Phát triển ngành nghề truyền thống theo hướng bền vững

Thanh Hóa là địa phương có nhiều làng nghề tiểu thủ công nghiệp truyền thống, trong đó có những làng nghề tồn tại và phát triển hàng trăm năm, trở thành một phần thương hiệu đại diện cho các vùng văn hóa của tỉnh. Các sản phẩm ngành nghề truyền thống của tỉnh khá đa dạng, nhiều chủng loại, phần lớn mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, có sức cạnh tranh trên thị trường, như: đồ mộc Đạt Tài (xã Hoằng Hóa), đồ đồng (xã Thiệu Trung), cói mỹ nghệ (các xã: Nga Sơn, Hồ Vương), nước mắm Ba Làng (phường Hải Thanh)... Mỗi sản phẩm từ nghề, làng nghề truyền thống không chỉ đại diện cho văn hóa sản xuất, sinh hoạt có từ lâu đời mà còn là sinh kế góp phần tạo việc làm nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Cơ sở sản xuất nước mắm Ba Làng Vũ Gia của anh Vũ Tiến Điệp tại tổ dân phố Xuân Tiến 1, phường Hải Thanh.

Tại làng nghề mộc Đạt Tài (xã Hoằng Hóa) hiện có khoảng 70 hộ dân tham gia sản xuất đồ mộc, tập trung ở các thôn: Đạt Tài 1, Đạt Tài 2, Hà Thái. Doanh thu từ nghề mộc ước tính hàng trăm tỷ đồng, tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương. Nhờ vào sự tài hoa, tay nghề của những người thợ, sản phẩm đồ gỗ ở làng Đạt Tài đã có mặt ở khắp mọi miền Tổ quốc, được thị trường ưa chuộng, đánh giá cao về chất lượng. Coi trọng giá trị kinh tế do nghề mộc đem lại cho người dân và tạo sự bền vững, UBND huyện Hoằng Hóa (cũ) đã ban hành đề án phát triển nghề mộc Hà - Đạt giai đoạn 2020-2025, định hướng đến năm 2030. Trong đề án này, mục tiêu hướng đến là hình thành một khu sản xuất nghề mộc quy mô hàng hóa lớn, có khả năng cạnh tranh, trở thành trung tâm nghề mộc của cả tỉnh. Đồng thời trở thành một trong những điểm du lịch làng nghề của địa phương. Với định hướng đó, đã mang lại cho người dân địa phương kỳ vọng đưa tinh hoa nghề mộc vươn xa, tiếp thêm sự bền vững cho làng nghề đã tồn tại hàng trăm năm qua.

Làng nghề sản xuất nước mắm Do Xuyên - Ba Làng (phường Hải Thanh) được hình thành từ đầu thế kỷ XX và trở thành một trong những làng nghề biển nổi tiếng của tỉnh. Trải qua nhiều thăng trầm, khó khăn, sản phẩm nước mắm Do Xuyên - Ba Làng hôm nay vẫn tìm được chỗ đứng, khẳng định được thương hiệu nhờ các bí quyết gia truyền. Đến nay, làng nghề đang có khoảng 100 hộ tham gia sản xuất nước mắm theo phương pháp truyền thống. Trước nhu cầu phát triển mới, khoảng 5 năm gần đây, các hộ làm mắm ở làng nghề đều đầu tư mở rộng quy mô sản xuất, tìm cách nâng cao chất lượng và mẫu mã sản phẩm. Cơ sở sản xuất nước mắm Ba Làng Vũ Gia của anh Vũ Tiến Điệp tại tổ dân phố Xuân Tiến 1 đã có bề dày hàng trăm năm. Bởi gia đình anh đã có 3 đời nối nghiệp, gắn bó với nghề làm mắm truyền thống và “giắt lưng” được nhiều kinh nghiệm quý để cho ra đời các sản phẩm nước mắm, mắm tôm, mắm chua và mắm tép trứ danh, đang được nhiều người tin dùng. Hiện nay, một số sản phẩm mang nhãn hiệu Vũ Gia Ba Làng, như: mắm tôm, nước mắm, mắm tép... đã được thị trường, người tiêu dùng đón nhận. Trung bình mỗi năm gia đình anh Điệp cung ứng cho thị trường khoảng 3 nghìn lít nước mắm, 10 tấn mắm các loại, tạo việc làm thường xuyên cho 7 lao động.

Anh Vũ Tiến Điệp, chủ cơ sở sản xuất nước mắm Vũ Gia Ba Làng cho biết, với đặc thù là đơn vị sản xuất và chế biến nước mắm truyền thống lâu đời, cơ sở luôn tuân thủ nghiêm ngặt các bước từ khâu chọn lựa nguyên liệu đầu vào, đến cách ướp, chượp, chưng cất đến kiểm tra độ đạm... Ngoài việc chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm, cơ sở còn đầu tư cải tiến mẫu mã, nhãn mác để sản phẩm thu hút người tiêu dùng, tạo sức cạnh tranh trên thị trường.

Theo thống kê của Chi cục Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường), tính đến tháng 7/2025, toàn tỉnh có 31 nghề truyền thống, 31 làng nghề và 61 làng nghề truyền thống đã được Chủ tịch UBND tỉnh quyết định công nhận đạt các tiêu chí theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Tổng doanh thu của các làng nghề trong tỉnh hằng năm đạt khoảng 1.500 tỷ đồng. Các làng nghề đã tạo việc làm cho khoảng 16.000 lao động, thu nhập bình quân lao động làng nghề hiện nay đạt từ 6 - 12 triệu đồng/người/tháng. Tuy nhiên, những năm gần đây, nhiều nghề, làng nghề truyền thống của tỉnh đã và đang có nguy cơ mai một và đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

Trước thực trạng đó, đánh giá cao vai trò của làng nghề đối với phát triển kinh tế - xã hội, tỉnh Thanh Hóa đã vận dụng linh hoạt các cơ chế, chính sách của Trung ương về bảo tồn, phát triển nghề, làng nghề, làng nghề truyền thống. Đồng thời, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có Quyết định số 4182/QĐ-UBND phê duyệt kế hoạch thực hiện Quyết định số 801/QĐ-TTg ngày 7/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Chương trình bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam giai đoạn 2021-2030" trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Theo đó, tỉnh tập trung chỉ đạo các địa phương xây dựng kế hoạch khôi phục, bảo tồn đối với làng nghề, làng nghề truyền thống đang có nguy cơ mai một, thất truyền; hỗ trợ phát triển các làng nghề, làng nghề truyền thống đang hoạt động có hiệu quả và làng nghề mới. Đồng thời, hỗ trợ đầu tư cải tạo nâng cấp và hoàn thiện cơ sở hạ tầng làng nghề phục vụ sản xuất như: Đường giao thông, hệ thống thoát nước, điện, nước sạch, xây dựng trung tâm, điểm bán hàng, khu trưng bày, giới thiệu quảng bá các sản phẩm, kho bãi...; đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu; chuỗi liên kết giá trị làng nghề... từ đó tạo động lực cho các nghề, làng nghề, làng nghề truyền thống của tỉnh phát triển theo hướng bền vững.

Bài và ảnh: Thanh Hòa