Còn nhiều bất cập trong quản lý, sử dụng đất nghĩa trang (Bài cuối): Giải bài toán quy hoạch nghĩa trang

Xã hội phát triển, quá trình đô thị hóa ngày càng mạnh mẽ, quỹ đất nông nghiệp ở nhiều huyện dần thu hẹp và diện tích đất dành cho nghĩa trang cũng bị ảnh hưởng. Để giải quyết hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội với đời sống tâm linh, một số địa phương trong tỉnh đã tiên phong trong quy hoạch, quản lý nghĩa trang, đẩy mạnh cải cách việc mai táng, khuyến khích hỏa táng, vừa bảo đảm vệ sinh môi trường, vừa tiết kiệm cho gia đình và xã hội.

Khu nghĩa trang Đồng Chòi, xã Đông Văn, huyện Đông Sơn. Ảnh: P.V

Đóng cửa nghĩa trang

Đông Sơn là một trong những địa phương đi đầu trong thực hiện công tác quy hoạch, quản lý nghĩa địa, nghĩa trang trên địa bàn tỉnh. Trước đây, trên địa bàn huyện có tới 106 khu nghĩa trang, nghĩa địa với tổng diện tích 84,51ha. Các nghĩa trang, nghĩa địa rải rác ở các thôn trong xã, trung bình mỗi xã, thị trấn có 7 đến 8 nghĩa trang, nghĩa địa. Một số xã có từ 10 đến 15 khu nghĩa trang như: Đông Tiến 15 khu, Đông Thịnh 14 khu, Đông Hoàng 11 khu, thị trấn Rừng Thông 10 khu. Thực trạng đó tồn tại từ xa xưa, ảnh hưởng đến mỹ quan, môi trường, dẫn đến một số nơi có tình trạng tự ý lấn chiếm đất, bao chiếm đất để cơi nới khu lăng mộ...

Trước thực trạng đó, năm 2021 trên cơ sở thực hiện tiêu chí của các xã NTM nâng cao, kiểu mẫu, Phòng Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu cho UBND huyện Đông Sơn ban hành Kế hoạch số 22 ngày 26/1/2021 về việc quy hoạch nghĩa trang, nghĩa địa giai đoạn 2021-2030 và lộ trình đóng cửa các nghĩa trang, nghĩa địa không đảm bảo tiêu chí quy hoạch tại các xã, thị trấn.

Kế hoạch đặt ra mục tiêu phấn đấu, mỗi xã chỉ còn 1 đến 2 nghĩa trang theo đúng tiêu chí. Tức là từ con số 106 khu nghĩa trang, nghĩa địa, phấn đấu trong huyện chỉ còn hơn 30 đến 35 nghĩa trang.

Phó trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Đông Sơn Nguyễn Thị Hằng cho biết: Với sự chỉ đạo quyết liệt từ cấp ủy, chính quyền, đặc biệt là sự vào cuộc tích cực từ phía cấp ủy, chi bộ các thôn, lồng ghép các nội dung tuyên truyền, vận động, tạo được sự đồng thuận của Nhân dân trên địa bàn các xã, thị trấn cơ bản không còn tình trạng tự ý lấn chiếm đất để làm khu lăng mộ. Tính đến đầu năm 2024, toàn huyện đã thực hiện đóng cửa 79 nghĩa trang, nghĩa địa. Nhân dân có nhiều đổi mới trong tư tưởng khi lựa chọn hình thức chôn cất từ hung táng - cát táng sang hình thức hỏa táng.

Huyện Đông Sơn đã tiến hành quy hoạch mở mới 4 khu nghĩa trang tại xã Đông Minh (2,3ha), Đông Thanh (2,36ha), Đông Hoàng (1,25ha), Đông Tiến (4,99ha); đồng thời quy hoạch mở rộng, chỉnh trang 15 khu tại các xã Đông Ninh, Đông Hoàng, Đông Khê, Đông Hòa, Đông Quang, Đông Yên, Đông Phú, thị trấn Rừng Thông... Trong đó, 1 khu công viên nghĩa trang mở rộng gọi là công viên vĩnh hằng tại xã Đông Phú. Dự án công viên nghĩa trang này đã được đưa vào kế hoạch sử dụng đất.

