Bầu cử Tổng thống Mỹ 2024: Những điều cần biết

Hôm nay, 5/11, nước Mỹ chính thức bước vào cuộc bầu cử Tổng thống năm 2024. Trong lịch sử, các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn là sự kiện được trông chờ và được coi là một trong những cuộc bầu cử gay cấn, kéo dài nhất thế giới. Đây không chỉ là sự kiện chính trị quan trọng đối với nước Mỹ mà còn có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu.

Phó Tổng thống Kamala Harris và cựu Tổng thống Donald Trump. Ảnh: CNN/Reuters.

Ngày bầu cử

Nước Mỹ tiến hành bầu cử tổng thống 4 năm một lần. Các cuộc bầu cử, kể từ năm 1845, phải diễn ra vào ngày thứ Ba đầu tiên của tháng 11. Năm nay, ngày bầu cử là 5/11.

Các tiểu bang tự giám sát các cuộc bầu cử của mình, nghĩa là thời gian bỏ phiếu sẽ khác nhau tùy theo từng tiểu bang. Các điểm bỏ phiếu đầu tiên đóng cửa vào ngày bầu cử lúc 6 giờ chiều theo giờ miền Đông tại một số quận ở Indiana và Kentucky; các điểm bỏ phiếu cuối cùng đóng cửa lúc 1 giờ sáng theo giờ miền Đông vào thứ Tư, 6/11, tại Alaska. Nhưng trên thực tế, hàng triệu người Mỹ sẽ bỏ phiếu sớm trực tiếp hoặc bỏ phiếu qua đường bưu điện.

Tại sao Ngày bầu cử lại kéo dài hơn một ngày?

Mỗi tiểu bang tiến hành bầu cử theo cách khác nhau. Một số tiểu bang như Washington, Oregon và Utah, được thực hiện gần như hoàn toàn qua đường bưu điện, một quá trình kéo dài trong nhiều tuần.

Mỗi tiểu bang đều có một số hình thức bỏ phiếu sớm, mở ra cơ hội cho những người không thể đến điểm bỏ phiếu vào Ngày bầu cử và đảm bảo càng nhiều người đi bỏ phiếu càng tốt.

Các ứng cử viên năm nay là ai?

Đảng viên đảng Dân chủ là Phó Tổng thống Kamala Harris, người có tên trong danh sách ứng cử viên phó tổng thống cùng với Thống đốc bang Minnesota Tim Walz. Ứng cử viên đảng Cộng hòa là cựu Tổng thống Donald Trump, người tranh cử năm nay cùng với Thượng nghị sĩ JD Vance của Ohio.

Ngoài ra, còn có những ứng cử viên khác, phụ thuộc vào sự lựa chọn tùy theo tiểu bang. Chase Oliver của Đảng Tự do có tên trong hầu hết các lá phiếu, Jill Stein của Đảng Xanh cũng là một lựa chọn ở hầu hết các tiểu bang. Cựu đảng viên Dân chủ Robert F. Kennedy Jr. cũng có tên trong lá phiếu ở nhiều tiểu bang. Ông đã chạy đua với tư cách là một ứng cử viên độc lập nhưng sau đó quay sang ủng hộ Donald Trump.

Tuy nhiên, phần lớn người Mỹ sẽ chỉ bỏ phiếu cho Kamala Harris hoặc Donald Trump.

Tại sao Donald Trump và Kamala Harris là lựa chọn chính?

Hai đảng lớn nhất là đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ, đều tổ chức bầu cử sơ bộ trên toàn quốc vào đầu năm.

Mặc dù nhiều đảng viên Cộng hòa đã từ chối Donald Trump sau khi những người ủng hộ ông xông vào Tòa nhà Quốc hội sau thất bại của ông trong cuộc bầu cử năm 2020, cựu tổng thống đã dễ dàng nhận được sự ủng hộ từ một nhóm ứng cử viên sơ bộ để trở thành ứng cử viên của Đảng Cộng hòa trong năm nay. Đây là cuộc bầu cử thứ ba liên tiếp mà Donald Trump là ứng cử viên của đảng Cộng hòa.

Đối với đảng Dân chủ, Tổng thống Joe Biden đã thống trị các cuộc bầu cử sơ bộ và chỉ phải đối mặt với sự phản đối mang tính tượng trưng. Nhưng sau mùa bầu cử sơ bộ, những lo ngại về tuổi tác của Biden - ông đã 81 tuổi – xuất hiện nhiều hơn. Sau khi CNN tổ chức một cuộc tranh luận vào tháng 6, trong đó Biden tỏ ra yếu thế trước Trump, tổng thống đã khuất phục trước áp lực và rút lui khỏi cuộc đua trước khi đảng Dân chủ tổ chức đại hội đề cử.

