Tăng cường công tác quản lý về cấp phép thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng

Hiện nay, các loại khoáng sản được thăm dò, khai thác trên địa bàn tỉnh chủ yếu làm vật liệu xây dựng; trong đó, nhóm khoáng sản làm xi măng (đá vôi, đá sét) đã được đầu tư khai thác, chế biến, với quy mô lớn mang lại hiệu quả kinh tế cao, giải quyết việc làm cho khoảng 5.000 lao động thuộc 4 nhà máy xi măng: Long Sơn, Bỉm Sơn, Công Thanh và Nghi Sơn, góp phần phát triển kinh tế của tỉnh trong những năm qua. Ngoài ra, có các loại khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường (đá, đất sét, đất san lấp) thuộc thẩm quyền quản lý, cấp phép của UBND tỉnh và trong những năm gần đây đã được đầu tư khai thác, chế biến hiệu quả, góp phần giải quyết việc làm cho khoảng 6.000 lao động, với thu nhập bình quân khoảng 60 - 70 triệu đồng/người/năm.

Khai thác đá làm vật liệu xây dựng tại xã Hà Tân (Hà Trung).

Thực tế cho thấy, việc cấp phép khai thác khoáng sản được thực hiện bảo đảm theo nguyên tắc hoạt động khoáng sản và quá trình thẩm định hồ sơ, xem xét cấp phép luôn tuân thủ nguyên tắc và điều kiện cấp giấy phép khai thác khoáng sản theo quy định tại Điều 53 Luật Khoáng sản; trình tự thủ tục cấp phép theo quy định tại Điều 60 Nghị định số 158/2016/NĐ-CP ngày 29-11-2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Khoáng sản; thành phần hồ sơ theo quy định tại Điều 59 Luật Khoáng sản. Việc cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản được UBND tỉnh, các ngành có liên quan thực hiện bảo đảm theo đúng nguyên tắc hoạt động khoáng sản, như: Phù hợp với quy hoạch khoáng sản được cấp có thẩm quyền phê duyệt; không thuộc khu vực cấm, tạm cấm hoạt động khoáng sản; không thuộc khu vực có rừng tự nhiên, phòng hộ; không thuộc hành lang an toàn đường bộ, lưới điện... bảo đảm cảnh quan môi trường, quốc phòng - an ninh. Thành phần hồ sơ, quy trình thẩm định, cấp phép được thực hiện chặt chẽ, phù hợp với quy định hiện hành của pháp luật. Công tác thăm dò khoáng sản do các chủ đầu tư thực hiện (tổ chức, cá nhân được lựa chọn để cấp phép thăm dò ở khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản hoặc đơn vị trúng thầu đấu giá quyền khai thác khoáng sản ở khu vực chưa thăm dò). Quy trình thực hiện thăm dò khoáng sản (phương pháp, khối lượng thăm dò, thời gian thực hiện...) được thực hiện theo đúng đề án thăm dò đã được Sở Tài nguyên và Môi trường, các ngành có liên quan thẩm định và được UBND tỉnh phê duyệt. Trong quá trình triển khai thăm dò, Sở Tài nguyên và Môi trường là cơ quan giám sát quá trình thực hiện của các đơn vị được cấp phép thăm dò. Kết thúc công tác thăm dò, Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với chủ đầu tư, đơn vị giám sát (được Sở Tài nguyên và Môi trường chỉ định) tổ chức nghiệm thu kết quả thăm dò làm cơ sở để chủ đầu tư hoàn thiện hồ sơ báo cáo kết quả thăm dò trình phê duyệt trữ lượng theo quy định. Sau khai thác, doanh nghiệp thực hiện đầy đủ các nội dung công việc theo đề án đóng cửa mỏ được duyệt, Sở Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm phối hợp với UBND cấp huyện, UBND cấp xã tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện, tổng hợp báo cáo UBND tỉnh ban hành quyết định đóng cửa mỏ, làm cơ sở bàn giao đất cho địa phương quản lý.

