Kỷ luật tích cực - “chìa khóa” nuôi dưỡng thế hệ tương lai

Ở nhiều vùng quê, những buổi sinh hoạt cộng đồng về nuôi dạy con cái không còn xa lạ với những thông điệp “chấm dứt bạo lực”, “nuôi dạy trẻ bằng tình thương và kỷ luật tích cực”. Trong buổi học ngoại khóa, các em nhỏ mạnh dạn chia sẻ về quyền được bảo vệ, được sống trong môi trường an toàn. Những đổi thay ấy, dù âm thầm, nhưng đang góp phần tạo dựng nên một không gian lành mạnh cho trẻ em.

Sinh hoạt ngoại khóa về phòng, chống bạo lực thể chất đối với trẻ em tại Trường THCS Phú Lộc (xã Hoa Lộc).

Những điểm sáng từ cơ sở

Người dân xã Phú Lộc (cũ) nay là xã Hoa Lộc vốn nổi tiếng cần cù, gắn bó với nghề biển. Song, trong những nếp nhà ven sóng, không ít phụ huynh từng coi đòn roi là “cách dạy con nghiêm khắc”. Từ khi được chọn làm điểm triển khai Dự án “Nâng cao năng lực cộng đồng trong phòng, chống bạo lực thể chất đối với trẻ em trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa” (gọi tắt là dự án) do Tổ chức Terre des Hommes (CHLB Đức) tài trợ, các cấp ủy, chính quyền, hội phụ nữ, đoàn thanh niên, các trường học cùng vào cuộc. Các buổi tập huấn cho phụ huynh, cán bộ địa phương diễn ra sôi nổi. Không chỉ học kiến thức, người tham gia còn được thảo luận tình huống, chia sẻ câu chuyện thực tế của gia đình mình.

Điểm nhấn đặc biệt ở xã Hoa Lộc là sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và dự án. Thầy, cô giáo mạnh dạn đưa nội dung phòng, chống bạo lực vào sinh hoạt ngoại khóa. Học sinh không chỉ học cách nhận diện bạo lực mà còn tập kỹ năng tự bảo vệ, cách nói “không” khi bị quát mắng, đánh đập. 30 em được chọn tham gia tập huấn đã hóa thân thành tuyên truyền viên nhỏ tuổi. Trong những giờ ra chơi, các em kể cho bạn bè nghe về “thấu hiểu bản thân, trưởng thành hạnh phúc”, về việc chia sẻ cảm xúc thay vì dùng bạo lực. Từ sân trường, thông điệp ấy lan tỏa khắp làng quê.

Tương tự ở phường Quảng Phú, ban quản lý đã chọn cách tiếp cận sáng tạo. Hệ thống loa phường phát đi thông điệp phòng, chống bạo lực, kết hợp mạng xã hội và phát tờ rơi tận tay. Nhờ đó, thông tin đến được cả những gia đình bận rộn, ít có thời gian tham gia sinh hoạt cộng đồng.

Điểm sáng nổi bật là “Câu lạc bộ cha mẹ tích cực” - nơi 50 phụ huynh nòng cốt vừa học, vừa chia sẻ kinh nghiệm. Tại các buổi gặp gỡ, họ kể cho nhau nghe về cách kiểm soát cơn giận, cách trò chuyện với con tuổi dậy thì, cùng nhau tìm giải pháp thay cho quát mắng, đánh đập. Không chỉ dừng ở trong phòng họp, những “cha mẹ tích cực” ấy còn trở thành “người hàng xóm tận tâm”, sẵn sàng tư vấn, hỗ trợ các gia đình khác khi thấy dấu hiệu trẻ bị bạo lực.

Không chỉ dừng lại ở phường Quảng Phú hay xã Hoa Lộc, dự án còn lan tỏa mạnh mẽ tại nhiều địa bàn khác như: phường Đông Thọ, Đông Vệ, Đông Sơn trước đây (nay là phường Hạc Thành) đã biến hệ thống loa truyền thanh thành kênh tuyên truyền quen thuộc. Tại các xã ven biển như: Ngư Lộc, Triệu Lộc, Hưng Lộc cũ, hàng chục buổi tập huấn được tổ chức, thu hút đông đảo phụ huynh và học sinh tham gia, đặc biệt là nhóm trẻ em có hoàn cảnh khó khăn. Ở thị trấn Bút Sơn cùng các xã Hoằng Phong, Hoằng Đức, Hoằng Thịnh, Hoằng Tiến cũ... cũng ghi dấu bằng nhiều mô hình câu lạc bộ cha mẹ, sinh hoạt thôn xóm gắn với tuyên truyền phòng chống bạo lực. Nhờ vậy, tinh thần “nói không với bạo lực trẻ em” đã dần trở thành thông điệp quen thuộc trong từng cộng đồng dân cư.

