Sau tất cả, lại trở về vạch xuất phát

Phong trào Hamas và Israel đã nối lại cuộc đối đầu vũ trang toàn diện ở dải Gaza. Chế độ ngừng bắn kéo dài 2 tháng đã kết thúc, mặc dù được các bên tuân thủ khá nghiêm ngặt, bảo đảm hoạt động của các nhà trung gian quốc tế. Tuy nhiên, cuối cùng sự khác biệt vẫn tồn tại và xung đột ở Gaza tái bùng phát như một hệ quả tất yếu.

Israel chủ động tấn công

Ngày 18/3, Israel tuyên bố nối lại hoạt động quân sự ở Gaza, với lý do Hamas đã “biến quá trình trao đổi tù nhân thành một trò hề” và đã nhiều lần thay đổi một cách đột ngột; cố gắng đưa những con tin “ít giá trị hơn” vào danh sách. Hamas phản bác rằng, Israel cũng biến mọi cuộc trao đổi thành một vụ bê bối bằng cách viết lại danh sách những người Palestine đã được thỏa thuận sẽ được thả. Hơn nữa, theo Hamas, các cơ quan tình báo Israel đã vi phạm thỏa thuận và tiến hành thanh trừng có chủ đích một số người Palestine được trả tự do - ví dụ như Nail Abid, người vốn bị cáo buộc đã thực hiện vụ tấn công quán cà phê Hillel ở Jerusalem năm 2003.

Sự nghi kỵ giữa các bên luôn tồn tại, và đặc biệt leo thang sau một loạt vụ bê bối. Cả Tel Aviv và phong trào Hamas đều hiểu rằng, việc tiếp tục “giai đoạn nóng” của cuộc xung đột chỉ là vấn đề thời gian. Nhưng cộng đồng quốc tế, ngay cả những người bi quan nhất, cũng không nghĩ cuộc xung đột tại dải Gaza lại có thể đến nhanh như thế.

Có thể khẳng định, quân đội Israel đã bắt đầu chuẩn bị cho khả năng phá vỡ các thỏa thuận ngay ngày hôm sau lệnh ngừng bắn chính thức có hiệu lực. Và sau đợt cải tổ trong Bộ Tổng tham mưu và bổ nhiệm Eyal Zamir, một tướng lĩnh có “quan điểm diều hâu”, làm người đứng đầu lực lượng, việc thành lập một đơn vị thiện chiến sẵn sàng nhận nhiệm vụ ở dải Gaza là ưu tiên hàng đầu.

Không phải ngẫu nhiên mà người Israel đã nhanh chóng giành lại vị trí mà họ đã để lại trước đó. Ngày 20/3, các đơn vị tiền phương của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã quay trở lại hành lang Netzarim và khôi phục lại hầu hết các trạm kiểm soát đã bị phá hủy khi rời khỏi vùng đất này. Hành lang Netzarim là con đường dài gần 6,5 km ngay phía nam thành phố Gaza, chạy từ đông sang tây, kéo dài từ biên giới Israel đến biển Địa Trung Hải. Do đó, không khó hiểu khi mục tiêu của Israel quay trở lại khu vực này là nhằm định hình lại dải Gaza và củng cố sự hiện diện quân sự tại đây.

Ngoài ra, lực lượng Israel còn nhắm tới thị trấn biên giới Rafah. Vào ngày 29/3, IDF đã điều động thêm các đơn vị vào khu vực này với mục đích mở rộng vùng đệm an ninh ở phía nam và tạo thêm đòn bẩy đối với giới lãnh đạo chính trị Hamas.

Để yểm trợ cho các cuộc tiến công trên bộ, quân đội Israel tiến hành các cuộc không kích liên tục vào Hamas. Trong vòng chưa đầy 2 tuần, Israel đã tiêu diệt ít nhất 5 quan chức cấp cao của Hamas, bao gồm cả thành viên Bộ Chính trị Hamas Ismail Barhoum, người được gọi là “thủ tướng” của phong trào này.

Có thể nói, Israel đã nhanh chóng đưa thế bế tắc ở Gaza trở lại khuôn khổ trước đây - sự bế tắc mà Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhận được từ người tiền nhiệm. Tuy nhiên, cũng có những khác biệt. Điển hình như việc Tel Aviv đã học được bài học từ những sai lầm trước đây và không bỏ qua hoạt động của các lực lượng đồng minh của Hamas, vốn đã khiến IDF phải trả giá đắt trong chiến dịch quân sự trước đây. Tận dụng thời điểm lực lượng Houthi ở Yemen đang phải bận đối đầu với Mỹ, Israel có cơ hội tập trung vào việc vô hiệu hóa tiềm lực quân sự của Hamas một cách có hệ thống.

Đàm phán trong bế tắc

Tuy nhiên, bất chấp các cuộc giao tranh, cả Israel và Hamas đều không rời khỏi phòng đàm phán - có vẻ như hy vọng đối thủ của mình sẽ thiếu kiềm chế hơn để tạo cớ cho bên còn lại hành động. Cả hai bên đều đang cố gắng “phù hợp hóa” các hành động quân sự hiện tại với tiến trình các cuộc đàm phán, bất chấp thực tế là ai cũng hiểu đàm phán hiện nay đang dần đi vào ngõ cụt.