Tài nguyên khoáng sản có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, nhất là nhóm khoáng sản làm vật liệu xây dựng. Xác định tầm quan trọng của khoáng sản trong phát triển kinh tế - xã hội, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cấp, các ngành nâng cao ý thức chấp hành pháp luật; đồng thời, ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, điều hành nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên khoáng sản trên địa bàn. Đồng thời, giao Sở Tài nguyên và Môi trường tiếp tục khoanh định khu vực cấm, tạm cấm hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông, trình thẩm định, phê duyệt theo quy định và lập dự toán chi tiết, trình thẩm định, phê duyệt, thực hiện nhiệm vụ.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 562 cơ sở khai thác, chế biến khoáng sản làm vật liệu xây dựng; trong đó, những cơ sở khai thác, chế biến lớn mang lại hiệu quả kinh tế cao, giải quyết việc làm cho nhiều lao động, thu nhập ổn định, như: Các Nhà máy Xi măng Long Sơn, Xi măng Bỉm Sơn, Xi măng Công Thanh, Xi măng Nghi Sơn; gạch gốm ốp lát Ceramic - Vicenza... Thu ngân sách từ hoạt động khoáng sản (thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, tiền cấp quyền khai thác khoáng sản) trong những năm qua tăng dần.

Tuy nhiên, từ thực tế hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông trên địa bàn tỉnh thời gian qua, cho thấy: Nhiều thời điểm việc khai thác trái phép vẫn còn diễn ra phức tạp, khó kiểm soát. Các cơ sở chế biến đá xẻ, ốp lát, mỹ nghệ trên địa bàn một số huyện (tại các cụm công nghiệp, làng nghề...) còn gây ô nhiễm môi trường. Công tác quản lý về hóa đơn giá trị gia tăng đầu ra của sản phẩm chưa chặt chẽ. Cơ chế cấp phép hoạt động khoáng sản theo hình thức đấu giá còn nhiều bất cập, khó thực hiện. Việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản ở khu vực chưa có kết quả thăm dò không phù hợp với thực tế khi triển khai thực hiện. Quy trình cấp phép còn nặng về thủ tục hành chính, mất nhiều thời gian để hoàn thiện hồ sơ (khoảng 2 đến 4 năm). Đối với các mỏ khoáng sản do UBND tỉnh cấp chủ yếu là đá, cát làm vật liệu xây dựng thông thường, đất làm vật liệu san lấp phục vụ các dự án trên địa bàn và phần lớn phục vụ các dự án sử dụng ngân sách Nhà nước, như: Các dự án giao thông, đê điều, các công trình hạ tầng xây dựng nông thôn mới... được triển khai với thời gian ngắn. Do đó nếu thực hiện đúng quy trình cấp phép sẽ kéo dài thời gian, không đáp ứng được nhu cầu, dẫn đến có nhiều thời điểm khan hiếm nguồn vật liệu xây dựng, làm tăng giá thành đầu vào công trình và ảnh hưởng đến tiến độ thi công dự án.

Đại diện lãnh đạo Sở Xây dựng, cho biết: Để thực hiện có hiệu quả công tác quản lý về cấp phép thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng trong thời gian tới, UBND tỉnh tiếp tục chỉ đạo các sở, ban, ngành, UBND các huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn thực hiện nghiêm các quy hoạch khoáng sản làm vật liệu xây dựng được cấp thẩm quyền phê duyệt; kiên quyết không chấp thuận các dự án thăm dò, khai thác khoáng sản và sản xuất vật liệu không có trong quy hoạch. Đi đôi với đó, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao trình độ, trách nhiệm của đội ngũ công chức cấp huyện, xã trong tham mưu quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản. Đồng thời, nâng cao trách nhiệm quản lý Nhà nước, trách nhiệm của người đứng đầu chính quyền cơ sở trong quản lý tài nguyên khoáng sản. Triển khai thực hiện triệt để Quyết định số 1285/QĐ-UBND ngày 19-4-2021 của UBND tỉnh về việc phê duyệt phương án bảo vệ khoáng sản cát, sỏi lòng sông chưa khai thác trên địa bàn tỉnh; trong đó, có quy định trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị quản lý Nhà nước trong công tác quản lý khai thác, tập kết, vận chuyển, kinh doanh cát, sỏi trên địa bàn tỉnh. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động khai thác, chế biến, sản xuất, kinh doanh, lưu thông và sử dụng vật liệu trong công trình xây dựng trên địa bàn; kiên quyết xử lý hoặc kiến nghị xử lý đối với tổ chức, cá nhân cố tình vi phạm trong hoạt động khai thác, sản xuất vật liệu xây dựng. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, vận động quần chúng Nhân dân hỗ trợ cung cấp thông tin tố giác về việc vi phạm pháp luật về khai thác, chế biến, vận chuyển và sử dụng khoáng sản trái phép. Hướng dẫn, khuyến khích đầu tư, sản xuất các loại vật liệu mới, vật liệu cao cấp có tính năng vượt trội, thân thiện với môi trường, vật liệu sử dụng nguyên liệu phế thải công nghiệp, vật liệu san lấp công trình, tiết kiệm tài nguyên khoáng sản.

Bài và ảnh: Xuân Hùng