Nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp đối với lao động khu vực miền núi

Trước sự vận động, phát triển không ngừng của khoa học – công nghệ và tri thức nhân loại cũng như trước yêu cầu của việc hội nhập thì giáo dục nghề nghiệp (GDNN) nói chung, đối với khu vực miền núi, các huyện nghèo nói riêng có vị trí hết sức quan trọng đòi hỏi cần phải đổi mới, nâng cao chất lượng GDNN.

Lớp học may công nghiệp tại Trường Trung cấp nghề miền núi.

Thực trạng nhìn từ những con số

Toàn tỉnh hiện có 91 cơ sở GDNN, trong đó khu vực 11 huyện miền núi chỉ có 12 cơ sở GDNN công lập, gồm 2 trường trung cấp nghề và 10 trung tâm GDNN – giáo dục thường xuyên cấp huyện, với quy mô tuyển sinh được cấp 6.905 người/năm, trong đó trình độ trung cấp 1.035 người, trình độ sơ cấp 5.870 người. Tuy ngành nghề đào tạo của các cơ sở GDNN khu vực miền núi tương đối đa dạng với 13 mã ngành, nghề trung cấp và trên 15 nghề sơ cấp, nhưng trong giai đoạn 2016-2018 các cơ sở cũng chỉ tuyển sinh đào tạo được 7.195 người, trong đó trung cấp 1.195 người, chiếm 25,2% (tốt nghiệp THCS chiếm 75,7%); sơ cấp 1.762 người, chiếm 37,2% và đào tạo dưới 3 tháng 4.328 người, chiếm 37,6%. Nếu so sánh với số liệu tổng tuyển sinh đào tạo toàn tỉnh là 222.976 người thì tỷ lệ ở miền núi chỉ chiếm khoảng 3,5%. Kết quả tốt nghiệp 201.469 người thì tỷ lệ miền núi chiếm 2,9%. Trong khi số lao động khu vực miền núi có khoảng 606,7 nghìn người, chiếm 26,8% lao động toàn tỉnh. Số liệu trên cho thấy tỷ lệ miền núi tham gia học nghề tại các cơ sở GDNN là rất thấp. Trong khi khoa học – công nghệ không ngừng phát triển và để đáp ứng xu thế hội nhập đòi hỏi chất lượng nguồn nhân lực ngày càng cao thì tỷ lệ lao động khu vực miền núi chủ yếu vẫn là lao động giản đơn, chưa qua đào tạo; tác phong và kỷ luật lao động còn nhiều hạn chế dẫn đến chất lượng việc làm chưa cao, tính ổn định, bền vững của việc làm còn thấp dẫn đến năng suất lao động và thu nhập thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao.

Đi tìm nguyên nhân

Lĩnh vực GDNN những năm qua luôn được tỉnh quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, ưu tiên đầu tư nguồn lực cho các cơ sở GDNN khu vực miền núi. Bên cạnh đó là sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành và hệ thống chính trị trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ đã góp phần từng bước đổi mới và nâng cao chất lượng GDNN, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tuy nhiên các trường trung cấp, cao đẳng, cơ sở GDNN khu vực miền núi còn ít, chủ yếu tập trung ở TP Thanh Hóa và một số huyện miền xuôi. Do vậy, khó khăn cho việc học trung cấp nghề của các em học sinh (hầu hết học sinh tốt nghiệp THCS đồng thời học nghề trình độ trung cấp và học văn hóa THPT chương trình giáo dục thường xuyên). Mặt khác, việc phân luồng học sinh sau THCS thực hiện chưa tốt. Năm học 2018-2019 khu vực miền núi có khoảng trên 75% học sinh tốt nghiệp THCS vào học tại các trường THPT, trường dân tộc nội trú; khoảng 10% vào học tại các trung tâm GDNN – giáo dục thường xuyên cấp huyện và chỉ khoảng 5% học trung cấp tại các trường nghề, còn lại là bỏ học hoặc sớm tham gia thị trường lao động. Chia sẻ về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Hương, Phó trưởng Phòng GDNN (Sở Lao động – Thương binh và Xã hội), cho biết: Do trang thiết bị dạy nghề cũ, không phù hợp thời đại công nghệ 4.0; giáo viên dạy nghề lại thiếu đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng đào tạo. Mặt khác, việc hướng nghiệp cho thanh niên khu vực miền núi và người dân tộc thiểu số còn hạn chế. Bản thân người lao động cũng chưa thực sự tích cực trong việc học nghề để tìm kiếm việc làm phù hợp mà mới chỉ tham gia các lớp đào tạo nghề được hỗ trợ chi phí đào tạo. Phần lớn lao động học nghề dưới 3 tháng xong chỉ duy trì được thời gian ngắn. Đối với học sinh thì cha mẹ vẫn muốn con em mình sau khi tốt nghiệp THCS tiếp tục học lên THPT, sau đó lên đại học hoặc phần lớn tham gia thị trường lao động phổ thông. Hơn nữa việc làm tại chỗ lại không có do rất ít công ty, doanh nghiệp lớn đóng trên địa bàn khu vực miền núi, có chăng thì cũng chỉ là doanh nghiệp nhỏ và vừa nên nhu cầu tuyển dụng lao động không nhiều.

Giải pháp để đột phá

Để phấn đấu năm 2020 có ít nhất 30% học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục học tại các cơ sở GDNN đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp; 40% học sinh tốt nghiệp THPT tiếp tục học tập tại các cơ sở GDNN đào tạo trình độ cao đẳng và đến năm 2025 có ít nhất 40% học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục học tại các cơ sở GDNN đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp; 45% học sinh tốt nghiệp THPT tiếp tục học tập tại các cơ sở GDNN đào tạo trình độ cao đẳng, các địa phương cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, địa phương và người lao động về GDNN. Các trường và các cơ sở GDNN – giáo dục thường xuyên tập trung nâng cao, xây dựng đội ngũ giáo viên và cán bộ đủ về số lượng và chất lượng, đạt chuẩn theo quy định. Đổi mới chương trình học, giáo trình đào tạo phù hợp với tiến bộ của khoa học – công nghệ; tranh thủ nguồn lực đầu tư trang thiết bị cho các cơ sở GDNN; mở rộng quy mô, ngành nghề đào tạo; liên kết, phối hợp với doanh nghiệp để cùng tổ chức đào tạo, thực hành, thực tập đáp ứng nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp nhằm giải quyết việc làm cho người lao động sau học nghề. Thực hiện nghiêm việc phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông theo Kế hoạch số 158/KH-UBND ngày 11-7-2019 của UBND tỉnh trên cơ sở tổ chức rà soát số học sinh đã tốt nghiệp THCS nhưng không vào học THPT; tích cực tư vấn, động viên, tạo điều kiện thuận lợi để các em được học nghề trình độ trung cấp, đồng thời học văn hóa THPT theo chương trình giáo dục thường xuyên tại trung tâm GDNN – giáo dục thường xuyên và bảo đảm đầu ra cho người học.

Mai Phương