sáp nhập thị trấn Vạn Hà và các xã lân cận nên mật độ dân số tương đối lớn, là khu vực tập trung nhiều cơ quan, trường học, siêu thị, nhà máy, cửa hàng ăn uống, hộ kinh doanh gia đình... vì vậy lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trên địa bàn xã ngày một tăng.

Theo UBND xã, mỗi ngày địa phương phát sinh khoảng 36,06 tấn rác. Mặc dù tỷ lệ thu gom, vận chuyển, xử lý đạt khoảng 93,90%, song vẫn còn khoảng 2,2 tấn rác/ngày chưa được thu gom. Trên địa bàn không có khu xử lý rác thải tập trung, phải phụ thuộc vào các đơn vị thu gom hoặc xử lý tạm tại 2 bãi rác Đồng Thái Mau (3.000m2) và Đồng Màu (5.000m2) bằng hình thức chôn lấp, đốt thủ công, gây nguy cơ ô nhiễm môi trường và không còn phù hợp với quy định. Tuyến vận chuyển về khu xử lý rác thải Đông Nam (nay thuộc phường Đông Quang) cũng đang quá tải, nhiều thời điểm không tiếp nhận, khiến rác tồn đọng, thu gom bị gián đoạn.

Khó khăn trong công tác xử lý rác thải sinh hoạt không chỉ diễn ra tại xã Thiệu Hóa, mà xảy ra ở nhiều địa phương trong tỉnh, nhất là ở các khu vực đô thị, đông dân cư, khu du lịch. Tại phường Sầm Sơn, bãi rác nằm cạnh sông Đơ nhiều năm qua luôn ở trong tình trạng quá tải nghiêm trọng. Bãi rác này được xây dựng từ năm 1992 với công suất ban đầu 50 tấn/ngày, đêm trên diện tích 2,7ha. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng của đô thị du lịch Sầm Sơn, lượng rác đổ về bãi rác đã tăng đột biến, vượt xa công suất thiết kế. Tình trạng quá tải tại bãi rác gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống các hộ ở gần khu vực bãi rác. Bãi rác Đông Nam cũng trong tình trạng quá tải. Tháng 5/2025, người dân sinh sống ở các phường trung tâm khu vực TP Thanh Hóa trước đây đã từng chứng kiến tình trạng rác thải ùn ứ khắp nơi do rác không được thu gom trong vài ngày. Nguyên nhân là do các hộ dân sống gần bãi rác Đông Nam cản trở xe vận chuyển rác của Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Thanh Hóa đi vào khu xử lý rác thải Đông Nam vì họ quá bức xúc trước tình trạng ô nhiễm môi trường phát sinh từ bãi rác.

Đánh giá của ngành chức năng cho thấy, trong năm 2025 tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trên địa bàn tỉnh ước khoảng 920.178 tấn (tương đương khoảng 2.361 tấn/ngày), đạt 93,68%. Trong đó, khối lượng chất thải rắn sinh hoạt được xử lý bằng công nghệ đốt là khoảng 230.120 tấn (đạt 26,7%); khối lượng chất thải rắn sinh hoạt được xử lý bằng biện pháp chôn lấp là khoảng 427.364 tấn (đạt 49,58%); khối lượng chất thải rắn sinh hoạt tái chế, xử lý khác khoảng 95.780 tấn (đạt 11,11%); khối lượng chất thải rắn sinh hoạt làm thức ăn chăn nuôi, phân hữu cơ khoảng 108.718 tấn (đạt 12,61%).

So với cùng kỳ năm 2024, tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được thu gom xử lý tăng 1,58%, tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt xử lý bằng biện pháp chôn lấp giảm 13,92%. Nhiều gia đình, cơ sở kinh doanh đã từng bước triển khai phân loại rác tại nguồn, một phần rác hữu cơ được tận dụng làm thức ăn chăn nuôi, ủ phân vi sinh.

Mặc dù ghi nhận một số chuyển biến trong công tác phân loại, xử lý rác, song hiệu quả chưa đáng kể. Khối lượng chất thải rắn phát sinh ngày càng nhiều theo sự gia tăng về dân số, tốc độ đô thị hóa cao tạo nên áp lực cho hệ thống quản lý, xử lý rác thải hiện có. Việc phân loại, thu gom, vận chuyển chất thải, rác thải chưa đồng bộ. Nhiều bãi rác đã vượt xa công suất thiết kế nhưng chưa thể đóng cửa do thiếu cơ sở xử lý thay thế, ảnh hưởng lớn đến đời sống Nhân dân. Trong khi đó, tiến độ thực hiện các dự án xử lý chất thải rắn tập trung đều chậm tiến độ, có dự án chậm triển khai sau nhiều năm; có dự án sau nhiều năm triển khai ì ạch, khi nhà máy đi vào vận hành thử nghiệm lại phát sinh mùi hôi, ảnh hưởng đến môi trường xung quanh.

Trước những áp lực từ “bài toán” xử lý rác thải, UBND tỉnh đã ban hành văn bản chỉ đạo quản lý chất thải rắn sinh hoạt, đôn đốc hoàn thiện các nhà máy xử lý rác thải, công tác thanh tra, xử lý vi phạm được quan tâm, đã có hành động kiên quyết đóng cửa, di dời các cơ sở gây ô nhiễm. Cuối tháng 11/2025, Chủ tịch UBND tỉnh đã có văn bản chỉ đạo các đơn vị liên quan khẩn trương xử lý tình trạng ô nhiễm môi trường tại Khu xử lý rác thải Đông Nam (phường Đông Quang). Theo chỉ đạo, Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Thanh Hóa phải tăng cường phun chế phẩm giảm mùi, che phủ bãi rác, thực hiện nghiêm quy trình chôn lấp và phối hợp diệt côn trùng trong khu dân cư; doanh nghiệp sẽ dừng tiếp nhận rác tại bãi chôn lấp từ ngày 1/1/2026, chuyển toàn bộ rác về nhà máy xử lý và lập hồ sơ đóng cửa các ô chôn lấp, hoàn thành trước ngày 30/4/2026. Đối với bãi rác tại phường Sầm Sơn, chính quyền địa phương đang hoàn thiện các thủ tục để đóng cửa bãi rác theo kế hoạch vào ngày 31/12/2025 và nghiên cứu phương án xử lý đối với lượng rác tồn đọng.

Các ngành chức năng tiến hành rà soát, sửa đổi Quyết định số 51/2022/QĐ-UBND ngày 19/10/2025 về ban hành quy định tuyến đường và thời gian vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt, chất thải rắn công nghiệp thông thường, chất thải rắn nguy hại trên địa bàn tỉnh cho phù hợp với thực tiễn sau sáp nhập đơn vị hành chính và điều chỉnh phạm vi thu gom rác để giảm tải cho các bãi chôn lấp. Đồng thời, nghiên cứu, phê duyệt giá dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt để làm cơ sở pháp lý cho việc vận hành các nhà máy xử lý rác. UBND tỉnh chỉ đạo các ngành, địa phương, đơn vị tập trung tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ thực hiện và đưa vào hoạt động các nhà máy xử lý rác đang triển khai tại các phường Đông Quang, Bỉm Sơn, Nam Sầm Sơn.

Bài và ảnh: Việt Hương