Xây dựng và quản lý hệ thống quan trắc, giám sát chất lượng môi trường biển

Thanh Hóa là một trong những địa phương có nhiều cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu thuyền nghề cá, hệ thống cảng tổng hợp, cảng chuyên dụng cho các nhà máy tại Khu Kinh tế Nghi Sơn... Hệ thống cảng biển, cảng cá đã và đang tạo động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh phát triển. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, sẽ là một trong những nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường và tài nguyên biển.

Một góc cửa biển Lạch Bạng (thị xã Nghi Sơn).

Trước yêu cầu từ thực tiễn, tỉnh đã đầu tư lắp đặt và giao Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) quản lý, vận hành 1 trạm quan trắc môi trường nước biển tại phường Hải Thanh, thị xã Nghi Sơn và 1 trạm quan trắc chất lượng không khí đặt tại trụ sở Ban Quản lý Khu Kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp tỉnh. Theo đánh giá của Sở TN&MT, sau nhiều năm đưa vào hoạt động, các trạm quan trắc này được quản lý, vận hành ổn định, liên tục 24h/ngày theo quy định, các chuỗi số liệu đảm bảo độ tin cậy, chính xác phục vụ tốt yêu cầu quản lý Nhà nước về môi trường. Số liệu được cập nhật liên tục, kịp thời cảnh báo nguy cơ, sự cố ô nhiễm môi trường, hạn chế cao nhất rủi ro, sự cố môi trường có thể xảy ra.

Cùng với 2 trạm quan trắc trên, đến nay, khu vực ven biển của tỉnh đã có Nhà máy xi măng Nghi Sơn, Nhà máy gang thép Nghi Sơn, Công ty CP Môi trường Nghi Sơn, Nhà máy xi măng Công Thanh lắp đặt hệ thống quan trắc tự động khí thải. Khu Du lịch sinh thái FLC (Sầm Sơn) lắp đặt hệ thống quan trắc tự động nước thải. Nhà máy nhiệt điện Nghi Sơn I; Nhà máy nhiệt điện Nghi Sơn II; Nhà máy giấy Miza Nghi Sơn, Công ty TNHH Lọc hóa dầu Nghi Sơn đều được lắp đặt hệ thống quan trắc tự động nước thải và khí thải... Qua thống kê, toàn tỉnh hiện có 28 đơn vị, doanh nghiệp được lắp đặt trạm quan trắc khí thải, nước thải tự động với số lượng là 108 trạm quan trắc. Trong đó có 32 trạm quan trắc nước thải và 76 trạm quan trắc khí thải. Các trạm do chủ nguồn thải đầu tư đã thực hiện kiểm soát chất lượng của hệ thống trước khi đưa vào vận hành chính thức và định kỳ thực hiện 1 lần/năm bởi đơn vị độc lập có đủ năng lực. Ngoài ra, Sở TN&MT thường xuyên giám sát việc thực hiện vận hành, đảm bảo và kiểm soát chất lượng hệ thống các trạm của chủ nguồn thải; tăng cường công tác kiểm tra, xác nhận và niêm phong hệ thống truyền nhận số liệu của các trạm; kịp thời phối hợp với doanh nghiệp có thông số vượt quy chuẩn cho phép đưa ra các giải pháp xử lý theo quy định của pháp luật.

Thực hiện “Chương trình quan trắc tổng hợp môi trường biển tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2021-2025” theo Quyết định số 40/QĐ-UBND, ngày 5/1/2021 của Chủ tịch UBND tỉnh, Sở TN&MT đã xây dựng kế hoạch, triển khai chương trình quan trắc với mỗi năm có hàng trăm mẫu trầm tích đáy, nước biển ven bờ và sinh vật biển... được lấy để phân tích, đánh giá. Theo ông Trịnh Ngọc Dũng, Chi cục trưởng Chi cục Biển, Hải đảo, Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu (Sở TN&MT): Tính riêng trong năm 2023, sở đã phối hợp với đơn vị chức năng triển khai 3 đợt quan trắc tại các khu vực như, Cảng Nghi Sơn, Cảng xi măng Nghi Sơn, Cảng cá Lạch Hới, Cảng cá Hòa Lộc, bến cá Quảng Nham, Cảng cá Lạch Bạng, khu neo đậu tránh trú bão Lạch Bạng... Đối với các khu du lịch biển, được triển khai quan trắc tại khu du lịch biển Sầm Sơn, khu du lịch biển Hải Hòa (thị xã Nghi Sơn); khu du lịch biển Hải Tiến (Hoằng Hóa)...

Kết quả quan trắc cho thấy, hầu hết các thông số như: nhiệt độ, pH, tổng chất rắn lơ lửng, DO, florua, crom VI, chì, cadimi, mangan, thủy ngân, xianua, hóa chất bảo vệ thực vật nhóm clo hữu cơ và photpho hữu cơ đều nhỏ hơn hàm lượng cho phép theo quy chuẩn QCVN 10:2023/BTNMT. Tuy nhiên, tại một số vị trí quan trắc có hàm lượng các chất vượt quá giới hạn cho phép theo QCVN 10:2023/BTNMT. Đơn cử như tại các khu Cảng xi măng Nghi Sơn; Cảng cá Lạch Bạng có dấu hiệu bị ô nhiễm amoni (NH4+) trong nước biển ven bờ. Tại các khu bến cá Quảng Nham; Cảng cá Hòa Lộc; bến cá Hoằng Trường; Cảng cá Lạch Hới; khu neo đậu tránh trú bão Quảng Tiến... có dấu hiệu ô nhiễm sắt trong nước biển ven bờ... Từ kết quả quan trắc này, Sở TN&MT đã thông báo đến các sở, ban, ngành, UBND các huyện, thị xã, thành phố ven biển để nắm bắt hiện trạng, xu hướng diễn biến chất lượng môi trường biển, kịp thời phát hiện, cảnh báo các sự cố ô nhiễm môi trường cũng như đưa ra các giải pháp khắc phục.

Thanh Hóa có chiều dài bờ biển lên tới 102km với nguồn tài nguyên phong phú và đa dạng. Hiệu quả từ kinh tế biển mang lại là rất lớn nếu khai thác và sử dụng hợp lý, khoa học, nhất là khi thiết lập được mạng lưới quan trắc chất lượng môi trường vùng biển, ven biển. Việc làm này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường biển, bảo đảm cho kinh tế - xã hội vùng biển, ven biển của tỉnh nhà phát triển bền vững.

Bài và ảnh: Phong Sắc