Một cuốn sách hay về dòng họ trên đất xứ Thanh

Cầm trên tay cuốn “Những gương mặt tiêu biểu họ Trần quê Thanh Hóa qua các thời kỳ lịch sử” do Nhà xuất bản Công an nhân dân ấn hành, tôi thực sự ngỡ ngàng. Viết về một dòng họ, về những người tiêu biểu được lịch sử khẳng định công trạng, cống hiến, cộng đồng tôn vinh trên địa bàn một tỉnh, có lẽ đây được coi là một hành động tiên phong trong lĩnh vực xuất bản! Đâu đó cũng có vài dòng họ xuất bản sách, nhưng phần lớn là “kỷ yếu” hoặc mang tính liệt kê, những người nổi tiếng trong dòng họ ấy... nhưng thiếu những “CV” đầy đủ!

Cuốn sách “Những gương mặt tiêu biểu họ Trần quê Thanh Hóa qua các thời kỳ lịch sử” được in trang trọng, xuất bản vào cuối Thu 2025. Chủ biên là cử nhân Trần Văn Thịnh - hậu duệ dòng họ Trần quê Thanh Hóa. Ông hiện là Chủ tịch Hội Dân tộc học và nhân học Thanh Hóa, Chủ tịch Liên chi hội Khoa học lịch sử lực lượng vũ trang Thanh Hóa. Ông đã có hàng vạn trang viết về xứ Thanh, trên nhiều lĩnh vực, từ khảo cứu lịch sử đến văn hóa, con người trên quê hương Thanh Hóa... Đó chính là yếu tố để cuốn sách này đạt đến chiều sâu về lịch sử, mang tính đặc sắc về văn hóa của những gương mặt tiêu biểu dòng họ Trần trên mảnh đất xuất hiện nhiều đời vua, chúa trong thời kỳ quân chủ và nhiều danh tướng, danh sỹ trong các thời kỳ tiếp theo của lịch sử dân tộc!

Sách được bố cục khoa học và trình bày hợp lý. Sự phân kỳ lịch sử phù hợp, mang tính logic chặt chẽ. Nhiều ảnh đẹp có giá trị tư liệu hiện vật lịch sử cao. Tiêu chí “tiêu biểu” được quán triệt trong suốt quá trình biên soạn, qua các giai đoạn khác nhau.

Có thể nói, cho dù cuốn sách chỉ viết về những gương mặt tiêu biểu, trong một dòng họ, trên một địa phương cụ thể, nhưng nó ít nhiều đã đạt đến độ phổ quát xã hội một cách tương đối.

Đây được coi là một nỗ lực đáng ghi nhận, rất nghiêm túc, là cả một quá trình tích cực của Hội đồng dòng họ Trần trên mảnh đất Thanh Hóa. Từ chủ trương ra cuốn sách đến việc sưu tầm tư liệu, bàn bạc, thảo luận tạo được sự đồng thuận cao giữa các thế hệ trong dòng tộc... từ việc đặt bài, chọn lọc bài, chỉnh sửa, biên tập sơ bộ cho đến kinh phí in ấn, phát hành... tất cả phải là sự cố gắng, sự vào cuộc, sự đồng tâm cao của Hội đồng họ Trần Thanh Hóa.

Cuốn sách “Những gương mặt tiêu biểu họ Trần quê Thanh Hóa qua các thời kỳ lịch sử” gồm ba phần, được bố cục khá chặt chẽ và logic.

Phần mở đầu được viết khá sâu sắc với sự khái quát về những đóng góp của dòng họ Trần Việt Nam từ buổi Hùng vương dựng nước, đến thời kỳ nhà Trần trị vì xã tắc; tiếp đến họ Trần trong thời kỳ cách mạng, cũng như những đóng góp của dòng họ Trần trên quê hương Thanh Hóa.

Phần thứ nhất: Những gương mặt tiêu biểu họ Trần quê Thanh Hóa thời xưa - với ba chương:

Chương I: Tiến sĩ Nho học và quan chức họ Trần quê Thanh Hóa thời Quân chủ.

Chương này đưa ra Thời kỳ quân chủ có 8 tiến sĩ Nho học họ Trần quê Thanh Hóa.

Chương II: Võ tướng họ Trần quê Thanh Hóa trong các triều đại.

