Chống biến đổi khí hậu - nhiệm vụ không của riêng ai

Dù ở mức độ quốc gia hay toàn cầu thì biến đổi khí hậu (BĐKH) luôn được xem là vấn đề cấp bách. Tác động do BĐKH đang là thách thức với an ninh khí hậu. Vì vậy, chủ động ứng phó với BĐKH được xác định là nhiệm vụ cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Nhiệm vụ này đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội, thay vì trách nhiệm của một cá nhân hay tổ chức cụ thể.

Người dân phường Quảng Phú tham gia dọn vệ sinh bảo vệ môi trường.

Nhiều năm trở lại đây, BĐKH ngày càng rõ nét như bão lũ, nắng nóng, hạn hán, rét đậm, rét hại... gây ra nhiều tổn thất về người, tài sản, hạ tầng kinh tế, văn hóa - xã hội và tác động xấu đến môi trường. Thanh Hóa là tỉnh nằm ở vùng Bắc Trung bộ có đường bờ biển dài 102km, khu vực miền núi chiếm 70% diện tích, hằng năm thường xuyên chịu tác động của thiên tai, bão lũ làm thiệt hại về người và tài sản, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và đời sống. Theo thống kê của ngành chức năng, những năm gần đây, thiệt hại do thiên tai, bão lũ gây ra trên địa bàn toàn tỉnh lên tới hàng nghìn tỷ đồng. Thiên tai cũng gây khó khăn về điều kiện ăn ở, vệ sinh môi trường, nguy cơ dịch bệnh cho Nhân dân vùng bị ảnh hưởng...

Đơn cử như năm 2024, trên địa bàn tỉnh xảy ra và chịu ảnh hưởng của 27 trận thiên tai, bao gồm: 3 cơn bão, 1 đợt rét hại, 5 trận lốc, sét; 8 đợt mưa lớn; 1 trận lũ quét... Thiên tai làm 3 người chết, 3 người bị thương, 1.064 nhà bị sập đổ, hư hỏng, 42 điểm trường bị ảnh hưởng, 5.321ha lúa, 5.976ha hoa màu, rau màu và cây hàng năm bị thiệt hại; 11.493m bờ sông, bờ suối bị sạt lở; các tuyến đường Quốc lộ, đường tỉnh bị sạt lở, hư hỏng với chiều dài 2.650m... Ước tính thiệt hại khoảng 1.104 tỷ đồng. Cuối tháng 7/2025, do ảnh hưởng của cơn bão số 3, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh xảy ra dông lốc, bão kèm mưa lớn gây thiệt hại nặng nề trên nhiều lĩnh vực. Trong đó có 1 người bị thương; 251 nhà dân hư hỏng; gần 19.400ha lúa, hoa màu và cây ăn quả bị ngập, đổ gãy; hàng nghìn vật nuôi, thủy sản bị cuốn trôi. Hạ tầng giao thông, thủy lợi, đê điều xuất hiện nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng...

Để ứng phó trước tác động của BĐKH, diễn biến thiên tai ngày càng phức tạp, khó lường, các ngành, đơn vị, địa phương trong tỉnh đã tích cực, chủ động triển khai nhiều hoạt động thiết thực như tuyên truyền, phổ biến, giáo dục nâng cao nhận thức về BĐKH, thích ứng với BĐKH, phòng chống thiên tai, giảm nhẹ phát thải khí nhà kính; tăng cường công tác bảo vệ môi trường, quản lý khai thác tiết kiệm, hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên... Hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới; Tháng hành động vì môi trường; Tuần lễ biển và hải đảo Việt Nam, Ngày Đại dương thế giới... cũng được tổ chức thường niên thu hút đông đảo các tầng lớp Nhân dân tham gia.

Đặc biệt, công tác giáo dục BĐKH cho học sinh, sinh viên đã được cấp ủy, chính quyền, ngành chức năng quan tâm, chú trọng nhằm nâng cao kiến thức, kỹ năng phòng, chống, giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra và thích ứng với BĐKH. Trong đó đáng chú ý là việc khánh thành và đưa vào sử dụng Trung tâm Giáo dục BĐKH tại Trường Đại học (ĐH) Hồng Đức. TS. Lê Văn Cường, Trưởng Khoa Nông - Lâm - Ngư nghiệp, Trường ĐH Hồng Đức, cho biết: Trường ĐH Hồng Đức là một trong số ít và là trường ĐH đầu tiên đưa học phần “Đại cương về BĐKH” vào tất cả các chương trình đào tạo bậc ĐH từ khóa tuyển sinh năm 2024. Đặc biệt, tháng 9/2024, trong khuôn khổ Dự án “Tăng cường khả năng thích ứng với BĐKH của trẻ em và cộng đồng thông qua giáo dục khí hậu và trồng rừng tại tỉnh Thanh Hóa” do Tổ chức Cứu trợ Trẻ em - Văn phòng Đại diện tại Việt Nam tài trợ, Trung tâm Giáo dục BĐKH, Trường ĐH Hồng Đức được thành lập. Sau 1 năm vận hành, trung tâm đã đạt được nhiều kết quả tích cực và có sức lan tỏa lớn trong cộng đồng học sinh, sinh viên trên địa bàn tỉnh với gần 3.600 lượt học sinh, sinh viên của Trường ĐH Hồng Đức và 11 trường THPT trên địa bàn tỉnh đã đến học tập, trải nghiệm. Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm cá nhân trong ứng phó với BĐKH.

Tuy nhiên, đánh giá từ ngành chức năng cho thấy, công tác ứng phó với BĐKH trên địa bàn tỉnh vẫn gặp nhiều khó khăn, thách thức, nhất là sự hỗ trợ, chung tay góp sức từ cộng đồng chưa cao. Hoạt động ứng phó với BĐKH ở nhiều địa phương có lúc, có nơi còn bị động, lúng túng, thiếu đồng bộ; năng lực cảnh báo, dự báo thiên tai, giám sát BĐKH vẫn còn hạn chế nhất định... Trong khi đó, xu hướng bão lũ có cường độ ngày càng mạnh hơn; các hiện tượng thời tiết cực đoan diễn biến khó lường tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp, tàn phá hạ tầng, ảnh hưởng đến đời sống của Nhân dân ở nhiều nơi.

Thực tiễn này đặt ra yêu cầu, nếu không ứng phó một cách hệ thống, tổng thể, thống nhất, liên ngành, liên vùng, có trọng tâm, trọng điểm và có bước đi phù hợp trong từng giai đoạn cùng sự chung tay, góp sức của cộng đồng xã hội thì chúng ta sẽ đối mặt với những nguy cơ thiệt hại do BĐKH gây ra là không hề nhỏ, đe dọa trực tiếp đến sự phát triển bền vững. Do đó, các cấp, ngành cần phát huy mọi khả năng, huy động, sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực để đáp ứng yêu cầu cả trước mắt và lâu dài đối với nhiệm vụ chống BĐKH. Đồng thời xác định rõ, cuộc chiến chống BĐKH là cuộc chiến của mọi tổ chức và của mỗi người dân, chứ không của riêng ai.

Bài và ảnh: Phong Sắc