Hướng tới loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con

Lây truyền HIV từ mẹ sang con là một trong 3 con đường chính làm lây nhiễm HIV/AIDS, nguy cơ lây truyền HIV lên đến 40%. Tuy nhiên, nếu bà mẹ mang thai được chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả thì tỷ lệ này chỉ còn dưới 2%, thậm chí là 0%. Do vậy, nhiều năm qua, ngành y tế đã triển khai chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con nhằm giúp các bà mẹ có HIV sinh ra những đứa con khỏe mạnh, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của phụ nữ nhiễm HIV và giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV trong cộng đồng.

Cán bộ Trạm Y tế Pù Nhi (Mường Lát) lấy mẫu xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai.

Tại Thanh Hóa, từ năm 2009 đã triển khai chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Theo đó, các dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con được lồng ghép vào hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản nhằm tiếp cận với phụ nữ mang thai sớm nhất để có thể khắc phục tình trạng xét nghiệm HIV muộn và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con bằng ARV muộn ở phụ nữ mang thai nhiễm HIV. Bằng nguồn ngân sách địa phương, sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, phụ nữ mang thai được xét nghiệm HIV miễn phí trong quá trình quản lý thai nghén, tại tuyến y tế cơ sở; phụ nữ mang thai nhiễm HIV được điều trị ngay tại các cơ sở y tế, hỗ trợ thuốc ARV điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV, bên cạnh được quản lý, chăm sóc điều trị, xét nghiệm miễn phí còn được cấp sữa ăn thay thế miễn phí, cho đến khi trẻ đủ 12 tháng tuổi. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng, đủ đã làm giảm đáng kể tỷ lệ trẻ bị nhiễm HIV từ mẹ.

Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, hiện nay trên địa bàn tỉnh tất cả phụ nữ nhiễm HIV mang thai và trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV đều được tư vấn, chuyển tiếp, theo dõi, quản lý, điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) trong chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Năm 2023, có 40 phụ nữ mang thai nhiễm HIV được điều trị ARV, trong đó có 35 người điều trị trước khi có thai, 5 người bắt đầu điều trị ARV trong thời kỳ chuyển dạ. Có 19 trẻ đẻ sống từ mẹ nhiễm HIV và đều được dự phòng ARV. Đã chẩn đoán sớm nhiễm HIV cho 19/19 trẻ dưới 18 tháng tuổi, trong đó 18/19 trẻ xét nghiệm HIV âm tính và 1 trẻ xét nghiệm HIV dương tính lần 1... Từ 1/1 đến 14/5/2024, điều trị dự phòng cho 7 phụ nữ mang thai nhiễm HIV, trong đó 3 người điều trị ARV trước khi có thai, 3 người bắt đầu điều trị ARV trong thời kỳ chuyển dạ, 1 người chưa điều trị ARV. Có 7 trẻ đẻ sống từ mẹ nhiễm HIV và đều được dự phòng ARV. Do tuân thủ đúng, đầy đủ quá trình điều trị bằng ARV, nên tất cả các trẻ sinh ra đều phát triển bình thường và không bị nhiễm bệnh.

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Trường Sơn, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, cho biết, tại Thanh Hóa, tỷ lệ người nhiễm HIV được điều trị đạt hơn 90%. Điều này có ý nghĩa rất lớn, bởi bệnh nhân được điều trị sớm sẽ giúp cải thiện được tình trạng sức khỏe. Đồng thời, ngăn chặn được sự nhân lên của virus HIV trong cơ thể, làm giảm khả năng lây nhiễm ra cộng đồng, giảm tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con. Tuy nhiên, để sinh ra những đứa con không bị nhiễm HIV, người mẹ nhiễm HIV phải được điều trị ARV và tuân thủ điều trị tốt; cần theo dõi thai kỳ, tuân thủ các biện pháp dự phòng lây nhiễm và điều trị dự phòng ngay cho trẻ từ lúc lọt lòng. Các biện pháp can thiệp trong chương trình dự phòng lây truyền từ mẹ sang con dù khá hiệu quả nhưng nếu muốn sinh con, người nhiễm HIV cần có tư vấn của bác sĩ để được cung cấp đầy đủ thông tin, kiến thức cho một thai kỳ khỏe mạnh, cần được theo dõi, điều trị đầy đủ.

Để thực hiện tốt công tác dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, thời gian qua, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, trung tâm y tế các huyện, thị xã, thành phố, các trạm y tế xã, phường, thị trấn đã thực hiện lồng ghép triệt để vào hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản nhằm tiếp cận với phụ nữ mang thai sớm nhất để có thể khắc phục tình trạng xét nghiệm HIV muộn và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con bằng ARV muộn ở phụ nữ mang thai nhiễm HIV. Đặc biệt, triển khai thực hiện hiệu quả Tháng cao điểm Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con (từ ngày 1 đến 30/6) hằng năm nhằm góp phần nâng cao nhận thức của các tầng lớp Nhân dân, đặc biệt là phụ nữ mang thai, vợ của những người nhiễm HIV trong độ tuổi sinh đẻ, phụ nữ có hành vi nguy cơ cao về lợi ích của xét nghiệm HIV sớm và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con sớm; giảm kỳ thị và phân biệt đối xử với phụ nữ mang thai nhiễm HIV và trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV, tăng cường sự hỗ trợ của gia đình, xã hội trong dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con...

Thực hiện Tháng cao điểm Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con năm 2024, các hoạt động dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con được đẩy mạnh trên toàn tỉnh, như: tăng cường truyền thông lưu động trên các tuyến đường chính và các địa điểm công cộng, treo băng zôn, phát tờ rơi, tuyên truyền trực tiếp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ; tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội về lợi ích của xét nghiệm sớm HIV cho phụ nữ mang thai; thời điểm phụ nữ nhiễm HIV có thể mang thai an toàn giảm nguy cơ lây nhiễm HIV cho con; lợi ích của dự phòng sớm lây nhiễm HIV; điều trị ARV sớm để dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con...

Để hướng tới mục tiêu “Loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con vào năm 2030”, hoạt động dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cần tiếp tục triển khai rộng khắp, đúng quy trình, tăng cường khả năng tiếp cận cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV, trên cơ sở giảm dần và tiến đến xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử với người nhiễm HIV và bệnh nhân AIDS, hướng tới loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con vào năm 2030. Vì sức khỏe và tương lai của con em mình, tất cả phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai hãy chủ động đi khám, xét nghiệm HIV. Nếu phát hiện bệnh và được điều trị theo phác đồ sớm, bệnh nhân có thể bảo đảm hiệu quả tối ưu trong việc giảm tỷ lệ lây nhiễm từ mẹ sang con.

Bài và ảnh: Tô Hà