Trong khi đó, các bên cũng có những quan điểm riêng về vai trò, đề xuất của các nhà trung gian quốc tế. Ví dụ, các nhà lãnh đạo Hamas đồng ý với đề xuất mới của Ai Cập về lệnh ngừng bắn 50 ngày ở dải Gaza để đổi lấy 5 con tin người Israel. Còn Israel hoan nghênh sáng kiến của UAE và Qatar nhằm tạo ra cơ chế “trao đổi bảo đảm” các con tin theo tỷ lệ “1 đổi 1”. Rõ ràng, ngay khi một bên ủng hộ kế hoạch của bất kỳ bên trung gian nào, các điều kiện đối ứng sẽ bắt đầu được đưa ra. Và kết quả là, các điều kiện thường không thể được thực hiện, các cuộc đàm phán quay trở lại điểm xuất phát.

Diễn biến tình hình xung quanh dải Gaza hiện nay phần lớn chịu ảnh hưởng bởi nỗ lực của Israel nhằm khởi động lại “kế hoạch Trump” về việc tái định cư cưỡng bức hoặc tự nguyện người dân ở vùng đất này sang các quốc gia và khu vực khác. Trong khi chính quyền Mỹ đã chọn “gác lại vấn đề này” một thời gian để xoa dịu phản ứng của các đồng minh Ả Rập, thì ngược lại, Israel đang cố gắng cụ thể hóa kế hoạch này. Nhiệm vụ tìm kiếm “khu tái định cư” cho người Palestine ở Gaza không chỉ được giao cho Bộ Quốc phòng, mà còn cho cơ quan tình báo quốc gia Mossad, khi cơ quan này nhận được lệnh “tìm ra các tuyến đường thoát hiểm” cho người Palestine đến các nước châu Phi.

Đáp lại những bước đi trên, Hamas cố gắng cáo buộc Israel có hành vi phạm tội và “diệt chủng có giới hạn”; biến Tel Aviv là bên chủ động phá vỡ các thỏa thuận và ưu tiên sử dụng sức mạnh quân sự để giải quyết bất đồng. Tuy nhiên, chiến thuật này có vẻ ngày càng kém hiệu quả đối với người dân trong nước. Dải Gaza hiện đang rung chuyển bởi các cuộc biểu tình chống Hamas, người dân địa phương kiệt sức vì cuộc xung đột kéo dài và mong muốn một nền hòa bình riêng với Israel để đổi lấy lệnh ngừng bắn. Nếu căng thẳng hiện tại tiếp diễn, Hamas sẽ đối mặt với nguy cơ mất quyền kiểm soát vùng đất này ngay cả khi không có nhiều sự tham gia của Israel.

Xu hướng thời gian tới

Trong khi đó, Israel cũng có những mối lo ngại riêng. Mặc dù cục diện chiến sự tại Gaza đang nghiêng về IDF, song các yếu tố chính trị trong nước đang gây áp lực lên Thủ tướng Benjamin Netanyahu và những người ủng hộ ông. Phe đối lập tin rằng, giới tinh hoa cầm quyền, dưới chiêu bài chống lại Hamas, đang giải quyết các vấn đề chính trị của riêng mình, mà không quan tâm đến ý kiến của người dân Israel. Phe đối lập cáo buộc những vấn nạn tham nhũng, bê bối gián điệp, phá hủy mọi sáng kiến hòa bình chỉ để nhằm duy trì chiếc ghế của mình.

Mặt khác, liên minh chính phủ cũng phải đối mặt với áp lực từ Itamar Ben-Gvir và những người ủng hộ ông, những người đã rời bỏ chính phủ trong vụ bê bối vào tháng 1/2025, đẩy chính phủ đến bờ vực sụp đổ, và quay trở lại ngay sau khi giao tranh tiếp tục ở Gaza. Mặc dù thực tế là sự hòa hợp vẫn còn tồn tại giữa phe diều hâu của Ben-Gvir và phần còn lại của nội các, song tình thế này vô tình đặt Thủ tướng Benjamin Netanyahu vào thế “tiến thoái lưỡng nan”. Tel Aviv sẽ không thể cân bằng liên tục giữa đàm phán và hành động quân sự. Sớm hay muộn, ông Netanyahu sẽ phải đưa ra lựa chọn: hoặc là một nền hòa bình toàn diện với Hamas và một sự chia rẽ mới trong liên minh, hoặc là một cuộc chiến đi đến thắng lợi cuối cùng và sự bế tắc kéo dài với phe đối lập trong Quốc hội, với nguy cơ mất đi một bộ phận lớn cử tri còn do dự trong cuộc bầu cử sắp tới.

Sự lựa chọn của Chính phủ Israel vẫn là một câu hỏi lớn, mà bất cứ một sai lầm nào cũng có thể đánh đổi bằng chiếc ghế thủ tướng. Do đó, trước mắt cộng đồng quốc tế nhiều khả năng sẽ vẫn phải chứng kiến sự bế tắc ở Dải Gaza. Điều này có nghĩa là các bên sẽ tiếp tục “nói chuyện bằng nắm đấm”, xen kẽ các hành động ngoại giao.

Hùng Anh (CTV)