Tại huyện Nga Sơn, các nghĩa trang hiện trạng trên địa bàn các xã, thị trấn đều được đầu tư xây dựng và cải tạo theo quy hoạch được duyệt. Toàn huyện hiện có 240,14ha đất nghĩa trang hiện trạng, nằm rải rác ở 24 xã, thị trấn trên địa bàn huyện. Huyện định hướng đóng cửa dần các nghĩa trang và di chuyển về một nghĩa trang tập trung. Hiện nay, UBND huyện Nga Sơn đang tiến hành điều chỉnh quy hoạch xây dựng vùng huyện đến năm 2045, trong đó quy hoạch nghĩa trang tập trung tại xã Nga Thắng với quy mô 10ha.

Khuyến khích hỏa táng

Để khắc phục tình trạng quá tải ở các nghĩa trang, cũng như thực hiện tiêu chí XDNTM, HĐND tỉnh đã có Nghị quyết số 249/2022/NQ-HĐND ngày 13/7/2022 về việc ban hành chính sách khuyến khích sử dụng hình thức hỏa táng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2022-2025.

Những khu nghĩa trang, nghĩa địa tồn tại từ những năm trước đang trong tình trạng quá tải.

Theo đó, đối tượng hỗ trợ là cơ quan, tổ chức, thân nhân, cá nhân trực tiếp đứng ra tổ chức mai táng theo hình thức hỏa táng cho người chết thuộc các đối tượng sau: (a) Người chết thuộc hộ nghèo, người có công với cách mạng có hộ khẩu thường trú trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. (b) Người chết có hộ khẩu thường trú tại các huyện miền núi; các xã miền núi thuộc huyện đồng bằng; các thôn, xã đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh (bao gồm cả thôn, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển, hải đảo); người chết thuộc hộ cận nghèo, người đang hưởng chính sách trợ cấp bảo trợ xã hội hàng tháng thuộc các huyện, thị xã, thành phố đồng bằng, ven biển theo Nghị định số 20/2021/NĐ-CP ngày 15/3/2021 của Chính phủ quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội.

Mức hỗ trợ chi phí hỏa táng cụ thể cho từng đối tượng quy định như sau: (a) hỗ trợ 4.500.000 đồng/người đối với đối tượng thuộc điểm a khoản 1 Điều 1 Nghị quyết này. (b) Hỗ trợ 3.000.000 đồng/người đối với đối tượng thuộc điểm b khoản 1 Điều 1 Nghị quyết này. Người được hưởng chính sách hỗ trợ khuyến khích sử dụng hình thức hỏa táng thuộc nhiều đối tượng khác nhau thì được nhận một lần hỗ trợ và hưởng một mức hỗ trợ cao nhất theo quy định.

Có thể nói, chính sách hỗ trợ, khuyến khích sử dụng hình thức hỏa táng thời gian qua đã nhận được sự đồng tình ủng hộ của Nhân dân. Việc khuyến khích sử dụng hình thức hỏa táng là việc làm rất có ý nghĩa đối với đời sống xã hội hiện nay. Sử dụng hình thức hỏa táng chúng ta thấy an tâm vì đã làm yên lòng người đã khuất, vừa nhanh gọn, đảm bảo vệ sinh môi trường, tiết kiệm chi phí, tiết kiệm đất lại không phải cải táng, không ảnh hưởng đến đời sống tâm linh...

Theo dự kiến, tổng kinh phí thực hiện chính sách giai đoạn 2022-2025 là 48,775 tỷ đồng. Kết quả, năm 2022-2023, kinh phí thực hiện là 29,462 tỷ đồng (năm 2022 là 6,962 tỷ đồng, năm 2023 là 22,5 tỷ đồng). Từ những con số trên cho thấy, số ca hỏa táng trong tỉnh tăng nhanh, giảm rất nhiều phiền hà, hủ tục trong việc tang, diện tích đất dành cho hung táng cũng giảm đáng kể. Ngoài ra, chính quyền các địa phương đã thực hiện việc quy hoạch đất nghĩa trang, nghĩa địa và vận động Nhân dân chôn cất người mất đúng nơi quy định, bảo đảm vệ sinh môi trường.

Hà Hương