Bảo tồn đa dạng sinh học để phát triển bền vững

Với tiềm năng lớn về tài nguyên, đa dạng sinh học (ĐDSH), trong những năm qua, các cấp, ngành, địa phương trong tỉnh đã có nhiều chủ trương, chính sách bảo tồn các nguồn gen động, thực vật đặc hữu, quý hiếm, phát huy sự ĐDSH nhằm đảm bảo các mục tiêu phát triển bền vững cho tương lai.

Cá thể rùa quý hiếm trên 40 năm tuổi được chăm sóc tại Vườn Quốc gia Bến En.

Tỉnh Thanh Hóa được các tổ chức quốc tế đánh giá là một trong 4 vùng có tính ĐDSH cao của Việt Nam, là vùng được đề xuất ưu tiên cao nhất về bảo tồn ĐDSH trên toàn cầu, là một trong 200 vùng sinh thái ưu tiên bảo tồn trên thế giới.

Trên địa bàn tỉnh có 3 Vườn quốc gia (VQG) là Bến En, Xuân Liên và một phần của VQG Cúc Phương; 2 khu dự trữ thiên nhiên; 2 khu bảo tồn loài - sinh cảnh và 4 khu bảo vệ cảnh quan. Trong đó ghi nhận 1.417 loài thực vật rừng, 1.811 loài động vật rừng. Tỉnh cũng đã xác định 336 loài động, thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm, trong đó 38 loài được ưu tiên bảo vệ theo Nghị định số 64/2019/NĐ-CP của Chính phủ.

Được thành lập năm 1992, VQG Bến En có tổng diện tích tự nhiên 14.305,09ha, nằm trên địa bàn các xã: Như Thanh, Xuân Thái, Xuân Bình, Hóa Quỳ và Như Xuân. Tại đây ghi nhận được 1.417 loài thực vật bậc cao và 1.536 loài động vật, trong đó nhiều loài thuộc danh mục quý hiếm, được ghi danh trong Sách đỏ Việt Nam, Danh lục IUCN và Nghị định số 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ.

VQG Bến En là biểu tượng của sự tiên phong, tự cường trong nỗ lực bảo vệ ĐDSH, đồng thời bước đầu khai thác được các giá trị tự nhiên thông qua nhiều hoạt động khác nhau.

Vườn đã có chiến lược cụ thể về công tác phục hồi, bảo tồn ĐDSH với việc làm tốt công tác quản lý, bảo vệ rừng; tập trung và bảo tồn các loài động, thực vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng; nghiên cứu khai thác giá trị của ĐDSH để phát triển kinh tế xã hội tại vùng đệm; nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý. Đồng thời khai thác hiệu quả thế mạnh ĐDSH vào phát triển du lịch.

Phó Giám đốc Ban Quản lý VQG Bến En, Nguyễn Đình Hiếu cho biết: Vườn đã bảo tồn và phát triển thành công nhiều loài động, thực vật quý hiếm; xây dựng thành công nhiều mô hình có hiệu quả kinh tế cao góp phần phát triển sinh kế mới cho người dân vùng đệm. VQG sẽ tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ, bảo tồn thiên nhiên ở VQG; ứng dụng công nghệ thông tin địa lý (GIS) và viễn thám (RS) trong quản lý, bảo tồn và nghiên cứu; ứng dụng công nghệ sinh học trong nhân nuôi, bảo tồn và phục hồi các loài nguy cấp.

Thuộc hệ sinh thái chuyển tiếp giữa dãy núi Hoàng Liên Sơn và Bắc Trường Sơn, là nơi cư trú nhiều loài động, thực vật đặc hữu, Ban Quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hu (thuộc địa giới hành chính của 8 xã: Hiền Kiệt, Thiên Phủ, Nam Xuân, Phú Xuân, Phú Lệ, Trung Thành, Trung Sơn, Trung Lý) đã triển khai các nhiệm vụ, đề tài nghiên cứu khoa học về bảo tồn và phát triển các loài động thực vật rừng nguy cấp, quý hiếm và phục hồi sinh thái; thu thập xây dựng bộ dữ liệu khoa học, xây dựng bản đồ phân bố về các loài.

