Thạch Lập giữ nếp nhà sàn gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Trong dòng chảy hiện đại, việc bảo tồn nếp nhà sàn truyền thống gắn với phát huy bản sắc văn hóa địa phương đã và đang được các cấp chính quyền và Nhân dân xã Thạch Lập nỗ lực thực hiện.

Nhà sàn truyền thống đang được chính quyền, Nhân dân Thạch Lập gìn giữ và phát huy.

Thạch Lập có nguồn tài nguyên du lịch sinh thái đa dạng, cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp với những dãy núi cao, các con suối, thác nước... Với hơn 93% dân số là người dân tộc Mường, xã có nhiều nét văn hóa độc đáo, như: các trò diễn dân gian, nghệ thuật diễn xướng dân tộc Mường, hát ru, sắc bùa... Đặc biệt nơi đây vẫn gìn giữ được 892 nếp nhà sàn truyền thống, nhiều căn có tuổi đời trên dưới 100 năm. Trên cơ sở đó, xã đã thực hiện gắn bảo tồn nhà sàn truyền thống với du lịch cộng đồng, quyết tâm giúp đồng bào thay đổi tư duy, biết khai thác phát triển kinh tế từ bản sắc văn hóa dân tộc.

Thôn Lập Thắng là nơi hội tụ và lưu giữ đậm nét những giá trị đặc trưng của một vùng Mường cổ đã được chọn làm điểm trong việc thực hiện bảo tồn nhà sàn truyền thống gắn với phát triển du lịch tại xã Thạch Lập. Từ năm 2021 đến nay, cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước, trên địa bàn thôn đã tu sửa và xây mới được 61 nhà sàn truyền thống, tổng số tiền đầu tư khoảng 36,5 tỷ đồng; 10 hộ dân được hỗ trợ 20 triệu đồng/hộ chỉnh trang, trùng tu nhà sàn để thí điểm phát triển du lịch cộng đồng. Huyện Ngọc Lặc (cũ) cũng đã đầu tư trên 6 tỷ đồng xây dựng nhà sàn văn hóa cộng đồng, khuôn viên tại làng du lịch cộng đồng Lập Thắng. Đồng thời, mở các lớp tập huấn cho người dân ở thôn về phát triển du lịch cũng như kiến thức, kỹ năng phục vụ du khách; đào tạo nghề truyền thống (đan lát, dệt thổ cẩm...), bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể. Lễ hội Mường Lập được phục dựng thành công cũng góp phần quan trọng trong việc bảo tồn di sản văn hóa, đồng thời tạo thêm sản phẩm du lịch cho địa phương.

Trưởng thôn Lập Thắng Phạm Văn Cảnh cho biết: "Toàn thôn có 144 hộ dân, với 118 ngôi nhà sàn. Từ 10 hộ dân ban đầu đi tiên phong cải tạo, sửa chữa nhà sàn để làm du lịch cộng đồng, đến nay đã có 60 hộ thực hiện. Người dân đã tiến hành sửa chữa các cấu trúc hư hỏng, cải tạo môi trường, cảnh quan, nâng cấp công trình phụ để đáp ứng tiêu chuẩn lưu trú phục vụ du khách".

Từ không gian văn hóa nhà sàn, nhiều gia đình đã xây dựng, cải tạo thành các homestay giữ nét văn hóa bản địa, chế biến các món ăn đặc sản, xây dựng chương trình văn nghệ và hoạt động trải nghiệm nhằm phục vụ du khách.

Anh Phạm Văn Võ là một trong những hộ đầu tiên của xã mở dịch vụ homestay, đến nay cơ sở lưu trú của anh đã trở thành điểm đến ưa thích của du khách trong và ngoài tỉnh vào dịp cuối tuần. “Gia đình vẫn giữ nguyên một nhà sàn truyền thống mà 4 thế hệ cùng sinh sống. Bên cạnh đó, tôi đầu tư xây dựng thêm các nhà chòi, khu nấu nướng, vệ sinh, cải tạo đường vào ở một khu đất bên cạnh để làm homestay. Đến nay, homestay có thể phục vụ hơn 100 khách ăn uống và 30 khách lưu trú”, anh Võ chia sẻ.

Nhằm hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm phát triển loại hình du lịch cộng đồng, năm 2024, HTX nông nghiệp và dịch vụ du lịch Thạch Lập ra đời, đến nay đã phát triển lên gần 500 thành viên liên kết, phân chia thành các tổ sản phẩm phục vụ du lịch cộng đồng như: tổ đan lát, tổ dịch vụ ăn uống, lưu trú, tổ thêu dệt thổ cẩm... Bên cạnh đó, HTX đang từng bước khôi phục nghề trồng dâu, nuôi tằm, ươm tơ dệt vải, với mong muốn làm sống dậy nghề truyền thống; góp phần bảo tồn, quảng bá nét văn hóa lâu đời của người Mường tới du khách, tạo nên sắc màu riêng trong phát triển du lịch cộng đồng.

Mạch nguồn bất tận của văn hóa dân tộc Mường vẫn đang tiếp tục nuôi dưỡng tâm hồn của thế hệ trẻ Thạch Lập hôm nay. Bí thư Đoàn xã Thạch Lập Phạm Thị Hương chia sẻ: “Yêu những mái nhà sàn, yêu quê hương, hiện nay đoàn thanh niên xã đã tích cực triển khai các khóa đào tạo cho thanh niên về an toàn thực phẩm, cách phục vụ khách, quản lý đặt phòng, giá cả, tiếp thị, thu ngân, xử lý rác thải. Thanh niên học kỹ năng dẫn tour, ngoại ngữ cơ bản để đóng vai hướng dẫn viên. Bên cạnh đó làm trang facebook/Instagram/YouTube “Nhà sàn Thạch Lập”, thiết kế QR code ở mỗi nhà sàn, để dễ dàng lan tỏa hình ảnh quê hương đến với du khách”.

Chủ tịch UBND xã Thạch Lập Phạm Thị Lý cho biết: “Thời gian tới, chúng tôi quyết tâm đưa du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế có đóng góp tích cực đối với phát triển kinh tế - xã hội trong khi vẫn bảo tồn được các giá trị tự nhiên và giá trị văn hóa, tạo nhiều cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho cộng đồng địa phương. Để làm được điều đó, xã tích cực tuyên truyền, vận động người dân khôi phục các nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, trồng dâu nuôi tằm, đan lát mây tre, làm nông cụ truyền thống... Phối hợp với các phòng, ban liên quan mở các lớp tập huấn về nghiệp vụ du lịch, chế biến món ăn, kỹ năng làm du lịch cộng đồng, truyền dạy và bảo tồn các làn điệu dân ca, dân vũ, thành lập câu lạc bộ văn nghệ dân gian và duy trì sinh hoạt thu hút người dân tham gia, phục vụ khách du lịch. Phát triển HTX nông nghiệp và dịch vụ du lịch Thạch Lập trở thành mô hình quản lý điểm đến du lịch làng Lập Thắng. Quy hoạch và phát triển các điểm du lịch sinh thái trên địa bàn xã nhằm tạo thành chuỗi điểm đến trải nghiệm đa dạng, kết nối hài hòa với văn hóa bản địa của người Mường”.

Bài và ảnh: Anh Tuân