Nga đang từng bước định hình lại trật tự an ninh Trung Đông

Khi Washington vẫn dồn phần lớn nguồn lực cho mặt trận Ukraine, một cuộc dịch chuyển âm thầm đang diễn ra ở Trung Đông. Nga đang từng bước định hình lại trật tự an ninh khu vực.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Syria Ahmed al-Sharaa tại Moscow, Nga ngày 15/10/2025. Ảnh: Sputnik

Chuyến thăm Moscow của Tổng thống lâm thời Syria Ahmad al-Sharaa, cuộc gặp giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran Ali Larijani, cùng các tín hiệu chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh Putin - Trump cho thấy: Nga đang trở lại Trung Đông không chỉ bằng sức mạnh quân sự, mà bằng ngoại giao, năng lượng và vai trò trung gian chiến lược.

Từ “thất bại ở Syria” thành bàn đạp mới

Khi chính quyền Bashar al-Assad sụp đổ vào cuối năm 2024, không ít nhà phân tích phương Tây vội vã tuyên bố Moscow đã “thất bại” trong cuộc can thiệp kéo dài gần một thập kỷ tại Syria. Nhưng thực tế diễn biến năm 2025 lại cho thấy điều ngược lại.

Ngay trong chuyến thăm đầu tiên của tân Tổng thống Syria Ahmad al-Sharaa tới Moscow, ông Putin đã dành hơn hai giờ hội đàm kín tại Điện Kremlin - một thông điệp rõ ràng về tầm quan trọng chiến lược của mối quan hệ song phương. Hai bên thảo luận toàn diện về hợp tác kinh tế, nhân đạo, an ninh, và đặc biệt là tương lai của các căn cứ quân sự Nga ở Tartus và Hmeimim - những “nút chốt” đảm bảo cho sự hiện diện lâu dài của Nga tại Địa Trung Hải.

Bất chấp biến động chính trị ở Damascus, chính quyền mới vẫn lựa chọn duy trì và thậm chí củng cố mối quan hệ với Moscow. Nga không chỉ giữ được vị thế đối tác then chốt trong lĩnh vực quốc phòng mà còn trở thành nguồn viện trợ nhân đạo và năng lượng chủ lực cho Syria thời hậu chiến. Sau thời gian tạm gián đoạn vì thay đổi chính quyền, các chuyến tàu chở lúa mì Nga đã cập cảng Latakia trở lại, giúp giải tỏa cuộc khủng hoảng lương thực nghiêm trọng nhất trong hơn ba thập niên tại quốc gia này.

Từ lĩnh vực năng lượng, vận tải, xây dựng cho đến in ấn tiền tệ và giáo dục, hơn 40 dự án đầu tư của Nga đang được triển khai, biến Moscow thành đối tác phục hồi kinh tế hàng đầu của Damascus. Trong khi đó, sự hiện diện của quân đội Nga tiếp tục đóng vai trò răn đe đối với các cuộc không kích của Israel và bảo đảm tính toàn vẹn lãnh thổ của Syria.

Nga đã chuyển bại thành thắng, biến Syria từ chiến trường thành bàn đạp ngoại giao.

Nga - Iran: Liên minh vượt ngoài toan tính tạm thời

Nếu Syria là bàn đạp, thì Iran đang nổi lên như đối tác chiến lược trung tâm trong cấu trúc an ninh mới mà Nga muốn kiến tạo tại Trung Đông.

Tổng thống Nga Vladimir Putin gặp Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran Ali Larijani. Ảnh: Sputnik

Cuộc gặp gần đây giữa Tổng thống Nga Putin và Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran Ali Larijani, người mang theo thư tay của Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei đã biểu thị một mức độ tin cậy chính trị hiếm thấy. Chuyến thăm lần thứ hai của ông Larijani chỉ trong năm nay, diễn ra trong bối cảnh Nga và Iran đều phải đối mặt với sức ép từ phương Tây, nhưng lại nhìn thấy cơ hội để gắn kết lợi ích lâu dài.

Từ năng lượng, thương mại cho đến hợp tác hạt nhân, Moscow và Tehran đang mở rộng hợp tác theo hướng liên kết cơ cấu chứ không chỉ là bắt tay chiến thuật. Thỏa thuận mua máy bay chiến đấu của Nga, lời khẳng định của Ngoại trưởng Sergey Lavrov về việc sẵn sàng giúp khôi phục thỏa thuận hạt nhân, hay việc Iran tăng cường tham gia các định chế như BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), tất cả đều cho thấy một xu hướng nhất quán: hai nước đang tìm kiếm không gian chiến lược chung để giảm phụ thuộc vào phương Tây và củng cố “trục Á - Âu” đang hình thành.