Sự ủng hộ của Biden dành cho Kamala Harris, phó tổng thống của ông, đã giúp bà trở thành ứng cử viên được đồng thuận mặc dù bà không tham gia bầu cử sơ bộ.

Phó Tổng thống Kamala Harris phát biểu trong khi cựu Tổng thống Donald Trump lắng nghe trong cuộc tranh luận tại Trung tâm Hiến pháp Quốc gia ở Philadelphia ngày 10/9/2024. Ảnh: AFP/Getty.

Khi nào sẽ biết ai là người chiến thắng?

Năm 2016, Hillary Clinton đã thừa nhận thất bại vào ngày sau Ngày bầu cử, mặc dù việc kiểm phiếu vẫn đang diễn ra ở nhiều tiểu bang. Bà thừa nhận mình sẽ không thắng.

Donald Trump khó có thể thừa nhận thất bại. Nếu có sự chênh lệch sát nút ở các tiểu bang quan trọng, có thể mất nhiều ngày để xác định người chiến thắng. Tuy nhiên nhiều tiểu bang đã có những thay đổi kể từ năm 2020 để giúp các viên chức bầu cử dễ dàng xử lý các lá phiếu gửi qua đường bưu điện, vốn mất nhiều thời gian hơn để kiểm phiếu.

Năm 2000, một trong những cuộc bầu cử gay cấn nhất trong lịch sử Mỹ, người chiến thắng vẫn không lộ diện cho đến 36 ngày sau khi Tòa án Tối cao Mỹ kết thúc việc kiểm phiếu lại ở Florida. Mọi thứ trở nên phức tạp vào năm đó do lá phiếu giấy bị lỗi ở một số quận của Florida, điều này sẽ không phải là vấn đề trong năm nay.

Tổng thống Mỹ được bầu như thế nào?

Hơn 150 triệu cử tri bỏ phiếu bầu tổng thống trong hoặc trước Ngày bầu cử. Nhưng có 538 cử tri sẽ bầu ra tổng thống trong quá trình kéo dài từ tháng 12 đến tháng 1.

Khi cử tri đi bỏ phiếu, thực chất họ đang lựa chọn một danh sách đại cử tri có liên hệ với ứng cử viên giành được số phiếu phổ thông ở mỗi tiểu bang.

Sau đó, các đại cử tri sẽ bỏ phiếu bầu tổng thống và phó tổng thống tại thủ phủ của mỗi tiểu bang vào ngày 17/12. Hệ thống đó được gọi là Cử tri đoàn và được quy định trong Hiến pháp.

Những phiếu đại cử tri này sẽ được kiểm tại Hạ viện vào ngày 6/1/2025, trước sự chứng kiến ​​của Quốc hội mới.

Tổng thống mới sẽ nhậm chức vào ngày 20/1/ 2025.

Mỗi tiểu bang nhận được bao nhiêu phiếu đại cử tri?

Con số này gắn liền với quy mô của phái đoàn quốc hội của một tiểu bang, với một phiếu đại cử tri cho mỗi thượng nghị sĩ và thành viên Quốc hội.

Các tiểu bang nhỏ nhất - Alaska, Delaware, hai tiểu bang Dakotas, Vermont và Wyoming - mỗi tiểu bang nhận được 3 phiếu.

Với mỗi thành viên Quốc hội bổ sung, một tiểu bang sẽ có thêm một đại cử tri. Các tiểu bang đông dân là California (54 phiếu đại cử tri), Texas (40 phiếu đại cử tri) và Florida (30 phiếu đại cử tri).

Những con số này có thể thay đổi sau mỗi 10 năm vì Hiến pháp Mỹ yêu cầu phải có số liệu thống kê dân số chính thức hoặc điều tra dân số, sau đó số ghế trong quốc hội sẽ được phân bổ lại. Cuộc điều tra dân số gần đây nhất diễn ra vào năm 2020, vì vậy số phiếu đại cử tri đã thay đổi.

Những cử tri ở Washington DC cũng nhận được 3 phiếu đại cử tri nhờ Tu chính án thứ 23, nhưng họ không có đại diện bỏ phiếu tại Hạ viện hoặc Thượng viện.

Một người bỏ phiếu qua bưu điện vào ngày 15/10/2024 tại Doylestown, Pennsylvania. Ảnh: Getty.

Có bao nhiêu phiếu đại cử tri và cần bao nhiêu phiếu để giành trở thành Tổng thống?