Dấu ấn sau nửa chặng đường

Khởi động từ tháng 11/2023, dự án mang trong mình “sứ mệnh” đặc biệt, giúp trẻ em được lớn lên trong môi trường an toàn, nuôi dưỡng. Không chỉ hướng đến việc giảm thiểu những trận đánh, tiếng quát trong gia đình, dự án còn gieo vào nhận thức cộng đồng một văn hóa mới - văn hóa tôn trọng và yêu thương trẻ.

Trọng tâm của dự án là 15 xã, phường, thị trấn thuộc 3 huyện Hậu Lộc, Hoằng Hóa, TP Thanh Hóa cũ (sau khi sắp xếp, sáp nhập còn 11 xã, phường). Đây là những địa bàn có nhiều trẻ em thuộc nhóm dễ bị tổn thương nhất. Thông qua chuỗi hoạt động tập huấn, truyền thông, sinh hoạt cộng đồng, dự án trao quyền cho chính cha mẹ, cán bộ và trẻ em để họ trở thành những “người gác cổng” bảo vệ trẻ em. Ý nghĩa sâu xa là làm thay đổi tận gốc rễ cách nuôi dạy, xóa bỏ quan niệm “thương cho roi, cho vọt” đã ăn sâu bao đời.

Chỉ sau 18 tháng, dự án đã để lại nhiều dấu ấn: hơn 6.750 trẻ em và 11.909 cha mẹ được nâng cao nhận thức; 752 phụ huynh được đào tạo trở thành tuyên truyền viên; 450 cán bộ cơ sở có kỹ năng bảo vệ trẻ; 38 tin, bài, phóng sự lan tỏa thông điệp rộng rãi; 435 hoạt động tuyên truyền với hàng nghìn lượt người tham gia.

Những con số ấy phản ánh sức lan tỏa mạnh mẽ, nhiều bậc phụ huynh thừa nhận, lần đầu tiên họ hiểu việc đánh con không phải là dạy dỗ mà là vi phạm pháp luật, để lại vết thương lâu dài. Trẻ em sau tập huấn không chỉ biết bảo vệ mình mà còn tự tin nói cho bạn bè, cho cha mẹ nghe. Đó là sự thay đổi quan trọng nhất.

Tuy vậy, dự án cũng gặp không ít khó khăn. Việc sáp nhập đơn vị hành chính khiến nhiều nhân sự thay đổi, ảnh hưởng đến tiến độ. Một số cán bộ hội còn hạn chế kỹ năng truyền thông, chưa thực sự cuốn hút người dân. Đặc biệt, tập quán “đòn roi để dạy con” vẫn chưa thể xóa bỏ ngay, cần thêm thời gian và nỗ lực.

Với sự đồng hành sát sao của Tổ chức Terre des Hommes, cùng quyết tâm của chính quyền địa phương và sự chủ động của Hội Bảo trợ Người khuyết tật, trẻ mồ côi và bảo vệ quyền trẻ em tỉnh Thanh Hóa - cơ quan chủ trì dự án đã nhanh chóng kiện toàn tổ chức, phân công lại nhân sự phù hợp với bối cảnh sáp nhập hành chính, bảo đảm các hoạt động không bị gián đoạn. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành và chính quyền cơ sở để thống nhất quy trình triển khai, giám sát tiến độ và hỗ trợ kỹ thuật cho từng địa bàn.

Trọng tâm của giai đoạn tới là nâng cao chất lượng tập huấn, chuyển từ phổ biến kiến thức sang rèn luyện kỹ năng thực hành: kỹ năng xử lý tình huống khi trẻ có nguy cơ bị bạo lực, kỹ năng giao tiếp và thuyết trình trước cộng đồng, cũng như khả năng tư vấn trực tiếp cho các gia đình. Bên cạnh đó, hội bảo trợ còn mở rộng mạng lưới tuyên truyền viên tình nguyện, gắn kết họ với hệ thống truyền thông cơ sở như loa phát thanh, bảng tin, tờ rơi và cả kênh trực tuyến. Những giải pháp đồng bộ này không chỉ giúp dự án duy trì sức lan tỏa đều đặn, mà quan trọng hơn là tạo dựng cơ chế phòng ngừa bền vững, đưa bảo vệ trẻ em trở thành công việc thường xuyên trong đời sống cộng đồng.

Bài và ảnh: Trần Hằng