Washington, vốn xem Iran là “vấn đề an ninh trọng yếu” ở Trung Đông, có lý do để lo ngại. Sự gắn kết giữa Moscow và Tehran, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng và công nghệ bán dẫn, đang tạo ra một khuôn khổ an ninh mới ngoài tầm ảnh hưởng của Mỹ, điều mà giới hoạch định chính sách ở Washington từng coi là “vạch đỏ”.

Nga giữa Tehran và Damascus: Người dàn xếp thận trọng

Sự kiện Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran Larijani và tổng thống Syria al-Sharaa cùng đến Moscow trong cùng một tuần không phải là trùng hợp. Nga đang muốn định vị mình là trung tâm kết nối giữa các đối thủ khu vực, nhất là khi mối quan hệ giữa Iran và chính quyền mới ở Syria trở nên nguội lạnh sau khi ông Assad ra đi.

Bằng vị thế đặc biệt - có quan hệ tin cậy với cả hai bên, và duy trì các kênh liên lạc quân sự, Moscow đang đóng vai trò cầu nối, giúp hai đồng minh truyền thống tránh va chạm lợi ích. Với Iran, việc giữ được sự phối hợp tối thiểu với Damascus là yếu tố sống còn để duy trì ảnh hưởng ở Levant. Với Syria, Nga là đối tác có thể bảo đảm cân bằng giữa nhu cầu ổn định trong nước và các sức ép bên ngoài.

Một chi tiết đáng chú ý khác là Nga đã trở thành kênh liên lạc gián tiếp giữa Iran và Israel. Theo tiết lộ của tổng thống Nga Putin tại hội nghị thượng đỉnh Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (SNG) ở Dushanbe, Israel đã gửi thông điệp tới Tehran thông qua Moscow, bày tỏ mong muốn tránh leo thang xung đột. Chính vai trò trung gian này giúp Nga nổi lên như “người hòa giải đáng tin cậy” - vị trí mà Mỹ từng nắm giữ trong nhiều thập niên nhưng đang dần đánh mất.

Không chỉ hòa giải, Nga còn đang định hình một cơ chế đa phương tiềm năng, nơi các bên như Tehran, Damascus và thậm chí Tel Aviv có thể đàm phán thông qua kênh Moscow. Đây là bước đi phản ánh rõ triết lý đối ngoại mới của Nga: giành ảnh hưởng không bằng áp đặt, mà bằng điều phối và trung gian.

Nga và hình hài trật tự an ninh mới

Những động thái gần đây cho thấy chiến lược của Moscow tại Trung Đông không còn thuần túy mang tính quân sự như thời điểm can thiệp ở Syria năm 2015. Nga đang chuyển sang mô hình ảnh hưởng mềm, dựa trên đối tác, viện trợ và hòa giải - một cách tiếp cận thực dụng, phù hợp với nguồn lực hiện nay và tầm nhìn dài hạn về thế giới đa cực.

Thông qua Iran, Nga mở rộng ảnh hưởng sang vùng Vịnh và Nam Á. Thông qua Syria, Nga duy trì hiện diện tại Địa Trung Hải và cửa ngõ Trung Đông. Và thông qua vai trò trung gian giữa các đối thủ khu vực, Moscow củng cố hình ảnh cường quốc có thể đối thoại với mọi bên, điều mà Washington ngày càng khó làm được.

Về phía Mỹ, dù vẫn xem Trung Đông là khu vực chiến lược, song việc phải cùng lúc xử lý khủng hoảng Ukraine, Gaza và cạnh tranh ở khu vực khác khiến sức tập trung của Washington bị phân tán. Chính khoảng trống ấy tạo cơ hội để Nga và Iran tái định hình cấu trúc an ninh khu vực theo hướng bất đối xứng, nơi sức mạnh được đo bằng khả năng duy trì ổn định chứ không chỉ bằng sức mạnh quân sự.

Moscow trở lại, bằng con đường khác

Từ Syria đổ nát đến Tehran đầy thách thức, Moscow đang từng bước dựng lại hình ảnh một cường quốc biết kiên nhẫn, thận trọng và nhất quán trong mục tiêu chiến lược, trở thành “người kiến tạo trật tự mới” - dựa trên liên kết, trung gian và lợi ích song phương lâu dài.

Trung Đông, hơn bao giờ hết, lại trở thành phép thử cho tầm ảnh hưởng toàn cầu của Nga. Nếu thành công trong việc duy trì ổn định, cân bằng giữa các đối thủ và mở rộng hợp tác kinh tế - nhân đạo, Nga sẽ chứng minh rằng sức mạnh không chỉ đến từ vũ khí, mà còn từ khả năng định hình luật chơi trong một thế giới đang tái cấu trúc.

Bích Hồng (Nguồn: RT)