Đơn vị cũng đã kết hợp nghiên cứu trồng một số mô hình thử nghiệm nhằm nâng cao đời sống người dân vùng đệm, góp phần bảo tồn và phát triển nguồn gen các loài dược liệu. Các vụ vi phạm về săn bắn, khai thác trái phép động thực vật rừng giảm mạnh nhờ vào công tác tuần tra, tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân.

Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hu, Đỗ Ngọc Dương cho biết: “Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hu có khoảng 1.725 loài thực vật, 915 loài động vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm. Thông qua việc thực hiện các nhiệm vụ phục hồi sinh thái, đến nay, diện tích rừng của khu bảo tồn ngày càng được phục hồi và cải thiện về chất lượng, độ che phủ rừng đạt 98%. Cụ thể, đơn vị đã trồng mới được 150ha rừng đặc dụng, 2.000ha rừng sản xuất ở các xã vùng đệm; phục hồi các loài cây bản địa, khoanh nuôi tái sinh diện tích rừng tự nhiên có cây lim xanh, quế ngọc, giổi ăn hạt...; tổ chức sản xuất hơn 80 vạn cây giống chất lượng cao phục vụ trồng rừng; khoanh nuôi tái sinh rừng”.

Việc làm tốt công tác bảo tồn ĐDSH tại các VQG, khu bảo tồn thiên nhiên, kết hợp với triển khai các cơ chế, chính sách của Nhà nước tới cộng đồng địa phương đang từng bước giúp tỉnh bảo vệ và thúc đẩy ĐDSH một cách hiệu quả.

Từ năm 2021 đến nay, Chi cục Kiểm lâm đã tổ chức thực hiện, hoàn thành 2 đề tài khoa học công nghệ, 1 dự án và 5 nhiệm vụ nghiên cứu, bảo tồn loài. Tham mưu trình Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt, điều chỉnh phương án quản lý rừng bền vững các khu rừng đặc dụng, rừng phòng hộ giai đoạn 2021-2030; trình UBND tỉnh phê duyệt, điều chỉnh Đề án du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí trong rừng đặc dụng, rừng phòng hộ trên địa bàn tỉnh; tham mưu, thẩm định và trình cấp có thẩm quyền chuyển hạng Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên thành VQG Xuân Liên. Năm 2024, chi cục phối hợp với các khu bảo tồn chuyển tiếp 16 chương trình, đề tài, dự án, nhiệm vụ bảo tồn các loài động thực vật nguy cấp, quý hiếm, có giá trị kinh tế cao; tham mưu cho cấp trên phê duyệt 8 nhiệm vụ điều tra, nghiên cứu, bảo tồn tại VQG Bến En, Xuân Liên và các Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hu, Pù Luông với tổng kinh phí gần 20 tỷ đồng.

Phó chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lê Đức Cường nhấn mạnh: “Bảo vệ ĐDSH là bảo vệ môi trường sống tự nhiên của các loài động, thực vật hoang dã, cũng chính là bảo vệ hệ sinh thái, môi trường sống của con người trong hiện tại và tương lai. Thời gian tới, chi cục sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách theo hướng kết hợp hài hòa giữa bảo tồn với khai thác, sử dụng hợp lý ĐDSH; triển khai có hiệu quả chiến lược quốc gia về ĐDSH hướng đến mục tiêu phục hồi và đảm bảo tính toàn vẹn, kết nối; thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số; huy động nguồn lực tài chính, đa dạng đầu tư cho ĐDSH. Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và người dân về tầm quan trọng của bảo tồn ĐDSH, hướng tới mục tiêu trở thành một trong những tỉnh tiên phong về phát triển kinh tế tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, có tính cân đối, hài hòa giữa môi trường và phát triển”.

Bài và ảnh: Anh Tuân