Trong các triều đại quân chủ, có 12 võ tướng họ Trần quê Thanh Hóa, cả 12 võ tướng đều danh tiếng lẫy lừng với nhiều công trạng trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm giữ gìn giang sơn, xã tắc.

Chương III: Cung từ Hoàng Thái hậu thời Hậu Lê: Trần Thị Ngọc Trần.

Bà là người có công giúp Bình Định vương Lê Lợi hạ thành Nghệ An mở rộng địa bàn hoạt động của nghĩa quân Lam Sơn, từ đó tiến ra Bắc quét sạch giặc Minh, giành thắng lợi hoàn toàn, Lê Lợi lên ngôi Hoàng đế khai mở vương triều Hậu Lê kéo dài hơn 360 năm với 27 vương hệ. Bà có công sinh ra Hoàng đế Lê Thái Tông nối nghiệp Lê Thái Tổ kéo dài vương nghiệp nhà Hậu Lê.

Phần thứ hai: Những gương mặt tiêu biểu họ Trần quê Thanh Hóa thời đại Hồ Chí Minh - gồm bốn chương:

Chương I: Bà mẹ Việt Nam anh hùng quê Thanh Hóa.

Trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm thời đại Hồ Chí Minh, dòng họ Trần Thanh Hóa có 53 bà mẹ Việt Nam anh hùng, đã dâng hiến chồng con cho non sông đất nước. Trên chiến trường chồng con của các mẹ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh giữ gìn bờ cõi non sông. Đất nước thanh bình, các chị các anh đã hóa hồn thiêng sông núi.

Chương II: Lãnh đạo cấp cao và Tướng lĩnh họ Trần quê Thanh Hóa thời đại Hồ Chí Minh.

Trong thời đại Hồ Chí Minh, dòng họ Trần Thanh Hóa thật vinh dự, tự hào có một Bộ trưởng, một Lão thành cách mạng - Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa; có một Trung tướng và 5 Thiếu tướng.

Chương III: Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân và Anh hùng lao động họ Trần quê Thanh Hóa thời đại Hồ Chí Minh.

Do có nhiều đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, dòng họ Trần Thanh Hóa được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu anh hùng cho 8 cá nhân; trong đó có một Anh hùng Lao động và 7 Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Chương IV: Các nhà khoa học họ Trần quê Thanh Hóa thời đại Hồ Chí Minh.

Trong thời đại Hồ Chí Minh, dòng họ Trần Thanh Hóa vinh dự có 8 cá nhân nhà tri thức, nhà khoa học được vinh danh với các học hàm, học vị.

Trong đó có nhà văn hóa nổi tiếng Trần Mai Ninh và 3 giáo sư - tiến sĩ, 3 phó giáo sư - tiến sĩ, một trí thức khoa học công nghệ tiêu biểu Việt Nam.

Phần thứ ba: Phụ lục

Gồm một số tác phẩm văn, thơ, nhạc do hậu duệ họ Trần Thanh Hóa, và bạn hữu ngoài dòng họ sáng tác ca ngợi những đóng góp của dòng họ Trần qua các thời kỳ lịch sử.

“Những gương mặt tiêu biểu họ Trần quê Thanh Hóa qua các thời kỳ lịch sử” trong tôi cảm rõ niềm khâm phục về những con người họ Trần quê Thanh Hóa trong suốt chiều dài lịch sử; tôi tin chắc trong mỗi người con hậu duệ dòng họ Trần Thanh Hóa cũng trào dâng niềm tự hào về các thế hệ ông cha. Trào dâng niềm tôn kính và ngưỡng mộ những tấm gương tiêu biểu trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc hơn bốn ngàn năm qua.

Cuốn sách được xuất bàn không chỉ là món quà quý cho những người trong dòng họ Trần quê hương Thanh Hóa mà nó cũng là món quà có ý nghĩa đối với ai được sở hữu cuốn sách này!

Có thể nói đây là ấn phẩm có hàm lượng thông tin văn hóa, hàm lượng tri thức lịch sử khá phong phú, chân thực. Thông tin về các gương mặt tiêu biểu họ Trần quê Thanh Hóa qua các thời kỳ lịch sử được kết nối chặt chẽ theo tiến trình lịch sử của đất nước, cũng như tiến trình phát triển trên quê hương xứ Thanh.

Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc về cuốn sách quý này!

Đại tá Nguyễn Hữu Đức

Nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa Quân sự