Có tổng số 538 phiếu đại cử tri. Con số đó tương đương với 100 thượng nghị sĩ và 435 thành viên Quốc hội, cộng thêm 3 phiếu bầu cho Washington DC.

270 là số phiếu đại cử tri tối thiểu mà 1 ứng cử viên phải giành được để trở thành tổng thống.

Các tiểu bang chiến trường năm 2024

Có 7 tiểu bang chiến trường, nơi 2 hai ứng cử viên đều có cơ hội giành chiến thắng.

3 bang chiến trường miền Trung Tây, còn gọi là “bức tường xanh” - Đây là các tiểu bang có nhiều cơ sở sản xuất là Pennsylvania, Michigan và Wisconsin. Trước đây, các tiểu bang này ủng hộ đảng Dân chủ, nhưng đã có sự thay đổi trong những năm gần đây khi dân số tăng lên và khi Donald Trump thu hút được cử tri da trắng không có bằng đại học.

Khi Donald Trump trở thành Tổng thống Mỹ năm 2016, ông đã giành chiến thắng tại cả 3 tiểu bang. Khi Joe Biden trở thành Tổng thống năm 2020, ông cũng giành chiến thắng 3 tiểu bang này. Nếu Kamala Harris giành chiến thắng tại đây trong năm nay, bà có khả năng sẽ có đủ phiếu đại cử tri để trở thành tổng thống. Nhưng các cuộc thăm dò cho thấy cuộc đua ở cả 3 bang đều rất sít sao.

Các tiểu “bang bức tường xanh” thường bỏ phiếu theo cùng một cách. Lần cuối cùng họ không bầu cho cùng một ứng cử viên là vào năm 1988. Trong 8 cuộc bầu cử kể từ năm 1988, lần duy nhất các tiểu bang “bức tường xanh” bầu cho một ứng cử viên Cộng hòa là vào năm 2016.

4 tiểu bang chiến trường Sun Belt - Những tiểu bang có dân số ngày càng tăng này bao gồm Arizona và Nevada ở phía Tây, Bắc Carolina và Georgia ở phía Đông. Arizona, Georgia và Bắc Carolina từng là những tiểu bang đáng tin cậy của Đảng Cộng hòa. Donald Trump đã giành chiến thắng ở Bắc Carolina 2 lần, nhưng biên độ rất sít sao vào năm 2020. Ứng cử viên đảng Dân chủ cuối cùng giành chiến thắng ở đó là Barack Obama vào năm 2008. Joe Biden cũng là ứng cử viên đảng Dân chủ từng giành chiến thắng ở Georgia và Arizona.

Chỉ 1 phiếu bầu ở Nebraska, nhưng đây được xem là một chiến trường để 2 ứng cử viên giành giật. 48 tiểu bang trao phiếu đại cử tri cho người chiến thắng ở tiểu bang của họ. Nebraska và Maine thì khác, trao phiếu bầu theo khu vực quốc hội. Tiểu bang Nebraska là lãnh thổ an toàn của Donald Trump, nhưng đây là một “chiến trường” đúngng nghĩa. Một phiếu bầu tại đây có thể trở nên rất quan trọng trong trường hợp xảy ra cuộc đua sít sao ở Đại cử tri đoàn.

Tình hình ngược lại ở Maine, tiểu bang duy nhất không trao phiếu đại cử tri cho người chiến thắng toàn tiểu bang. Donald Trump có thể giành được một phiếu đại cử tri ở Maine.

Nếu hòa thì sao?

Tổng số phiếu đại cử tri là 538, một số chẵn, có nghĩa là có thể xảy ra tình trạng hòa giữa 2 ứng cử viên. Điều này đã từng xảy ra một lần trước đây, vào năm 1800, mặc dù các quy tắc khi đó có đôi chút khác biệt. Nếu không có ứng cử viên nào đạt được 270 phiếu cần thiết để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử, Quốc hội mới sẽ chọn tổng thống và Thượng viện sẽ chọn phó tổng thống trong cái gọi là “cuộc bầu cử có điều kiện”.

Mỗi tiểu bang trong số 50 tiểu bang sẽ nhận được một phiếu bầu. Hiện nay Đảng Cộng hòa đang kiểm soát nhiều ghế tại Hạ viện hơn, ngay cả khi họ mất đa số ghế tại Hạ viện vào tháng 11, Đảng Cộng hòa vẫn có thể kiểm soát hơn một nửa số đoàn đại biểu quốc hội. Các đoàn đại biểu có sự chia đều giữa Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ (hiện tại có hai đoàn) sẽ không được tính.

Vì vậy, theo dự đoán, nếu kết quả của Đại cử tri đoàn ngang nhau thì Donald Trump có thể trở thành tổng thống.

TD